کولونوسکوپی مجازی یک معاینه‌ی با حداقل تهاجم برای غربالگری سرطان روده بزرگ (سرطان کولون) است. نام دیگر کولونوسکوپی مجازی غربالگری سی‌تی کولونوگرافی می‌باشد.
برخلاف کولونوسکوپی معمولی، که باید یک اسکوپ در رکتوم بیمار قرار داده شود تا به کولون برسد، کولونوسکوپی مجازی از یک سی تی اسکن برای تولید صدها تصویر مقطعی از ارگان‌های شکم استفاده می‌کند. این تصاویر ترکیب شده و به صورت دیجیتال از آن‌ها نمای داخل کولون و رکتوم با جزئیات کافی به دست می‌آید.
کولونوسکوپی مجازی یکی از گزینه‌های غربالگری سرطان کولون است. برای این که متوجه شوید کولونوسکوپی مجازی برای غربالگری شما بهتر است یا روشی دیگر، باید با پزشک خود مشورت نمایید.
موارد استفاده از کولونوسکوپی مجازی
کولونوسکوپی مجازی برای غربالگری سرطان کولون در کسانی استفاده می‌شود که حداقل ۵۰ سال دارند و میانگین خطر بیماری متوجه آن‌هاست.
پزشک شما احتمال دارد در شرایط زیر کولونوسکوپی مجازی را پیشنهاد دهد:
- برای انجام کولونوسکوپی بی‌میل باشید.
- خطر عوارض کولونوسکوپی شما را تهدید کند؛ خطراتی مثل، خونریزی زیاد به‌خاطر عدم انعقاد نرمال خون
- انسداد روده‌ای
در صورت داشتن شرایط زیر، شما کاندید کولونوسکوپی مجازی نیستید:
- سابقه‌ی سرطان کولون یا توده‌های بافتی غیرعادی (پولیپ) در کولون
- سابقه‌ی خانوادگی در سرطان یا پولیپ کولون
- بیماری مزمن التهابی روده (بیماری کرون یا کولیت زخمی یا اولسراتیو)
- دایورتیکولیت حاد
مطالعات نشان داده که کولونوسکوپی مجازی نرخ تشخیص سرطان و پولیپ مشابهی نسبت به کولونوسکوپی عادی دارد. بعضی از پولیپ‌ها، شامل انواع کوچک آن، شاید با احتمال کمتری در کولونوسکوپی مجازی تشخیص داده شوند.
چون کولونوسکوپی مجازی شامل تصویربرداری از کل شکم و لگن است، مشکلات بی‌ربطی به سرطان کولون، مثل موارد غیرعادی در کلیه، کبد یا پانکراس مهم یا غیرمهم، ممکن است تشخیص داده شود. اگر این اتفاق بیافتد، تست‌های بیتشری تجویر خواهد شد.
خطرات
کولونوسکوپی مجازی در کل بی خطر است. خطرات شامل موارد زیر می‌شود:
- پارگی (سوراخ شدگی) در کولون یا رکتوم. کولون یا رکتوم با هوا یا کربن دی اکسید پر می‌شود و به همین خاطر کمی خطر پارگی وجود دارد.
- قرار گرفتن در معرض سطوح پایین پرتوتابی. کولونوسکوپی مجازی از دوز کمی از پرتوتابی برای ساخت تصاویر کولون و رکتوم استفاده می‌کند. پزشکان از حداقل دوز لازم برای تهیه‌ی یک تصویر واضح استفاده می‌نمایند. در کل، این مقدار از پرتو را شما در طول دو سال تجربه می‌کنید. همچنین پرتوتابی کولونوسکوپی مجازی بسیار کمتر از دوز یک سی تی اسکن تشخیصی است.
آماده سازی
بررسی کنید تا ببینید که آیا کولونوسکوپی مجازی تحت پوشش بیمه‌ی شما قرار دارد یا خیر. طبیعتاً همه‌ی بیمه‌ها هزینه‌های کولونوسکوپی مجازی را تحت پوشش قرار نمی‌دهند.
