اگر تا کنون آقطی سیاه رسیده را خورده باشید و یا مربا، شربت یا شراب آن را درست کرده باشید، با طعم تند، ترش و تازه‌ی آن آشنا خواهید بود. با توجه به طب سنتی، این توت‌های تیره و بنفش رنگ می‌توانند سیستم ایمنی فرد را تقویت کنند. شواهد جدید نشان می‌دهد که این سنت درست است و مطالعات، چگونگی آن را شرح می‌دهد.
Sambucus nigra، آقطی سیاه، یک درختچه‌ی متداول است که به طور گسترده‌ای در نواحی اروپا و آمریکای شمالی رویش می‌کند.
به طور سنتی، مردم از گل‌ها و میوه‌های آقطی سیاه برای درست کردن نوشیدنی‌ها و مرباهای فصلی استفاده می‌کنند.
در اواخر بهار یا اوایل تابستان، بسیاری از افراد از گل‌‌های آقطی سیاه برای تهیه نوشیدنی غلیظ و خوش طعم استفاده می‌کنند؛ در حالی که برداشت آقطی سیاه در اواخر تابستان و اوایل پاییز، هنگامی که میوه‌ها رسیده هستند، صورت می‌گیرد.
زمان برداشت محصول مهم است؛ زیرا آقطی سیاه خام و نرسیده می‌تواند سمی باشد. در طول تاریخ، افراد مواردی از مسمومیت با آقطی سیاه را گزارش کرده‌اند که می‌تواند به دلیل برداشت زود هنگام یا آماده‌سازی نامناسب باشد.
برای مثال، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) موردی را گزارش کرد که در آن، کم‌تر از ۱۱ نفر از افرادی که پس از مصرف نوشیدنی آقطی سیاه از یک سری، احساس بیماری داشتند، مبتلا به مسومیت با آقطی سیاه شده بودند.
این گزارش بیان می‌کند که درختچه‌ی آقطی سیاه، شامل برگ‌های تازه، گل‌ها، پوست درخت، جوانه‌های تازه و ریشه‌ها، حاوی یک آلکالوئید تلخ و هم‌چنین یک گلیکوزید است که تحت شرایطی خاص، هیدروسیانیک اسید (نوعی سیانید) را تولید می‌کند.
ولی نوشیدنی‌ها و دسرهای آقطی سیاه هنوز به عنوان یکی از پایه‌های آشنای آشپزی در بسیاری از جوامع است. به علاوه، برخی افراد باور دارند که آقطی سیاه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی یک فرد و حفاظت در برابر بیماری کمک کند.
پاسخ سوال فوق، در ترکیبات شیمیایی آقطی سیاه است!
بر اساس یک مطالعه‌ی جدید که محققان دانشگاه سیدنی استرالیا انجام داده‌اند، آقطی سیاه واقعا خواص ضدویروسی دارد و می‌تواند علیه ویروسی که قبلا عفونتی ایجاد کرده است، مبارزه کند.
در یک مقاله در مجله‌ی Journal of Functional Foods، محققان گزارش می‌کنند که مواد موجود در آقطی سیاه می‌تواند از ورود ویروس آنفولانزا به درون سلول‌های انسان و همانند سازی آن جلوگیری کند.
دکتر گلنوش ترابیان، یکی از نویسندگان مطالعه، می‌گوید:
آن چه که مطالعات ما نشان می‌دهد این است که آقطی سیاه یک تاثیر ضدویروسی مستقیم بر ویروس آنفولانزا دارد.
این دانشمند ادامه می‌دهد:
آقطی سیاه، مراحل اولیه عفونت را مهار می‌کند؛ به این ترتیب که پروتئین‌های اصلی ویروس را که مسئول اتصال و ورود آن به سلول میزبان هستند، از کار می‌اندازد.
در این مطالعه، محققان اثر آقطی سیاه تجارتی را که به صورت سرم فرآوری کرده بودند، بررسی کردند. محققان این سرم را بر روی سلول‌ها در چندین مرحله‌ی مختلف از چرخه آنفولانزا، قبل از عفونت و در طول عفونت، آزمایش کردند.
دانشمندان دریافتند که ترکیبات فیتوشیمیایی (مواد طبیعی و مشتق شده از گیاه که در سرم آقطی سیاه وجود دارند) یک اثر مهاری خفیف بر روی سلولی داشتند که به تازگی توسط ویروس آنفولانزا آلوده شده است.
با این حال، اگر سلول از قبل دچار عفونت شده باشد، همین ترکیبات به طور چشمگیری در جلوگیری از انتشار ویروس موثر بودند.
دکتر Peter Valtchev یکی از نویسندگان مطالعه می‌گوید:
این مشاهدات کاملا شگفت‌انگیز و قابل توجه بود؛ زیرا مسدود کردن چرخه‌ی ویروسی در چندین مرحله، شانس بیشتری برای مهار کردن عفونت ویروسی دارد.
به علاوه، محققان توضیح می‌دهند که استفاده از محلول آقطی سیاه، واکنش خود سلول‌ها را نیز در برابر اتصال ویروس تقویت می‌کند.
پروفسور فریبا دهقانی می‌گوید:
علاوه بر آن، ما متوجه شدیم که محلول آقطی سیاه، سلول‌ها را برای ترشح ساتوکاین‌های خاصی تحریک می‌کند؛ سایتوکاین‌ها پیامبرهای شیمیایی هستند که سیستم ایمنی برای برقراری ارتباط بین سلول‌های مختلف و هماهنگ کردن یک پاسخ کارآمدتر علیه عامل بیماری‌زای مهاجم، از آن‌ها استفاده می‌کند.
محققان توضیح می‌دهند که خواص ضدویروسی آقطی سیاه به خاطر آنتوسیانین‌ها (رنگدانه‌های گیاهی) است. با توجه به مطالعات دیگر، آنتوسیانین‌ها اثر آنتی‌اکسیدان نیز دارند؛ به این معنا که از سلول‌ها در برابر آسیب دیدن حافظت می‌کنند.
