برای درک چگونگی زدن ضربات پنالتی که موجب برد مسابقه شود، شما باید فیزیک پشت چنین ضربه‌ی بی عیب ونقصی را بدانید.
ضربه‌ی پنالتی در ۱۴ فوریه ۱۸۹۱ اختراع شد. آخرین دقیقه‌ی دوره یک چهارم نهایی در مسابقات حذفی فدراسیون بین تیم‌های نوتس کانتی (Notts County) و استوک سیتی (Stoke City) بود که یکی از مدافع‌های تیم کانتی با دست خود ضربه‌ای را بر روی خط متوقف کرد. یک ضربه آزاد به فاصله‌ی چند سانتیمتری از خط دروازه به استوک داده شد و دروازه بان، با توجه به این که در آن زمان کاملا قانونی بود، در مقابل توپ ایستاد. بازیکن استوک که قادر به انجام هیچ کاری جز پرتاب مستقیم توپ به سمت او نبود، متوجه شد که پرتابش در شرایط مضحکی گیر کرده است.
در جلسه بعدی هیئت مدیره انجمن بین المللی فوتبال در گلاسکو (Glasgow) در ۲ ژوئن ۱۸۹۱، پیشنهادی برای یک قانون جدید برای ضربه پنالتی توسط یک عضو ایرلندی انجمن فوتبال (FA) ارائه شد. هیئت مدیره نیز با آن موافقت کردند، این اتفاق درست مثل این بود که دهه‌های لذت و اضطراب متولد شد. قانون اساسی توضیح می‌داد که بازیکنان می‌توانند از هر نقطه‌ای در فاصله‌ی دوازده یاردی ( یارد، واحد اندازه‌گیری طول برابر ۹۱۴.۴ میلی‌متر یا ۳ فوت است؛ و هر فوت برابر با ۱۲ اینچ می‌باشد. هر اینچ برابر با ۲۵.۴ میلی‌متر است) از خط دروازه ضربه پنالتی را بزنند و دروازه بان حداقل می‌تواند برای گرفتن این ضربه، تا فاصله‌ی ۶ متری پیش رود. اما، با گذشت زمان، این قوانین تغییر کرده و به چیز‌هایی تبدیل شده‌اند که امروزه آن‌ها را دوست داشته و یا از آن‌ها متنفریم.
ضربات پنالتی در سال ۱۹۷۸ به جام جهانی معرفی شد. احتمال گل شدن یک پنالتی در حدود ۷۰ درصد است، که به طور کامل توسط نرخ موفقیت ضربات پنالتی جام جهانی فوتبال منعکس شده است؛ به طوری که تا زمان قبل از مسابقات روسیه، ۱۷۰ ضربه از ۲۴۰ پنالتی گرفته شده، تبدیل به گل شده است. اما چرا فاصله‌ی دوازده یاردی؟ به طور ساده، این همان تصمیمی است که انجمن فوتبال در سال ۱۸۹۱ گرفت. احتمالا این موضوع هرگز تغییر نکرده است زیرا هفت امتیاز از هر ده فرصت، ترکیب خوبی از مخاطره، پاداش و درام می‌شود.
با جا به جایی توپ به سمت نزدیکتر یا دورتر، شانس گل شدن، کم و زیاد می‌شود. همان طور که جان وسون (John Wesson) در “علم فوتبال” خاطر نشان می‌کند، با احتساب نیروی کشش هوا، یک ضربه‌ی پنالتی که با سرعت ۸۰ مایل بر ساعت، به طور مستقیم به سمت گوشه بالای دروازه پرتاب می‌شود، می‌تواند به صورت تئوری یک دروازه بان را از فاصله‌ی ۳۵ متری شکست دهد. با حرکتی در حدود ده متر یا بیشتر به هدف، احتمال امتیازگیری به طور پیوسته افزایش می‌یابد. در فاصله‌ی سه متری، این احتمال تقریبا برابر با ۱۰۰ درصد است.
بر حسب اتفاق، به نظر می‌رسد که فاصله‌ی ۱۲ یاردی تقریبا نقطه‌ی مطلوبی است. تعداد کافی و مناسبی از ضربات پنالتی به علت مهارت بازیکن و جایگذاری مناسب توپ توسط او، تبدیل به گل می‌شوند. همچنین تعداد کافی از این ضربات به علت حدس درست دروازبان و چالاکی مناسب او وارد دروازه نمی‌شوند. از بین ۲۴۰ ضربه‌ی پنالتی که در فینال جام جهانی زده شد، تنها در ۴۹ مورد، دروازبان توانست دروازه‌اش را نجات دهد؛ که در ۲۴ مورد، دروازبان به سمت چپ و در ۲۵ مورد بعدی به سمت راست شیجه زده بود.