کولون خود را خالی نگه دارید
قبل از یک کولونوسکوپی مجازی لازم است تا کولون شما خالی باشد. هر ماده‌ای در کولون شاید تصویر معاینه‌ی شما را مخدوش کند.
برای خالی کردن کولون، از دستورالعمل‌های پزشکتان پیروی کنید. معمولاً روز معاینه قادر به خوردن غذا نخواهید بود. فقط نوشیدنی‌هایی مثل آب مجاز هستند. احتمالاً بعد از نیمه شب روزی که فردایش تست دارید، نباید هیچ چیزی بخورید.
شب قبل از معاینه ملیّن مصرف کنید. شاید نیاز باشد که برای پاکسازی بقایای مواد در کولون از شیاف استفاده کنید.
شاید پزشک از شما بخواهد دارویی را مصرف کنید که مدفوع را شناسایی می‌کند. این کار به او اجازه خواهد تا موارد غیرعادی را در کولون از بقایای مدفوع تمایز دهد.
داروهای مصرفی خودتان را تنظیم کنید. حداقل یک هفته پیش از معاینه به پزشکتان یادآوری کنید که چه داروهایی مصرف می‌کنید. شاید مجبور شوید به طور موقتی از مصرف برخی داروها خودداری کنید.
انتظارات
در طول معاینه
یک روپوش خواهید پوشید، ولی نه روپوشی که شما در ذهن دارید. داروی آرامبخش لازم نیست، مگر این که برای شل کردن کولون نیاز باشد.
روی تخت معاینه، رو به پهلو دراز می‌کشید و معمولاً از شما خواسته می‌شود تا زانوهایتان را به سینه‌تان نزدیک کنید. پزشک یک لوله‌ی کوچک (کاتتر) را درون رکتوم قرار خواهد داد تا کولون‌تان را با هوا یا کربن دی اکسید پر کند. هوا باعث بهبود کیفیت تصاویر می‌شود. شاید کمی احساس فشار در شکم داشته باشید.
برای قسمت بعدی معاینه، به پشت دراز می‌کشید. تخت معاینه به داخل دستگاه سی‌تی حرکت می‌کند و بدن شما اسکن خواهد شد. سپس باید روی شکم یا پهلوی خود دراز بکشید تا بدن‌تان دوباره اسکن شود.
شاید از شما بخواهند تا موقعیت‌های دیگری را نیز داشته باشید. مثلاً حبس کردن نفس.
معمولاً معاینه‌ی کولونوسکوپی مجازی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
پس از معاینه
می‌توانید پس از کولونوسکوپی مجازی فعالیت‌های روزمره‌ی خود را از سر بگیرید. شاید در چند ساعت آینده نفخ و خارج شدن باد شکم داشته باشید.
نتایج
پزشک نتایج تست را بررسی کرده و آن را با شما در میان می‌گذارد.
نتایج تست کولونوسکوپی مجازی شما می‌تواند این گونه باشد:
- منفی، اگر پزشک هیچ مورد مشکوکی در کولون پیدا نکرده باشد. اگر میانگین خطر سرطان کولون را داشته باشید که به معنی نداشتن هیچ عامل خطر سرطان کولونی به غیر از سن است، احتمالاً پزشک توصیه می‌کند تا پنج سال دیگر تست را تکرار کنید.
- مثبت، اگر تصاویر هر گونه پولیپ یا بافت غیرعادی دیگری را در کولون شما نشان دهد. بسته به اندازه و تعداد پولیپ‌ها، پزشک شاید کولونوسکوپی عادی را برای به دست آوردن نمونه از بافت غیرعادی یا برداشتن پولیپ پیشنهاد دهد. در برخی موارد، کولونوسکوپی عادی یا برداشت پولیپ می‌تواند از راهی مشابه همین روش کولونوسکوپی مجازی انجام شود.
- پیدا کردن دیگر موارد غیرعادی، اگر تصاویر مشکلاتی در خارج از کولون تشخیص بدهد؛ مثل کبد، کلیه یا پانکراس. این یافته‌ها، شاید مهم باشند، شاید هم نه، اما پزشکتان شاید تست بیشتر برای یافتن علت پیشنهاد دهد.
