در بیشتر برنامه‌های آموزشی پرستاری، حداقل یک واحد درسی مرتبط با آب رسانی وریدی است. اگر مثل بسیاری از پرستاران هستید، ممکن است این اطلاعات در مغز شما جای گرفته باشد، شما در جلسه امتحان آن را روی کاغذ پیاده کرده باشید و سپس سریعاً آنچه را که آموخته‌اید فراموش کرده باشید! اگر این موضوع در مورد شما هم صدق می‌کند، باید بگوییم خوش شانس هستید؛ زیرا در این مقاله، ۴ مورد از رایج‌ترین انواع سرم های وریدی، اجزای آن‌ها و کاربردهای معمول آن‌ها را مرور خواهیم کرد.
ابتدا بیایید مجددا بررسی کنیم که چرا محلول‌های وریدی در وهله‌ی اول تجویز می‌شوند. ممکن است از دوران تحصیل خود به یاد داشته باشید که بدن ما حدودا از %۶۰ آب تشکیل شده است. حدود دو سوم از این آب، در فضای داخل سلولی ذخیره می‌شود.
زمانی که بیمار به بیمارستان مراجعه می‌کند، برای درمان یک بیماری یا اقدامات قبل از عمل جراحی، وضعیت آب رسانی بدن او اغلب یکی از اولین مواردی است که مورد توجه قرار می‌گیرد. انواع بسیار مختلفی از محلول‌های وریدی وجود دارد که پزشک می‌تواند بر اساس تاریخچه‌ی بیمار و تشخیص فعلی او، آن‌ها را انتخاب کند.
این محلول‌ها معمولا کریستالی یا کلوئیدی هستند. محلول‌های کریستالی حاوی ذرات کوچکی هستند که می‌توانند به راحتی از غشاهای سلولی عبور کنند. محلول‌های کریستالی ممکن است هایپرتونیک (تعداد ذرات موجود در محلول بیشتر از ذرات موجود در پلاسما است)، هیپوتونیک (تعداد ذرات موجود در محلول کمتر از ذرات موجود در پلاسما است) یا ایزوتونیک (تقریبا تعداد ذرات موجود در محلول و پلاسما برابر است) باشند.
از سوی دیگر، محلول‌های کلوئیدی حاوی ذرات بزرگی هستند که در فضای خارج سلولی باقی می‌مانند و در نتیجه باعث خروج آب از سلول‌ها به درون پلاسما می‌شوند.
این مقاله بر روی محلول‌های کریستالی تمرکز دارد؛ زیرا این محلول‌ها بیش از سایرین تجویز می‌شوند. در ادامه به بررسی ۴ مورد از انواع سرم های وریدی که ممکن است برای بیمار شما تجویز شده باشد و کاربردهای رایج آن‌ها می‌پردازیم.
سرم نرمال سالین %۰.۹ (NS، ۰.۹NaCl یا NSS)
این سرم، یکی از رایج‌ترین انواع سرم های وریدی است؛ زیرا در جبران کم آبی ناشی از استفراغ، اسهال، خونریزی یا حتی شوک مورد استفاده قرار می‌گیرد. هم‌چنین سرم نرمال سالین، سرم انتخابی در اقدامات حیاتی احیا است. سرم نرمال سالین تنها محلولی است که برای تجویز فرآورده‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این سرم یک محلول کریستالی ایزوتونیک است که در آن، %۰.۹ سدیم کلرید (نمک) در آب استریل حل شده است.
در برخی مواقع، سرم نرمال سالین با احتیاط مصرف می‌شود یا حتی برای بیماران مبتلا به مشکلات قلبی و کلیوی منع مصرف دارد؛ زیرا سدیم باعث احتباس مایعات در بدن می‌شود که ممکن است فشار اضافی را به قلب و کلیه‌ها اعمال کند.
سرم رینگر لاکتاته (LR، رینگر لاکتات یا RL)
سرم رینگر یک محلول کریستالی ایزوتونیک و حاوی سدیم کلرید، پتاسیم کلرید، کلسیم کلرید و سدیم لاکتات در آب استریل است.
سرم رینگر بیشترین شباهت را به غلظت‌های سرمی و پلاسمایی بدن دارد و به ویژه برای افرادی که دچار سوختگی یا کاهش حجم خون ناشی از تغییر مایعات شده‌اند، گزینه‌ای مناسب است.
سرم رینگر برای بیماران مبتلا به مشکلات کبدی منع مصرف دارد؛ زیرا در این بیماران، کبد نمی‌تواند به طور موثری لاکتات را فرآوری کند.
سرم دکستروز %۵ در آب (D5 یا D5W)
سرم دکستروز یک محلول ایزوتونیک کربوهیدرات (قند) است که گلوکز (قند) به عنوان حل شونده در آن وجود دارد.
زمانی که این محلول جذب می‌شود، گلوکز معمولا به سرعت توسط سلول‌ها برای مصرف انرژی برداشت می‌شود؛ در نتیجه فقط آب باقی می‌ماند که یک محلول هیپوتونیک است.
نکته جالب در مورد سرم دکستروز این است که قادر به تامین انرژی معادل ۱۷۰ کالری بر لیتر است؛ در نتیجه معمولا برای بیماران دیابتی که به دلایل مختلفی از طریق دهان چیزی نمی‌خورند، استفاده می‌شود.
سرم دکستروز برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی، مشکلات قلبی و افرادی که در معرض خطر بالای افزایش فشار درون جمجه‌ای هستند، منع مصرف دارد؛ زیرا گاهی اوقات منجر به افزایش مایعات در بیماران قلبی و کلیوی و ادم مغزی (در افراد مبتلا به مشکلات فشار درون جمجه‌ای) می‌شود.
سرم نرمال سالین %۰.۴۵ (نرمال سالین نصف یا ۰.۴۵NaCl)
سرم نرمال سالین %۰.۴۵ یک محلول کریستالی هیپوتونیک است (بر خلاف سرم نرمال سالین %۰.۹ که ایزوتونیک است) و در آن سدیم کلرید در آب استریل حل شده است.
سرم نرمال سالین %۰.۴۵ برای درمان کم آبی سلولی ناشی از بیماری‌هایی از جمله hypernatremia (افزایش سدیم خون) و کتواسیدوز دیابتی طراحی شده است.
سرم نرمال سالین %۰.۴۵ همیشه برای افراد مبتلا به سوختگی، تروما یا بیماری‌های کبدی منع مصرف دارد؛ زیرا باعث کاهش سطح مایعات درون عروقی می‌شود.
تزریق سرم نرمال سالین نصف، باعث حرکت آب از مایع خارج سلولی به مایع بین سلولی می‌شود.
خلاصه‌ی کلام
همه‌ی پرستاران باید بدانند که چرا برای بیمارشان دستورهای خاصی در نظر گرفته شده است و این دستورها چه تاثیری بر برنامه‌ی درمانی جامع بیمار خواهد داشت.
این لیست به شما کمک می‌کند تا درکی اساسی در مورد انواع سرم های مورد نیاز برای بیمار خود داشته باشید؛ در نتیجه می‌توانید آموزش و مشاوره لازم را برای رفع نیازهای کم آبی بیماران ارائه کنید.