همان طور که هری کین (Harry Kane) با ضربات پنالتی دو ضرب خود در بازی مقابل پاناما نشان داد، با تکیه بر فیزیک برای امتیاز گرفتن و گل کردن یک ضربه‌ی پنالتی، کلا دو موضوع مهم وجود دارد: سرعت و جهت. در سرعت ۸۰ مایل بر ساعت ( مایل واحد اندازه‌گیری فاصله و مایل بر ساعت واحد اندازه‌گیری سرعت است. این واحد بیشتر در آمریکا رایج است. البته در ایران و در میان فارسی زبانان نیز عبارت مایل یا همان میل بعنوان یکای فاصله رایج بوده‌است )، دروازه بان در حدود یک سوم یک ثانیه فرصت دارد تا ضربه را گرفته و دروازه را نجات دهد، و چون این زمان مشابه زمان واکنش آن‌ها است، تنها شانس گل نشدن پنالتی در چنین شرایطی، درست حدس زدن جهت پرتاب توپ توسط دروازه بان است. در اینجاست که بحث جایگذاری توپ مطرح می‌شود. تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۲ در دانشگاه باث (University of Bath) انجام شد، برای هر دروازه بان یک “جعبه‌ی شیرجه” یافتند که در حالتی که دروازه بان با حداکثر نیرو از هر طرف خلع سلاح شود. احتمال شوت کردن توپ به داخل محدوده‌ی جعبه‌ی شیرجه، در حدود ۵۰ در صد و احتمال پرتاب به خارج از این ناحیه تقریبا برابر با ۸۰ در صد است.
بیشتر بخوانید:
- تیم‌های فوتبال به طور پنهانی از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی مصدومیت‌ها استفاده می‌کنند
- هد زدن با توپ فوتبال به مغز زنان بیشتر از مردان صدمه می زند!
- باز شدن بند کفش؛ مقصر کیست؟
در مورد منطقه هدف که برای دروازه بان یک مزیت فنی دارد، می توان به موارد زیر اشاره کرد: آن‌ها می توانند به ۷۰ درصد از منطقه هدف دسترسی پیدا کنند، که فقط ۳۰ درصد از احتمای گل شدن برای بازیکن پنالتی زن باقی می‌ماند تا به طور چشمگیری شانس خود را به ثمر برساند. اگر او بتواند این ضربه را به دروازه بزند، تحت هر شرایطی امتیاز خواهد گرفت. داده‌های Opta ( حاصل از طریق BBC) نشان می‌دهد که هیچ دروازه بانی در تاریخ جام جهانی نتوانسته هیچ کدام از ۱۵ ضربه‌ی پنالتی به صورت بلند و به سمت مرکز پرتاب شده است را بگیرد ( در مورد آن فکر کنید: حتی زمانی که دروازه بان به دقیقا به سمت بالا بپرد؟ ). در حالیکه پرتاب توپ به سمت دروازه با شدت کم، احتمال موفقیت را تا حدود ۵۸ در صد کاهش می‌دهد. از پنالتی‌های زده شده در ضربات آزاد جام جهانی، ۹۰ در صد به صورت بلند پرتاب شده و به سمت هر دو طرف مرکز دروازه ( همانند بازی کین مقابل پاناما ) تغییر پیدا کردند.
برای کین، همانند پنالتی زن‌های برجسته‌ی دیگر، داشتن تعداد تغییرات زیاد به خاطر آماده سازی است. کین در لیگ و فوتبال بین‌المللی ۲۷ ضربه پنالتی زده که از بین آن‌ها مجموعا ۲۲ تا از آن‌ها تبدیل به گل شده است. که به معنی نرخ موفقیت ۸۱ درصدی است. در این هفته کین در مصاحبه‌ای گفت: “من سعی می‌کنم همه انواع موقعیت‌های مختلف را تمرین کنم و مطمئن باشم که برای هر اتفاقی که بیفتد، آماده هستم.” هنگامی که زمان مورد نظر فرا می‌رسد، کین هنوز برنامه‌ای دارد که او چگونه ضربه‌ی پنالتی را پرتاب کند. این نظم و ترتیب ذهنی، همراه با تکنیک عالی، شانس گل زدن او را افزایش می‌دهد. او گفته است: “من برای همه چیز آماده هستم، هر چند که زدن یک ضربه پنالتی باشد.”
