آیا هرگونه احساس اضطرابی نشان دهنده اختلال اضطراب فراگیر است؟ طبیعی است که در موقعیت‌های مختلفی در زندگی احساس اضطراب داشته باشید؛ به ویژه اگر زندگی شما پراسترس باشد. اما اضطراب مفرط و مداومی که به سختی قابل کنترل بوده و زندگی روزانه شما را مختل می‌کند، می‌تواند نشانه‌ای از اختلال اضطراب فراگیر باشد.
اختلال اضطراب فراگیر یا همان اختلال اضطراب منتشر، در هر سنی، از کودکان تا بزرگسالان، می‌تواند ایجاد شود. علائم اختلال اضطراب فراگیر به علائم اختلال پنیک، اختلال وسواسی-جبری (OCD) و سایر انواع اضطراب شبیه است. اما این اختلالات بسیار با هم تفاوت دارند.
زندگی با اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند یک چالش طولانی مدت باشد. این اختلال در بیشتر مواقع با سایر انواع اضطراب و اختلالات خُلقی همراه است. اختلال اضطراب فراگیر در بیشتر موارد با روان‌درمانی و مصرف دارو بهبود می‌یابد. تغییر سبک زندگی، یادگیری مهارت‌های مقابله و استفاده از تکنیک‌های ریلکسیشن نیز می‌تواند بر روند درمان اختلال اضطراب منتشر موثر باشد.
علائم اختلال اضطراب فراگیر:
این اختلال علائم بسیار متفاوتی دارد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اضطراب و نگرانی مداوم و بی‌جا نسبت به اهمیت موضوع
- فکر کردن بیش از حد به نتایج منفی ممکن برای یک موضوع
- شرایط و رویدادها را ترسناک و تهدیدآمیز در نظر گرفتن، حتی وقتی این‌گونه نباشد.
- مشکل در مدیریت عدم قطعیت‌ها و بلاتکلیفی‌ها
- احساس شک و ترس از گرفتن تصمیم اشتباه
- ناتوانی در کنارگذاشتن و رها کردن نگرانی‌ها
- ناتوانی در ریلکس کردن، احساس بی‌قراری و نگرانی و ترس
- مشکل در تمرکز کردن و به عبارتی احساس این‌که ذهن شما خالی می‌شود.
علائم و نشانه‌های فیزیکی شامل:
- احساس خستگی شدید
- اختلال خواب
- گرفتگی و درد عضلات
- احساس لرزش و تکان ناگهانی
- احساس بی‌قراری، عصبی بودن و به راحتی از جا پریدن
- عرق کردن
- تهوع، اسهال و سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- کج‌خلقی و زودرنجی
ممکن است شما حتی در مواردی که دلیل واضحی وجود ندارد، احساس اضطراب کنید. برای مثال ممکن است شما احساس نگرانی شدیدی درباره امینت خود و اطرافیانتان داشته باشید و یا احساس کنید اتفاق بدی در حال وقوع است.
احساس اضطراب، نگرانی و علائم فیزیکی شما باعث می‌شود در اجتماع، محیط کار و سایر جنبه‌های زندگی احساس آشفتگی و اندوه بسیاری داشته باشید. نگرانی‌های شما می‌تواند از موضوعی به موضوع دیگر انتقال پیدا کرده و با تغییر سن و زمان، تغییر کند.
علائم اختلال اضطراب فراگیر در کودکان و نوجوانان:
کودکان و نوجوانان ممکن است نگرانی‌هایی مشابه بزرگسالان داشته باشند. اما آن‌ها نگرانی‌های بیش‌تری نیز ممکن است تجربه کنند؛ مثل:
- عملکرد در مدرسه و فعالیت‌های ورزشی
- امنیت اعضای خانواده
- وقت‌شناسی
- زلزله، جنگ هسته‌ای و سایر اتفاقات ناگوار
یک کودک یا نوجوان با نگرانی‌های بسیار ممکن است ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- احساس اضطراب بیش از حد و خارج از توان
- کمال‌گرا بودن
- انجام دوباره کارها (زیرا در بار اول عالی نبوده)
- صرف زمان بیش از حد برای انجام تکالیف
- کاهش اعتماد به نفس
- تلاش زیاد برای گرفتن تایید
- نیاز به اطمینان دادن دیگران درباره عملکردشان
- دل دردهای مکرر یا سایر علائم فیزیکی
- اجتناب از حضور در مدرسه یا سایر موقعیت‌های اجتماعی
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
برخی اضطراب‌ها نرمال هستند اما در موارد زیر باید به دکتر مراجعه کرد:
- احساس اضطراب بیش از حد دارید به طوری که در انجام کارها، روابط و سایر جنبه‌های زندگیتان اختلال ایجاد کرده است.
