کلیات
پرولاپس دیواره خلفی واژن زمانی اتفاق می‌افتد که دیواره نازک بافتی که روده را از واژن جدا می‌کند، ضعیف شده و این دیواره واژنی برآمده می‌شود. به پرولاپس قسمت پشتی واژن، رکتوسل یا رکتوسل واژن گفته می‌شود.
به دنیا آوردن بچه یا سایر اتفاقاتی که باعث فشار بر بافت‌های لگنی می‌شود، می‌تواند باعث پرولاپس دیواره واژن شود. یک پرولاپس کوچک ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد.
اگر رکتوسل واژن بزرگ باشد، ممکن است باعث برآمدگی در بافت منتهی به ورودی واژن شود. این برآمدگی ممکن است باعث ناراحتی و مشکل شود ولی بندرت منجر به درد می‌شود.
اگر نیاز باشد، اقدامات خودمراقبتی و سایر گزینه‌های غیر جراحی می‌تواند مفید واقع شود. ولی موارد جدی پرولاپس واژن ممکن است نیازمند جراحی باشد.
علائم رکتوسل
علائم رکتوسل ممکن است به طور واضحی مشخص نباشند یا این بیماری اصلا علائمی نداشته باشد.
در غیر این صورت، ممکن است با علائم زیر مواجه شوید:
- یک برآمدگی نرم بافتی در واژن که ممکن است از دهانه واژن بیرون زده باشد.
- وجود مشکل در حرکات روده
- احساس فشار در روده یا پر بودن
- احساس اینکه راست‌روده بعد از حرکت روده (دفع) هنوز خالی نشده است.
- داشتن نگرانی‌های جنسی مانند احساس خجالت یا احساس سستی در بافت واژن
اکثر زنان با پرولاپس واژن خلفی، پرولاپس را در سایر اندام‌های لگن تجربه می‌کنند. برای مثال رکتوسل مثانه یا رکتوسل رحم -در زنانی که رحم خود را برداشته اند- و همچنین در قسمت بالای واژن.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
پرولاپس خلفی واژن یک بیماری رایج است. حتی در زنانی که فرزندی ندارند. در حقیقت، شما حتی ممکن است ندانید که مبتلا به پرولاپس خلفی واژنی هستید.
ولی بعضا پرولاپس متوسط یا شدید می‌تواند باعث آزار یا ناراحتی شود. به پزشک مراجعه کنید اگر:
- برآمدگی مزاحم متشکل از بافت دارید که از ورودی واژن بیرون زده است.
- درمان یبوست در تولید مدفوع نرم و آسان بین سه بار در روز تا سه بار در هفته موفق نیست.
علت رکتوسل
پرولاپس خلفی واژن در نتیجه فشار از کف لگن است. علل افزایش فشار کف لگن شامل موارد زیر است:
- یبوست مزمن یا فشار در حرکات روده
- سرفه مزمن یا برونشیت
- برداشتن وزنه‌های سنگین
- چاقی یا اضافه وزن
بارداری یا زایمان
ماهیچه‌ها، لیگامنت‌ها و بافت هم‌بندی که واژن را احاطه می‌کند، در طول بارداری، وضع حمل و زایمان کشیده و ضعیف می‌شود. هر چه تعداد بارداری‌ها بالا باشد، شانس رکتوسل واژن افزایش می‌یابد.
زنانی که زایمان به روش سزارین داشته‌اند، با احتمال کمتری به پرولاپس مبتلا می‌شوند. ولی همچنان ریسک ابتلا را دارند.
عوامل خطر
عواملی که ریسک رکتوسل واژن را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- ژنتیک. برخی زنان با بافت پیوندی ضعیف‌تری در ناحیه لگن متولد می‌شوند. که طبیعتا احتمال پرولاپس واژنی را افزایش می‌دهد.
- زایمان. اگر چندین بچه را به طور طبیعی به دنیا آورده اید، ریسک بیشتری در ابتلا به پرولاپس خلفی واژن خواهید داشت. اگر بین دهانه واژن و مقعد هنگام زایمان پارگی ایجاد شود یا برش‌هایی که خروجی واژن را (اپیزوتومی) در حین زایمان باز می‌کند، داشته‌اید، ممکن است در معرض خظر بیشتری باشید.
- افزایش سن. هرچقدر سنتان بیشتر می‌شود، به طور طبیعی توده عضلانی، کشش و عملکرد عصب خود را از دست می‌دهید که این عوامل باعث کشش یا ضعف عضلانی می‌شود.
