آندوسکوپی فوقانی روشی است که برای مشاهده سیستم فوقانی دستگاه گوارش با یک دوربین کوچک که در انتهای یک لوله دراز و قابل انعطاف مورد استفاده قرار می‌گیرد. متخصص بیماری‌های گوارشی از آندوسکوپی برای تشخیص و گاهی اوقات برای درمان عوارضی که مری، معده و ابتدای روده باریک (دئودنوم) را تحت تاثیر قرار می‌دهد استفاده می‌کند.
عبارت پزشکی که برای آندوسکوپی فوقانی به کار برده می‌شود، esophagogastroduodenoscopy بوده و ممکن است در مطب پزشک، مراکز درمانی سرپایی یا بیمارستان‌ها صورت گیرد.
هدف از انجام آندوسکوپی فوقانی
آندوسکوپی فوقانی برای تشخیص و گاهی اوقات برای درمان عوارضی که بخش فوقانی دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد استفاده می‌شود
پزشک مربوطه ممکن است آندوسکوپی را برای اهداف زیر درخواست کند:
بررسی علائم. آندوسکوپی ممکن است به پزشک در تعیین اینکه چه عواملی باعث به وجود آمدن علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ، درد شکمی، مشکل در بلع و خونریزی معده _ روده‌ای می‌شود.
- تشخیص. متخصص مربوطه ممکن است با استفاده از آندوسکوپی از بافت برای بررسی بیماری و عوارض آن مانند آنمی، خونریزی، عفونت، اسهال یا سرطان‌های دستگاه گوارش نمونه‌برداری کند (بیوپسی)
- درمان. پزشک ممکن است از طریق آندوسکوپ با استفاده از ابزار خاصی مشکلات سیستم گوارشی را درمان کنند؛ مانند تنگی یا گشادی مری، برداشتن پولیپ یا خارج کردن یک جسم خارجی.
آندوسکوپی گاهی اوقات با دیگر روش‌ها مانند سونوگرافی نیز ترکیب می‌شود. در این حالت پروب سونوگرافی را به آندوسکوپ با هدف تهیه عکس‌های تخصصی از دیواره مری یا معده متصل می‌کنند. همچنین آندوسکوپیک سونوگرافی به پزشک در عکس‌برداری از ارگان‌هایی با دسترسی سخت مانند پانکراس نیز کمک می‌کند. آندوسکوپ‌های جدید با امکان تهیه فیلم‌هایی با کیفیت بالا، عکس‌های بهتری برای بررسی، تشخیص و درمان بیماری به وجود می‌آورند.
اکثر آندوسکوپ‌ها با استفاده از تکنولوژی که تصویربرداری نوار باریک نامیده می‌شود، از نور خاصی استفاده کرده و در تشخیص عوارض قبل از سرطان مانند مری بارت کمک می‌کند.
مقالات مرتبط:
خطرات آندوسکوپی فوقانی
آندوسکوپی یک روش ایمن بوده وعوارض ناشی از آن خیلی نادر است. این عوارض ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- خونریزی. در صورتی که انجام آندوسکوپی با هدف بیوپسی بخشی از بافت برای بررسی‌های بیشتر یا درمان مشکلات سیستم گوارشی باشد، در این حالت احتمال خونریزی بعد از آندوسکوپی افزایش خواهد یافت. در موارد نادری از خونریزی ممکن است نیاز به تزریق خون باشد.
- عفونت. بیشتر آندوسکوپی‌ها شامل بررسی و بیوپسی بوده و احتمال عفونت پایین است. احتمال عفونت زمانی افزایش می‌یابد که اقدامات دیگری همزمان با آندوسکوپی صورت می‌گیرد. اغلب عفونت‌ها خفیف بوده و می‌توان با آنتی‌بیوتیک آنها را درمان کرد. پزشک مربوطه ممکن است در صورتی که بیمار در احتمال بالای ابتلا به التهاب را داشته باشد، به بیمار قبل از انجام آندوسکوپی آنتی‌بیوتیک‌هایی برای پیشگیری از عفونت‌های التهابی تجویز کند.
- پارگی لوله معده _ روده‌ای. در صورت پارگی مری یا بخش‌های دیگر دستگاه گوارش فوقانی ممکن است نیاز به بستری و گاهی اوقات نیاز به عمل جراحی برای ترمیم آن ناحیه باشد. احتمال این عارضه خیلی پایین بوده اما در صورتی که اقدامات دیگری نیز در کنار آندوسکوپی مانند گشاد کردن مری در صورت تنگی آن، صورت گیرد، احتمال آن افزایش خواهد یافت.
- واکنش به داروهای بی‌حسی. در طول آندوسکوپی فوقانی احتمالا به بیمار داروهای بی‌حسی داده خواهد شد تا بیمار بتواند راحت‌تر آن را تحمل کند. بی‌حسی انواع مختلف داشته و واکنش‌های خطرناک بدن ممکن است اتفاق بیفتد ولی با این حال وقوع آن نادر می‌باشد.
بیمار می‌تواند احتمال بروز عوارض را از طریق کنترل دقیق برخی اقدامات خاص قبل از انجام آندوسکوپی مانند نخوردن مواد غذایی و قطع مصرف برخی داروهای خاص به حداقل برساند.
نشانه‌ها و علائمی که می‌توانند نشان‌دهنده بروز علائم باشند؛ عبارتند از:
- تب
- درد قفسه سینه
- کوتاه‌شدن تنفس
- مدفوع خونی، سیاه یا تیره رنگ
- اشکال در بلع
- درد شکمی شدید یا مداوم
- استفراغ به خصوص اگر استفراغ خونی بوده یا زمینه‌ای قهوه مانند داشته باشد.