- احساس ناراحتی شدید و زودرنجی و یا درگیری با مصرف نوشیدنی‌ها و مواد دارید. ممکن است سایر اختلالات ذهنی در کنار اضطراب داشته باشید.
- افکار و رفتاری به قصد خودکشی دارید (در چنین مواقعی باید به صورت اضطراری به پزشک مراجعه کرد).
نگرانی‌های شما به راحتی و خود به خود از بین نرفته و حتی ممکن است در طول زمان شدت بگیرند. بهتر است قبل این‌که اضطراب شما شدیدتر شود، به دنبال کمک یک متخصص باشید؛ زیرا با گذر زمان درمان آن سخت‌تر خواهد شد.
چه عواملی موجب ایجاد اختلال اضطراب فراگیر می‌شوند؟
مانند بسیاری دیگر از مشکلات سلامت روانی، دلایل اختلال اضطراب فراگیر نیز شامل مجموعه‌ای از فاکتورهای بیولوژیکی و محیطی است. این دلایل می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تفاوت در شیمی (chemistry) و عملکرد مغز
- ژنتیک
- تفاوت در روش درک و دریافت تهدیدها
- شخصیت افراد
فاکتورهای پرخطر(risk factors):
اختلال اضطراب فراگیر در بین خانم‌ها شایع‌تر است. فاکتورهای زیر ممکن است ریسک ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر را افزایش دهند:
- شخصیت: افرادی که ذاتا کمرو، ترسو و یا منفی‌باف بوده و یا از هر چیز خطرناکی دوری می‌کنند، ممکن است بیشتر از سایر افراد مستعد اختلال اضطراب منتشر باشند.
- ژنتیک: اختلال اضطراب فراگیر ممکن است در خانواده‌ها ارثی باشد.
- تجربه‌ها: افرادی با اختلال اضطراب فراگیر ممکن است سابقه تغییرات مشخصی در زندگی، تجربه‌‌ی منفی یا آسیب‌های روانی در دوران کودکی یا تجربه آسیب‌های روانی و حوادث تلخ اخیر داشته باشند. بیماری‌های مزمن و یا سایر اختلالات ذهنی می‌توانند ریسک ابتلا را افزایش دهند.
ابتلا به اختلال اضطراب فراگیر چه مشکلاتی به همراه دارد؟
ابتلا به اختلال اضطراب منتشر می‌تواند فرد را ناتوان و از کار افتاده کند. این بیماری می‌تواند:
- سرعت و کارایی شما در انجام امور را مختل کند؛ زیرا تمرکز کردن برای شما مشکل خواهد بود.
- زمان و تمرکز شما از سایر کارها را بگیرد.
- انرژی شما را کاهش دهد.
- ریسک ابتلا به افسردگی را افزایش دهد.
اختلال اضطراب فراگیر می‌تواند منجر به مشکلات فیزیکی شده و یا آن‌ها را بدتر کند. مشکلات سلامت فیزیکی مانند:
- مشکلات گوارشی مانند سندروم روده تحریک‌پذیر (IBS) یا زخم‌های گوارشی
- سردرد و میگرن
- دردها و بیماری‌های مزمن
- اختلالات خواب و بی‌خوابی
- مشکلات قلبی
اختلال اضطراب فراگیر اغلب با سایر مشکلات ذهنی همراه است. این امر می‌تواند تشخیص و درمان را مشکل‌تر کند. برخی اختلالت ذهنی که معمولا همراه با اختلال اضطراب فراگیر رخ می‌دهند، شامل:
- فوبیاها
- پنیک (حمله عصبی)
- اختلال استرسی پس از آسیب (PTSD)
- اختلال وسواسی-جبری (OCD)
- افسردگی
- فکر به خودکشی و یا اقدام به خودکشی
- سوءمصرف مواد
پیشگیری:
هیچ راهی برای پیش‌بینی دقیق این‌که چه عاملی موجب می‌شود یک فرد به اختلال اضطراب فراگیر مبتلا شود، وجود ندارد. اما اگر شما احساس اضطراب دارید، راه‌هایی برای کاهش تاثیر علائم شما وجود دارد:
- سریعا کمک بگیرید: مانند سایر اختلالات ذهنی، درمان اضطراب نیز با گذر زمان سخت‌تر می‌شود.
