ماموگرام یک تصویر اشعه‌ی ایکس از پستان ها است که برای غربالگری سرطان سینه استفاده می‌شود. ماموگرام ها نقشی اساسی در تشخیص زودهنگام سرطان پستان و کمک به کاهش مرگ و میر ناشی از آن دارند.
در حین انجام ماموگرافی، پستان بین دو سطح محکم فشرده می‌شود تا بافت آن پخش شود. سپس اشعه‌ی ایکس تصاویر سیاه و سفیدی از سینه ها می‌گیرد که روی صفحه‌ی نمایش نشان داده شده و توسط پزشکی که به دنبال علائم سرطان است بررسی می‌گردد.
از ماموگرام هم برای مقاصد غربالگری و هم تشخیصی استفاده می‌شود. این که با چه فاصله‌ی زمانی باید تست ماموگرافی انجام شود به میزان خطری که سرطان پستان شما را تهدید می‌کند بستگی دارد.
موارد استفاده
ماموگرافی گرفتن تصاویر اشعه‌ی ایکس از سینه هاست که برای تشخیص تومورها و دیگر بافت‌های غیرعادی طراحی شده است. از ماموگرافی هم برای مقاصد غربالگری و هم تشخیصی به منظور ارزیابی یک توده در پستان استفاده می‌شود:
ماموگرافی غربالگری. ماموگرافی غربالگری برای شناسایی تغییرات سینه در زنانی استفاده می‌شود که هیچ علائم و نشانه یا چیز غیرعادی جدیدی در پستان خود ندارند. هدف، تشخیص سرطان قبل از علائم بالینی قابل ذکر است.
ماموگرافی تشخیصی. ماموگرافی تشخیصی برای بررسی تغییرات مشکوک پستان، مثل توده، درد، ظاهر غیرمعمول پوستی، ضخیم شدن نوک پستان یا ترشحات آن استفاده می‌گردد. از این روش همچنین برای ارزیابی یافته‌های غیرعادی ماموگرافی غربالگری بهره می‌برند. یک ماموگرام تشخیصی شامل تصاویر ماموگرافی اضافی می‌باشد.
شروع ماموگرافی غربالگری از چه زمانی صورت می‌گیرد؟
هیج سن ایدئالی برای شروع غربالگری سرطان پستان وجود ندارد. علاوه بر این، متخصصان و سازمان‌های پزشکی روی زمان شروع ماموگرافی منظم یا تناوب آن موافقت ندارند. درباره‌ی عوامل خطر، ترجیحات و فوائد و خطرات غربالگری با پزشک خودتان مشورت کنید. با این کار می‌توانید برنامه‌ی غربالگری خودتان را تنظیم نمایید.
برخی از دستورالعمل‌های کلی به منظور شروع ماموگرافی غربالگری از این قرار است:
زنانی که خطر سرطان پستان برای آن‌ها متوسط است. بسیاری از زنان ماموگرافی را در ۴۰ سالگی شروع کرده و هر یک یا دو سال تکرار می‌کنند. گروه‌های حرفه‌ای پیشنهادهای متفاوتی دارند. انجمن سرطان آمریکا به زنانی که خطر سرطان پستان برای آن‌ها متوسط است توصیه می‌کند ماموگرافی را از ۴۵ سالگی شروع کرده و تا ۵۴ سالگی ادامه دهند. سپس این کار برای هر دو سال یک بار به مدت ۱۰ سال دیگر تکرار کنند. گروه خدمات پیشگیرانه در ایالات متحده به زنان پیشنهاد می‌کند تا غربالگری را از ۵۰ تا ۷۴ سالگی، هر دو سال یک بار انجام دهند. با این حال، هر دوی این گروه‌ها موافقند که زنان می‌توانند غربالگری را از سن ۴۰ هم شروع کنند.