- چاقی. وزن اضافی منجر به فشار بر روی بافت‌های لگن می‌شود.
پیشگیری
برای کاهش ریسک بدتر شدن پرولاپس، تلاش کنید:
- تمرینات کگل را مرتبا انجام دهید. این تمرینات می‌توانند عضلات ناحیه لگنی را قوی کنند – مخصوصا بعد اینکه بچه دار شدید.
- درمان و پیشگیری از یبوست. مقدار زیادی مایع بنوشید و غذاهایی با فیبر بالا مثل میوه‌ها، سبزیجات، لوبیا و غلات سبوس‌دار مصرف کنید.
- از برداشت وزنه‌های سنگین خودداری کنید و بطور صحیح وزنه را بالا ببرید. هنگام بالابردن، به جای کمر یا پشتتان، از پاهایتان استفاده کنید.
- سرفه‌هایتان را کنترل کنید. سرفه‌های مزمن و برونشیت را درمان کنید و از استعمال دخانیات دوری کنید.
- از افزایش وزن خودداری کنید. در صورت نیاز با پزشک خود مشورت کرده تا وزن ایده‌آل شما را تعیین کند و همچنین درمورد راهکارهای کاهش وزن مشاوره بگیرید.
تشخیص
تشخیص رکتوسل واژن به طور کلی در حین معاینه لگنی واژن و راست‌روده شما انجام می‌شود. در حین معاینه، پزشک شما احتمالا سوالات زیر را بپرسد:
- اگر حرکت روده‌ای دارید، تحمل کنید. پایین آمدن روده ممکن است باعث ایجاد پرولاپس خلفی واژن شود. بنابراین پزشک شما می‌تواند اندازه و محل آن را ارزیابی کند.
- ماهیچه‌های لگنی خودرا محکم کنید مانند اینکه در حال متوقف کردن جریان ادرار هستید. این تست قدرت عضلات لگن شما را بررسی می‌کند.
ممکن است یک پرسشنامه پرکنید که این پرسشنامه به پزشکتان برای بررسی اینکه برآمدگی تا چه حد در واژن گسترش یافته و چقدر بر زندگی شما تاثیر می‌گذارد، کمک می‌کند.
بعضا هم پزشک شما ممکن است عکسبرداری را توصیه کند:
- MRI یا اشعه ایکس اندازه بافت برآمده را مشخص می‌کند.
- دفکوگرافی(defecography) می‌تواند مشخص کند که رکتوم تا چه حد می‌تواند خال شود.
درمان
درمان رکتوسل بسته به میزان جدیت این بیماری متفاوت است. پزشکتان ممکن است توصیه‌های زیر را داشته باشند:
- مشاهده. اگر رکتوسل فاقد علائم و یا باعلائم اندکی همراه باشد، یک سری از اقدامات ساده مراقبتی مانند انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات لگن، ممکن است تسکین کننده باشد.
- پساری. پساری واژینال یک حلقه پلاستیکی یا لاستیکی است که از طریق واژن داخل شده و بافت برآمده شده را احاطه می‌کند. این وسیله برای تمیز کردن باید مرتبا برداشت شود.
جراحی
جراحی ممکن است نیاز باشد اگر:
- پرولاپس از واژن بیرون بزند و آزاردهنده شود.
- علاوه بر پرولاپس واژینال خلفی، در سایر اندام‌های لگنی هم پرولاپس وجود داشته‌باشد. عمل جراحی به طور همزمان برای هرکدام از بیماری‌ها می‌تواند انجام شود.
در جراحی از روش واژینال استفاده می‌کنند و این روش معمولا شامل از بین بردن بافت اضافی و کشیده شده است که باعث رکتوسل واژن می‌شود. ممکن است یک تکه مش برای پشتیبانی و تقویت فاسیا درج شود.
آزمایشات بالینی
در سایت مایو کلینیک آزمایشات، مداخلات و درمان‌های جدیدی برای پیشگیری، تشخیص، درمان و مدیریت این بیماری آزمایش و تست شده است.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
با توجه به میزان شدت رکتوسل روده و واژن، اقدامات خود مراقبتی می‌تواند مفید واقع شود. تلاش کنید:
- تمرینات کگل را انجام دهید تا عضلات لگنی را قوی‌تر کرده و فاسیا‌های ضعیف شده تقویت شود.
- با خوردن غذاهایی با فیبر زیاد و نوشیدن مایعات زیاد از یبوست جلوگیری کنید.
- برای به حرکت درآوردن روده از زور زدن زیاد خودداری کنید.
- از بالابردن وزنه‌های سنگین اجتناب کنید.