- یادداشت‌برداری کنید: یادداشت کردن وقایع زندگی شخصی به شما و روان‌درمانگر شما کمک می‌کند دلیل استرس خود و آن‌چه موجب بهتر شدن حال شما می‌شود را پیدا کنید.
- اولویت‌بندی کنید: مدیریت زمان و انرژی به شما کمک می‌کند استرس خود را کاهش دهید.
- از مصرف مواد ناسالم دوری کنید: مصرف الکل، مواد و حتی نیکوتین و کافئین می‌تواند موجب ایجاد و یا بدتر شدن اضطراب شما شود. اگر شما به هرکدام از این مواد اعتیاد دارید، ترک آن می‌تواند شما را مضطرب کند. اگر شما به تنهایی نمی‌توانید مصرف این مواد را ترک کنید، بهتر است به دکتر مراجعه کنید. همچنین می‌توانید یک برنامه درمانی یا گروه حمایتی برای کمک به خود پیدا کنید.
تشخیص اختلال اضطراب فراگیر چگونه است؟
دکتر یا روان‌درمانگر شما ممکن است برای کمک به تشخیص اختلال اضطراب فراگیر،کارهای زیر را انجام دهد:
- انجام معاینه فیزیکی برای این‌که ببیند اضطراب به مصرف یک دارو یا شرایط پزشکی مرتبط هست یا نه.
- اگر به شرایط پزشکی مشکوک بود، درخواست انجام آزمایش خون، ادرار و یا تست‌های دیگر می‌کند.
- سوالات جزئی از علائم و سابقه پزشکی شما می‌کند.
- از پرسشنامه‌های روانشناسی برای کمک به تشخیص استفاده می‌کند.
- ممکن است از تشخیص اختلال اضطراب فراگیر براساس DMS-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) که لیستی است که توسط انجمن روانشناسی آمریکا منتشر شده، استفاده کند.
درمان اختلال اضطراب فراگیر چگونه است؟
تصمیم‌های درمانی براساس این‌که این بیماری تا چه اندازه بر توانایی عملکرد شما در زندگی روزانه تاثیر گذاشته، گرفته می‌شوند. دو روش اصلی که برای درمان اختلال اضطراب فراگیر از آن‌ها استفاده می‌شود عبارتند از: دارودرمانی و روان‌درمانی. شما ممکن است بیش‌ترین تاثیر را از ترکیب هر دو روش بگیرید. ممکن است تعدادی صحیح و خطا برای انتخاب بهترین روش درمانی برای شما انجام شود.
روان‌درمانی:
از روان‌درمانی همچنین به نام‌های گفتاردرمانی و مشاوره روانشناسی نیز یاد می‌شود. روان‌درمانی شامل کار با یک درمانگر برای کاهش علائم اضطراب شما است. درمان شناختی رفتاری اختلال اضطراب فراگیر، موثرترین روش روان‌درمانی برای درمان این اختلال است.
درمان شناختی رفتاری اختلال اضطراب فراگیر بر روی آموزش مهارت‌های خاصی برای کنترل اضطراب تمرکز دارد و به شما کمک می‌کند به تدریج به کارهایی که به خاطر اضطراب از آن‌ها دوری می‌کردید، بازگردید. در طی این فرآیند، علائم شما با اولین پیشرفت‌ها بهبود می‌یابند.
دارودرمانی:
داروهای متعددی برای درمان اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شوند. شامل:
- داروهای ضدافسردگی: این دسته از داروها اولین خط درمانی این بیماری بوده و شامل مهارکننده‌های اختصاصی بازجذب سروتونین (SSRI) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRI) هستند.. مثال‌هایی از این داروها که برای درمان اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شوند، شامل: اسیتالوپرام (escitalopram)، دولوکستین (duloxetine)، ونلافاکسین (venlafaxine) و پاروکستین (paroxetine). پزشک شما ممکن است داروهای دیگری از این دسته نیز تجویز کند.
- بوسپیرون (Buspirone): بوسپیرون یک داروی ضداضطراب است که در درمان اختلال اضطراب فراگیر استفاده می‌شود. این دارو نیز مانند بیشتر داروهای ضدافسردگی، چند هفته طول می‌کشد تا کاملا اثر موثر خود را ایجاد کند.
- بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines): در شرایط محدودی دکتر شما ممکن است برای کاهش علائم اضطراب، از بنزودیازپین‌ها استفاده کند. این داروهای آرام‌بخش معمولا تنها برای اضطراب حاد و به مدت کوتاه مصرف می‌شوند. زیرا می‌توانند اعتیاد به مصرف ایجاد کنند. این داروها گزینه خوبی برای افرادی که مشکل مصرف الکل یا سوءمصرف مواد داشته و یا دارند، گزینه درمانی خوبی نیستند.
پیش از مصرف با دکتر و یا داروساز خود درباره فواید، خطرات و اثرات جانبی این داروها صحبت کنید.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی:
بیشتر افرادی که اختلال اضطراب فراگیر دارند، برای کنترل اضطراب خود به روان‌درمانی و مصرف دارو نیازمند هستند. اما در عین حال تغییر لایف استایل نیز می‌تواند تغییراتی ایجاد کند. برخی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید شامل:
- فعالیت داشته باشید: برنامه‌ای بریزید تا در بیشتر روزهای هفته فعالیت فیزیکی داشته باشید. ورزش یک کاهنده استرس قوی است. ورزش می‌تواند خلق و خوی شما را بهبود بخشیده و شما را سالم نگه دارد. به آرامی فعالیت خود را آغاز کرده و مقدار و شدت آن را به تدریج افزایش دهید.
- خواب را در اولویت قرار دهید: مطمئن شوید روزانه خواب و استراحت کافی دارید. اگر نمی‌توانید خوب بخوابید، به دکتر مراجعه کنید.
- از تکنیک‌های ریلکسیشن استفاده کنید: تکنیک‌های تجسم، مدیتیشن و یوگا نمونه‌هایی از تکنیک‌های ریلکسیشن هستند که می‌توانند اضطراب را کاهش دهند.
- موادغذایی سالم بخورید: مصرف موادغذایی سالم مثل سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و ماهی ممکن است به کاهش اضطراب مرتبط باشد. اما به تحقیق بیش‌تری در این زمینه نیاز است.
- از الکل و مواد اعتیادآور دوری کنید: این مواد می‌توانند باعث بدتر شدن اضطراب شوند.
- سیگار را ترک کرده و نوشیدن قهوه را کم یا قطع کنید: هر دو ماده نیکوتین و کافئین می‌توانند اضطراب را بدتر کنند.
داروهای جایگزین:
درباره اثر درمان‌های گیاهی بسیاری بر روی اضطراب مطالعه شده است. در نتایج متعددی هیچ اثر مفیدی گزارش نشده است. تحقیقات بیش‌تری برای درک اثرات مفید و خطرات این درمان نیاز است.
برخی مکمل‌های گیاهی مثل کاوا (kava) و والرین (valerian)، ریسک آسیب شدید به کبد را افزایش می‌دهند. مکمل‌های دیگر مثل گل ساعت (passionflower) و تئانین (theanine)، ممکن است اثر مطلوبی داشته باشند. اما این مواد اغلب با محصولات دیگر ترکیب شده و اظهار نظر درباره اثر اختصاصی آن‌ها روی کاهش اضطراب مشکل می‌شود.
قبل از استفاده از هر درمان یا مکمل گیاهی، با دکتر یا داروساز خود مشورت کنید تا مطمئن شوید خطری نداشته و با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید تداخل ایجاد نکنند.
چگونه با اختلال اضطراب فراگیر خود کنار بیاییم؟
موارد زیر کارهایی هستند که می‌توانید برای کنار آمدن با بیماری خود و بهبود آن انجام دهید:
- رعایت برنامه درمانی: داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید. در جلسات مشاوره خود به طور مرتب حضور یابید. تمریناتی که در روان‌درمانی یاد می‌گیرید، انجام دهید. تداوم و پای‌بندی به برنامه‌ها به ویژه در مصرف دارو، یک تفاوت بزرگ ایجاد می‌کند.
- فعال باشید: با روان‌درمانگر خود مواردی را که باعث اضطراب شما می‌شوند، پیدا کرده و روی آن‌ها کار کنید.
- رها کنید: در نگرانی‌های گذشته خود باقی نمانید. در زمان حال زندگی کنید و باقی را به دست سرنوشت بسپارید.
- چرخه را بشکنید: وقتی مضطرب هستید، به یک پیاده‌روی جذاب رفته یا خودتان را در یک سرگرمی غرق کنید تا حواس خودتان را از نگرانی‌ها پرت کنید.
- اجتماعی باشید: نگذارید نگرانی‌ها شما را از کسانی که دوستشان دارید و فعالیت‌هایی که از آن‌ها لذت می‌برید، دور کنند. روابط اجتماعی متقابل می‌توانند نگرانی شما را کاهش دهند.