زنانی که خطر سرطان پستان برای آن‌ها بالا است. برای این افراد شاید شروع ماموگرافی از ۴۰ بهتر باشد. با پزشکتان درباره‌ی خطر سرطان پستان برای خودتان صحبت کنید. عوامل خطر شما، مثل سابقه‌ی فامیلی سرطان پستان یا سابقه‌ی ضایعات پیش‌سرطانی، شاید شما را به سمت تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) در ترکیب با ماموگرافی راهنمایی کند.
خطرات
خطرات و محدودیت‌های ماموگرافی عبارتند از:
- ماموگرافی شما را در معرض پرتوتابی با دوز پائین قرار می‌دهد. دوز بسیار پائین است ولی با این حال، برای بسیاری از زنان، فوائد تست به مضرات آن می‌چربد.
- ماموگرافی همیشه دقیق نیست. دقت این تست نسبتاً به تکنیک مورد استفاده و تجربه و مهارت رادیولوژیست بستگی دارد. عوامل دیگر، مثل سن و تراکم سینه، شاید به ماموگرام‌های منفی کاذب یا مثبت کاذب بیانجامد.
- تفسیر ماموگرافی در زنان جوان می‌تواند دشوار باشد. پستان‌های زنان جوان غدد و لیگامنت‌های بیشتری دارد و این تراکم می‌تواند علائم سرطان را پنهان کند. با بالا رفتن سن، بافت پستان چربی بیشتری پیدا می‌کند و غددش کمتر می‌شود، و این، تفسیر و شناسایی تغییرات در ماموگرافی را تسهیل می‌نماید.
- ماموگرافی دادن شاید به تست‌های اضافی بیانجامد. در بین زنان در تمام رده‌های سنی، تقریباً ۱۰ درصد ماموگرافی‌ها به تست‌های تکمیلی نیاز دارند که شامل سونوگرافی و بیوپسی می‌شود. با این حال، بیشتر موارد غیرعادی یافته شده در ماموگرافی‌ها سرطان نیستند. اگر به شما گفته شود که ماموگرافی تان نرمال نیست، رادیولوژیست درخواست مقایسه با ماموگرافی‌های قبلی را خواهد کرد. اگر جای دیگری ماموگرافی انجام داده‌اید، رادیولوژیست نتایج آن‌ها را خواهد خواست تا با ماموگرافی کنونی مقایسه نماید.
- ماموگرافی غربالگری نمی‌تواند همه‌ی سرطان‌ها را تشخیص دهد. برخی از سرطان‌ها را که با معاینه‌ی بالینی تشخیص داده می‌شوند، نمی‌توان در ماموگرام دید. شاید سرطان کوچک و یا در ناحیه‌ی غیرقابل دید باشد؛ مثل زیربغل. ماموگرافی از هر ۵ سرطان زنان، یکی را از دست می‌دهد.
- همه‌ی تومورهای یافته شده توسط ماموگرافی قابل علاج نیستند. برخی انواع سرطان‌ها تهاجمی اند، سریعاً رشد می‌کنند و زد به دیگر بخش‌های بدن گسترش می‌یابند.
آماده‌سازی
یک مرکز ماموگرافی معتبر پیدا کنید. مطمئن شوید که آن مرکز استانداردهای وزارت بهداشت را رعایت می‌کند.
برنامه را طوری بریزید که پستان‌هایتان در کم‌ترین حالت دردناک باشند. اگر هنوز وارد دوران یائسگی نشده‌اید، هفته‌ی بعد قاعدگی بهترین زمان است. هفته‌ی قبل قاعدگی بدترین زمان است؛ چون بیشترین حالت دردناکی وجود دارد.
تصاویر ماموگرافی‌های قبلیتان را هم با خود ببرید. اگر به مرکز جدیدی می‌روید، مدارک ماموگرافی‌های قبلیتان را برای مقایسه ببرید.
از ضد بوها استفاده نکنید. از مصرف ضدبوها، ضدعرق، پودر، لوسیون، کرم یا عطر در زیر بازوها یا سینه‌ها خودداری نمایید. ذرات فلزی در پودرها و ضدبوها می‌توانند در ماموگرافی دیده شوند.