چگونه برای انجام آندوسکوپی فوقانی باید آماده شد
پزشک دستورات به خصوصی برای آمادگی شما ارائه خواهد داد
غذا و داروها
حتما هشت ساعت پیش از آندوسکوپی باید از خوردن غذا و نوشیدنی خودداری کنید تا معده خالی شود.
درباره‌ی همه داروها و مکمل‌های مصرفی خود به پزشک بگویید. اگر داروهای رقیق کننده خون مصرف می‌کنید شاید پزشک به شما توصیه کند تا دیگر آنها را مصرف نکنید. رقیق‌کننده‌های خونی مثل وارفارین خطر خونریزی را در صورت اجرای پروسیچرهای خاص در آندوسکوپی افزایش می‌دهند.
اگر مبتلا به عوارض مزمنی مثل دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا هستید، پزشک برای شما دستورات مخصوصی در رابطه با داروها خواهد داد.
موارد احتیاطی دیگر
بیشتر کسانی که تحت آندوسکوپی مجرای گوارشی فوقانی قرار می‌گیرند، به منظور راحتی و بهتر انجام گرفتن آندوسکوپی، آرامبخش دریافت می‌نمایند. شاید به هوش باشید، ولی حافظه، زمان واکنش و قضاوت شما مختل خواهد شد. طی ۲۴ ساعت پس از آندوسکوپی عوارض آرامبخش هم از بین خواهد رفت. پس از انجام آندوسکوپی نمی‌توانید رانندگی کنید، پس باید یک نفر شما را برساند. همچنین بهتر است روز بعد را سر کار نروید.
چه انتظاراتی می‌توان از آندوسکوپی فوقانی داشت
قبل از آندوسکوپی
پیش از شروع آندوسکوپی از شما خواسته می‌شود تا به پشت یا به پهلو روی تخت دراز بکشید. شاید مانیتورهایی به شما وصل کنند که وضعیت تنفس، فشار خون و ضربان قلب‌تان را نمایش دهد.
در تمام این مدت، آرامبخش تزریق می‌شود. این دارو به طریق داخل وریدی از بازو تزریق شده و به شما کمک می‌کند تا طی آندوسکوپی ریلکس باشید.
همچنین برخی از پزشکان با اسپری بی‌حسی دهان و گلوی شما را برای وارد کردن لوله‌ی انعطاف‌پذیر آندوسکوپ آماده می‌کنند. همچنین یک محافظ پلاستیکی دهان برای باز نگاه داشتن آن لازم است.
حین آندوسکوپی
سپس پزشک آندوسکوپ را درون دهان قرار می‌دهد. شاید از شما خواسته شود که حین پایین بردن آندوسکوپ بلع بکنید. احساس فشاری در گلو حس خواهید کرد اما عموماً نباید حس درد داشته باشید.
پس از پایین رفتن آندوسکوپ دیگر قادر به حرف زدن نخواهید بود، ولی می‌توانید صدا در بیاورید. آندوسکوپ تنفس شما را مختل نمی‌کند.
همین طور که پزشک آندوسکوپ را از مری پایین می‌برد:
- دوربینی کوچک در نوک لوله تصاویر را به مانیتور مقابل پزشک منتقل می‌نماید. پزشک دائماً نگاهش به این مانیتور است تا موارد غیر عادی را در لوله گوارش شما ثبت کند. اگر موردی غیر عادی پیدا شد، پزشک عکس می‌گیرد.
- فشار هوایی مختصر داخل مری زده می‌شود تا مجرای گوارشی را باز کند. این کار به حرکت آزادانه آندوسکوپ کمک کرده و به پزشک کمک می‌کند تا به آسانی چین‌های داخل مجرا را بررسی نماید. شاید به خاطر این فشار هوا احساس فشار یا پری داشته باشید.
- پزشک با انتقال ابزارهای جراحی خاص از آندوسکوپ نمونه برداشته یا یک پولیپ را برمی‌دارد. پزشک با نگاه به مانیتور قرارگیری این ابزار را کنترل می‌کند.
با پایان آندوسکوپی، لوله به آرامی از دهان بیرون کشیده می‌شود. معمولاً کل این پروسه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه، بسته به وضعیت شما، زمان نیاز دارد.
بعد از آندوسکوپی
شما را به ناحیه ریکاوری خواهند برد تا نشسته یا به آرامی دراز بکشید. شاید یک ساعتی در این مکان بمانید. این توقف به پزشکان اجازه می‌دهد تا وضعیت دفع داروی آرامبخش را تحت کنترل داشته باشند.
وقتی به خانه برگشتید، شاید علائم و نشانه‌های آزاردهنده‌ای را پس از آندوسکوپی تجربه کنید:
- نفخ و گاز
- گرفتگی‌های عضلانی
- گلو درد
این علائم و نشانه‌ها با گذشت زمان خوب می‌شوند. در صورتی که وضعیت جدی شد، با پزشک خود تماس بگیرید.
بقیه‌ی روز را استراحت کنید. پس از دریافت آرامبخش، شاید به هوش باشید، ولی زمان واکنش و قضاوت‌تان مختل خواهد شد.
نتایج
نتایج آندوسکوپی به وضعیت شما بستگی دارد. برای مثال، اگر آندوسکوپی برای مشاهده زخم انجام شده باشد، نتایج بلافاصله بعد از آندوسکوپی ارائه می‌شود. اگر نمونه‌برداری (بیوپسی) شده باشد، نیاز است تا چند روز صبر کنید تا نتایج از آزمایشگاه برسد. زمان آماده شدن نتایج کامل را از پزشک جویا شوید.