- به یک گروه حمایتی برای افرادی با بیماری اضطراب بپیوندید: در این گروه‌ها شما می‌توانید دلسوزی، درک متقابل و تجربه‌های مشترک با خودتان پیدا کنید. شما می‌توانید این گروه‌ها را در جامعه خود یا از اینترنت پیدا کنید؛ مثل: the National Alliance on Mental Illness (NAMI)
چگونه برای جلسات درمانی خود حاضر شویم؟
شما ممکن است ابتدا به دکتر عمومی مراجعه کنید و سپس او شما را به متخصص روان‌درمانگر ارجاع دهد. می‌توانید از این اطلاعات برای آماده شدن برای قرار ملاقاتتان با پزشک خود، استفاده کنید.
چه کارهایی باید انجام دهم؟
قبل از جلسه لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که تجربه کردید: شامل انواع علائم، زمانی که آن‌ها را حس می‌کنید، چیزهایی که باعث بهتر یا بدتر شدن آن‌ها می‌شود و این‌که چه‌قدر روی فعالیت‌های روزانه شما مثل کار، مدرسه و دانشگاه یا روابط شما تاثیر می‌گذارد.
- اطلاعات شخصی مهم: شامل تغییرات مهم زندگی، اتفاق‌های استرس‌آوری که اخیرا با آن‌ها مواجه شدید و یا هر ضربه روحی که در گذشته تجربه کردید.
- اطلاعات پزشکی: شامل بیماری‌های جسمی و یا روانی که قبلا تشخیص داده شده است.
- داروها، ویتامین‌ها و هرگونه مکمل‌های گیاهی و غیرگیاهی: شامل اسامی و دوز آن‌ها
- سوالات: شامل سوالاتی که می‌خواهید از دکتر یا روان‌درمانگر خود بپرسید.
برخی از سوالاتی که ممکن است از دکتر خود بپرسید شامل:
- اصلی‌ترین دلیل ممکن برای علائم من چیست؟
- مسائل یا مشکلات جسمی دیگری هست که مشکل من را ایجاد کرده باشد و یا آن را بدتر کند؟
- آیا نیاز هست آزمایشی انجام دهم؟
- شما چه درمانی پیشنهاد می‌کنید؟
- آیا نیاز هست به روانپزشک، روانکار یا متخصصین دیگر مراجعه کنم؟
- آیا مصرف دارو کمک می‌کند؟ اگر کمک می‌کند، آیا یک جایگزین ژنریک برای دارویی که تجویز می‌کنید، وجود دارد؟
- آیا بروشور یا مطلب پرینت شده‌ای هست که بتوانم مطالعه کنم؟ چه وبسایت‌هایی پیشنهاد می‌کنید؟
برای پرسیدن سوال در طول جلسه خود، درنگ نکنید و تمام سوالات خود را بپرسید.
چه انتظاراتی باید از دکتر خود داشته باشیم؟
دکتر و یا روان‌درمانگر احتمالا از شما تعدادی سوال می‌پرسد. برای جواب دادن به این سوالات آماده باشید تا وقت شما تلف نشود و وقت بیش‌تری روی نکاتی که باید روی آن‌ها تمرکز کنید، بگذارید. سوالات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- علائم شما چیست؟
- چه چیزهایی موجب نگرانی شما می‌شود؟
- آیا علائمی که دارید در کار روزانه شما اختلال ایجاد کرده است؟
- آیا شما به خاطر اضطرابتان از چیز یا چیزهایی دوری می‌کنید؟
- احساس اضطراب شما مداوم است یا فقط در مواقع خاصی ایجاد می‌شود؟
- چه زمانی برای اولین بار متوجه اضطراب خود شدید؟
- آیا به نظر می‌رسد چیز به خصوصی اضطراب شما را تحریک و آن را بدتر کند؟
- چه مواردی اضطراب شما را شدت می‌بخشد؟
- آیا شرایط بیماری و اختلال جسمی و روانی خاصی دارید؟ اگر بله، چه مواردی؟
- اخیرا یا در گذشته، چه ضربه‌های روحی تجربه کردید؟
- آیا به طور معمول الکل یا مواد و داروهای اعتیادآور مصرف می‌کنید؟
- آیا از فامیل‌های نزدیکتان (با نسبت خونی) فردی به اضطراب یا سایر اختلالات روانی مثل افسردگی، مبتلا هست؟