اگر ماموگرافی برای شما ناراحتی می‌آفریند، قبل از آن مسکن بخورید. آسپرین، استامینوفن، ایبوپروفن یک ساعت قبل از ماموگرافی جواب می‌دهد.
انتظارات
در طول تست
در مرکز ماموگرافی یک روپوش بیمارستان به شما می‌دهند از شما می‌خواهند تا لباس و زیورآلات نیم‌تنه‌ی بالا را دربیاورید. برای تسهیل این کار، لباس دو تکه بپوشید.
برای خود تست، باید مقابل یک دستگاه اشعه‌ی ایکس که مخصوص ماموگرافی است، قرار بگیرید. تکنیسین یکی از سینه‌های شما را داخل پلتفرم قرار داده و آن را با قدتان هماهنگ می‌کند.
دستگاه به تدریج پستان را فشار داده و بافت را پهن می‌کند. این فشار مضر نیست ولی شما شاید درد احساس کنید. اگر ناراحتی تان زیاد شد به تکنیسین بگویید.
سینه ها آنقدر فشرده می‌شوند تا ضخامت کم شده و اشعه‌ی ایکس از آن عبور کند. این کار همچنین بافت را ثابت نگه داشته و از تار شدن تصویر و دوز اضافی جلوگیری می‌نماید. در طول پرتوتابی مختصر از شما خواسته می‌شوند تا نفس خود را حبس کنید.
پس از تست
پس از تهیه‌ی تصویر از هر دو سینه، شاید از شما خواسته شود تا بررسی کیفیت تصاویر منتظر بمانید. اگر زوایای بررسی شده کافی نبود، تست تکرار می‌شود. کل پروسه معمولاً ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. پس از اتمام تست می‌توانید لباس خود را پوشیده و به فعالیت‌های روزانه‌تان ادامه دهید.
نتایج
یافته‌های احتمالی از این قرارند:
- ذرات کلسیم (کلسیفیکاسیون) در مجاری یا دیگر بافت‌ها
- توده
- نواحی غیرقرینه در ماموگرام
- نواحی متراکم در یک پستان یا یک ناحیه‌ی خاص در ماموگرام
- ناحیه‌ی متراکم جدیدی که بعد از ماموگرام قبلی به وجود آمده است
کلسفیکاسیون‌ها می‌توانند نتیجه‌ی ترشحات و ضایعات سلولی، التهاب، تروما و دلایل دیگر باشند. رسوبات نامنظم کوچک به نام میکروکلسیفیکاسیون‌ها شاید با سرطان مرتبط باشند. نواحی بزرگ و درشت‌تر کلسیفیکاسیون می‌توانند با افزایش سن یا یک عارضه‌ی خوش‌خیم مثل فیبروآدنوم (تومور غیرسرطانی پستان) به وجود بیایند. بیشتر کلسیفیکاسیون‌های پستان خوش‌خیم هستند ولی اگر ظاهر آن‌ها نامنظم بود، تعدادشان افزایش یافته یا نگران کننده بود، شاید رادیولوژیست تست‌های دیگری ترتیب دهد.
نواحی متراکم بافتی را نشان می‌دهند که بیشتر از این که چربی باشند، گرانولار اند و این می‌تواند شناسایی کلسیفیکاسیون و توده و تمایز آن از بافت نرمال را دشوارتر سازد. نواحی متراکم همچنین می‌توانند سرطان را نشان دهند. انحراف هم می‌تواند توموری باشد که به بافت‌های مجاور تهاجم کرده است.
اگر رادیولوژیست نواحی موجب نگرانی در ماموگرام ببیند، تست‌های اضافی می‌تواند کمپراسیون یا مغناطیس سازی، سونوگرافی و بیوپسی باشد. برخی شرایط نیازمند استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) در نواحی‌ای هستند که ماموگرافی یا سونوگرافی نتوانسته چیزی تشخیص دهد و معلوم نیست دلیل ناهنجاری چیست.