بنابراین همه این‌ها چه معنی می‌دهند؟ اگر می‌خواهید علم فیزیک در کنار شما باشد، هدف را در قسمت بالای دروازه در نظر گرفته و به شدت به توپ ضربه بزنید. در این رابطه، یک تغییر قانون منصفانه، اخیرا انجام گرفت که ممکن است در کمک به دروازه بانان تاثیرات متفاوتی داشته باشد. تا سال ۱۹۹۷، دروازه بانان باید تا زمانی که توپ پرتاب نشده بود، در مرکز دروازه قرارمی‌گرفتند. بعد از زمان تغییر قانون، آن‌ها مجاز به حرکت و پرش در امتداد خط خود شدند، که به طرز چشمگیری محدوده‌ی جعبه‌ی شیرجه‌ی آنان را تغییر داد. این موضوع به این معنی است که آن‌ها می توانند به طور بالقوه به یک طرف دروازه نزدیکتر شوند، اما طرف دیگر را آن را به طور وسیعی باز می‌کنند. همان طور که ما در جام جهانی اخیر دیدیم، اکنون بازیکنان پنالتی زن باهوش از این مسئله با تغییر ماهرانه سرعت دویدنشان برای تغییر وزن دروازه بان، به نفع خود استفاده می‌کنند.
تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه اکستر ( Exeter University ) در سال ۲۰۰۹، مسیر حرکت چشم بازیکنان فوتبال را در زمان زدن ضربه‌ی پنالتی دنبال کردند. دانشمندان ورزشی، ۱۴ نفر از بازیکنان فوتبال در سطح دانشگاهی را دور هم جمع کرده و برای آن‌ها عینک‌های ویژه‌ای برای دنبال کردن حرکات چشم آن‌ها فراهم کردند. از آن‌ها خواسته شد تا دو نوع ضربه‌ی پنالتی بزنند تا مورد آزمایش قرار گیرد. در پرتاب نوع اول، محققان از بازیکنان پنالتی زن خواستند که تمام تلاششان را برای زدن ضربه بکنند تا بهترین نتیجه را بگیرند. در دور دوم، به آن‌ها گفته شد که تلاش‌های آن‌ها ثبت و ضبط می‌شود تا با سایر بازیکنان به اشتراک گذاشته شود و در نهایت بازیکن زننده‌ی بهترین ضربۀ پنالتی یک جایزه ۵۰ پوندی دریافت خواهد کرد. این برنامه به منظور افزایش فشار روی بازیکنان برای زدن ضربه‌ی پنالتی طراحی شده بود. هر چند که فشارهای بسیار ناشی از ضربه نقطه‌ای در جهان واقعی را به خوبی شبیه سازی نمی‌کرد. نتایج حاصل نشان دادند که در هنگام اضطراب و تشویش ذهنی، فوتبالیست‌ها به طور قابل توجهی زودتر و به مدت طولانی تری به دروازه بان نگاه کردند و این موضوع نشان می‌داد که بازیکن بیشتر از قبل روی دروازه بان تمرکز کرده است و احتمال این که به سمت مرکز دروازه شوت کند، بیشتر است. آن دسته بازیکنان زننده‌ی ضربات پنالتی که بیش از حد روی دروازه بان تمرکز کرده بودند، متوجه شدند که تلاش‌هایشان نسبت به بازیکنانی که نسبتا اضطراب کمتری داشتند و قادر بودند که دروازه بان را نادیده بگیرند، ۴۰ درصد بیشتر زمان را حفظ کردند و در نتیجه نرخ گرفتن توپ توسط دروازه بان یا به عبارتی نجات دروازه از پنالتی در حدود ۲۰ درصد کاهش یافته بود.
فیزیک تماما خوبی و خوشی است، اما همان گونه که آزمایش دنبال کردن مسیر حرکت نگاه بازیکنان نشان داد، فوتبالیست‌ها همانند ربات نیستند و در صورت وجود شدیدترین فشار‌ها، معلوم می شود که مغز حتی ترفندهای بی رحمانه‌ای بر روی شما اعمال می‌کند.
بر طبق تحقیقات پژوهشگرانی در دانشگاه بنگور ( Bangor University )، بازیکنان فوتبال به طور مرتب پنالتی‌های مهمی را از دست می‌دهند که به علت انجام غیر عمد آن دسته از خطاها و اشتباهاتی است که دقیقا از همان‌ها دوری می‌کردند. اثری که به اصطلاح “خطا طعنه آمیز” نامیده می‌شود، نتیجه‌ی تشخیص ناخود آگاهانه‌ی همه‌ی پیشامدها و عواقب احتمالی و سپس غرق شدن در این افکار و یا دست پاچه شدن است. در شرایطی با فشار و استرس بالا مانند ضربات آزاد جام جهانی، دانستن این که شما می‌توانید در پست زننده‌ی ضربه‌ی پنالتی با موفقیت قرار بگیرید، نتایج قابل قبول آماری بیشتری را از بین می برد: آن‌ها باید امتیاز به دست آورند. به سادگی قرار دهید: تحت فشار زیاد برای گل کردن یک ضربه‌ی پنالتی و امتیاز گرفتن از آن برای بازی، ذهن به سمت تمرکز بر روی چگونگی از دست دادن پنالتی کشیده می شود. نتیجه چه می‌تواند باشد؟ ضربه از دست خواهد رفت و امتیازی کسب نمی‌شود و فوتبال دیگر به خانه نمی‌آید.