- سرفه‌های خود را کنترل کنید.
- اگر اضافه وزن دارید، برای کاهش آن تلاش کنید.
تمرینات کگل
تمرینات کگل عضلات کف لگن را قوی می‌کند. کف لگن قوی پشتیبانی بهتری از اعضای لگن شما دارد و از بدتر شدن پرولاپس جلوگیری می‌کند. همچنین علائم مرتبط با فتق راست روده را تسکین می‌دهد.
برای انجام تمرینات کگل:
- عضله کف لگنی خود را منقبض کنید و تصور کنید که در حال جلوگیری از خروج گاز هستید!
- این انقباض را ۵ ثانیه نگه دارید، سپس ۱۰ ثانیه استراحت کنید. اگر انجام این کار خیلی سخت است، با نگه داشتن به مدت ۲ ثانیه و استراحت به مدت ۵ ثانیه شروع کنید.
- تلاش کنید انقباضات را به مدت ۱۰ ثانیه و به طور همزمان انجام دهید.
- هدف گذاری کنید تا حداقل روزانه سه تایم ده تایی انجام دهید.
تمرینات کگل زمانی می‌توانند بسیار مفید واقع شوند که توسط یک فیزیوتراپیست آموزش داده شده و با یک بیوفیدبک تقویت شده باشد. بیوفیدبک شامل استفاده از دستگاه‌های نظارتی است که به شما اطمینان می‌دهد که ماهیچه‌ها را به مدت مناسبی محکم کنید.
پس از یادگیری روش صحیح، می‌توانید تمرینات کگل را با احتیاط و در هر زمانی انجام دهید. چه در زمانی که در میز کار خود نشسته باشید و چه زمانی که در حال استراحت روی نیمکت هستید.
آماده شدن برای مراجعه به پزشک
شاید در درجه اول برای درمان رکتوسل به متخصص زنان مراجعه کنید.
در اینجا اطلاعاتی کمکی برای آماده شدن قبل ملاقات با پزشکتان داده شده است.
چه کاری می‌توانید انجام دهید
- لیست کردن علائم و مشخص کردن مدت زمان آن‌ها
- لیست کردن داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کردید به همراه دوز آن ها
- ذکر کردن اطلاعات کلیدی شخصی و پزشکی خود شامل عارضه‌ها، تغییرات اخیر در زندگی و عوامل استرس زا
- آماده کردن سوالات قبل مراجعه
در مورد رکتوسل یا فتق راست روده برخی از سوالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- چه کاری برای تسکین علائم در خانه می‌توانم انجام دهم؟
- آیا باید فعالیت‌های خاصی را محدود کنم؟
- احتمال این که برآمذگی حتی با وجود آنجام ندادن هیچ کاری بدتر شود، چقدر است؟
- چه روش‌های درمانی را توصیه می‌کنید؟
- احتمال اینکه اگر تحت عمل جراحی قرار نگیرم، پرولاپس عود می‌کند، چقدر است؟
- خطرات جراحی چیست؟
حین ملاقات با پزشک خود، از پرسیدن سوالاتی که پیش آید، دریغ نکنید.
از ارائه دهنده‌های خدمات درمانی چه انتظاراتی دارید؟
احتمالا پزشکتان تعدادی سوال از شما بپرسد:
- علائم رکتوسل در شما چیست؟
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟ و آیا این علائم به مرور زمان بدتر شد؟
- آیا دردی در ناحیه لگن دارید؟
- آیا مبتلا به بیماری نشت ادرار هستید؟
- آیا سرفه شدید یا مداوم داشته‌اید؟
- آیا در شغل خود یا کارهای روزمره وزنه های سنگین بلند می‌کنید؟
- آیا هنگام حرکات روده دچار کرنش می‌شوید؟
- آیا فردی در نزدیکان شما مبتلا به پرولاپس خلفی واژن یا سایر مشکلات لگنی وجود دارد؟
- تا کنون چه تعداد بچه به دنیا آورده‌اید؟ آیا بصورت طبیعی زایمان کرده‌اید؟
- آیا قصد بچه به دنیا آوردن در آینده را دارید؟
بخش ها و تخصص ها
مایو کلینیک با داشتن دانشگاه‌هایی در آریزونا، فلوریدا و مینه‌سوتا در ایالات متحده، صاحب یکی از بزرگترین و با تجربه‌ترین روش هاست. کارکنان ماهر در ده ها تخصص باهم همکاری می‌کنند تا از کیفیت مراقبت و بازیابی اطمینان حاصل کنند.
