روانشناسی رنگ ها و تاثیر رنگ های مختلف بر روان انسان

آیا در یک اتاق زرد احساس اضطراب می‌کنید؟ آیا رنگ آبی باعث حس خونسردی و آرامش شما می‌شود؟ مدت‌هاست که هنرمندان و طراحان داخلی معتقدند که تاثیر رنگ ها بر رفتار ، احساسات و عواطف می‌تواند چشمگیر باشد. هنرمند پابلو پیکاسو اظهار داشته است: «رنگ‌ها، مانند ویژگی‌ها، از تغییر احساسات پیروی می‌کنند.»

رنگ یک ابزار ارتباطی قدرتمند است و می‌تواند برای نشان دادن عمل، تأثیر بر خلق و خو و حتی تأثیر در واکنش‌های فیزیولوژیکی مورد استفاده قرار گیرد. برخی از رنگها با افزایش فشار خون، افزایش متابولیسم و خستگی چشم مرتبط هستند. پس رنگ دقیقاً چگونه کار می‌کند؟ رنگ چگونه بر روحیه و رفتار، تأثیر می‌گذارد؟

روانشناسی رنگ ها چیست؟

در سال ۱۶۶۶، سر آیزاک نیوتون، دانشمند انگلیسی کشف کرد که وقتی نور سفید از منشور عبور می‌کند، به تمام رنگهای قابل دیدن جدا می‌شود. نیوتن همچنین دریافت که هر رنگ از یک طول موج منفرد تشکیل شده است و دیگر نمی توان آن را به رنگ‌های دیگر تفکیک کرد.

آزمایشات بیشتر نشان داد که چند نور می‌توانند برای تشکیل رنگ‌های دیگر، با هم ترکیب شوند. برای مثال، ترکیب نور قرمز با نور زرد، رنگ نارنجی ایجاد می‌کند. بعضی از رنگ‌ها مانند سبز و قرمز وقتی ترکیب می‌شوند یکدیگر را خنثی می‌کنند و نور سفید تولید می‌کنند.

اگر تا به حال نقاشی کرده اید، پس احتمالاً متوجه شده اید که چگونه می‌توان رنگ‌های خاصی را باهم ترکیب کرد و رنگ‌های دیگری ایجاد کرد.

محققان، اندرو الیوت و مارکوس مایر، اظهار داشتند: «با توجه به توسعه رنگ، می‌توان انتظار داشت توسعه‌ی خوبی در زمینه‌ی روانشناسی رنگ ها پدید بیاید. با کمال تعجب، تاکنون کارهای نظری یا تجربی کمی در مورد تأثیر رنگ بر عملکرد‌های روانشناختی انجام شده است و کارهایی که انجام شده است بیشتر ناشی از نگرانی‌های عملی بوده است، نه سخت گیری های علمی.»

علی رغم کمبود تحقیقات عمومی در این زمینه، مفهوم روانشناسی رنگ ها به موضوعی داغ در بازاریابی، هنر، طراحی و سایر حوزه‌ها تبدیل شده است. بسیاری از شواهد در این زمینه‌ی در حال ظهور، در بهترین حالت، نقلی است، اما محققان و کارشناسان در مورد روانشناسی رنگ و تاثیری که بر روحیه، احساسات و رفتار دارد، چندین کشف و مشاهده‌ی مهم انجام داده اند.

احساسات شما درباره رنگ‌ها اغلب شخصی است و ریشه در تجربه یا فرهنگ خود شما دارد.

به عنوان مثال، در حالی که از رنگ سفید در بسیاری از کشورهای غربی برای نشان دادن پاکی و برائت استفاده می‌شود، در بسیاری از کشورهای شرقی به عنوان نماد عزاداری محسوب می‌شود.

اثرات روانشناختی رنگ ها

چرا رنگ در زندگی ما چنین نیروی قدرتمندی است؟ چه تأثیری می‌تواند بر بدن و روان ما بگذارد؟ در حالی که برداشت ما از رنگ، تا حدودی شخصی است، برخی از تاثیرات رنگ، معنای جهانی دارد.

رنگهای موجود در ناحیه قرمزِ طیف رنگ‌ها به عنوان رنگهای گرم شناخته می‌شوند و شامل قرمز، نارنجی و زرد هستند. این رنگ‌های گرم، از احساس گرما و راحتی گرفته تا احساس خشم و خصومت را برانگیخته می‌کنند.

رنگ‌های موجود در قسمت آبیِ طیف، به عنوان رنگ‌های سرد شناخته می‌شوند و شامل آبی، بنفش و سبز هستند. این رنگها غالباً آرام توصیف می‌شوند، اما همچنین می‌توانند احساس غم یا بی تفاوتی را در ذهن ایجاد کنند.

روانشناسی رنگ ها وسیله ای برای درمان

چندین فرهنگ باستانی، از جمله مصری‌ها و چینی‌ها، کروموتراپی (chromotherapy) یا استفاده از رنگ‌ها برای بهبودی را انجام می‌دادند. از کروموتراپی گاهی به عنوان نور درمانی یا رنگ شناسی یاد می‌شود.

امروزه از رنگ شناسی به عنوان یک درمان جامع یا جایگزین استفاده می‌شود . در این روش درمانی:

رنگ قرمز برای تحریک بدن و ذهن و افزایش گردش خون استفاده می‌شود.
رنگ زرد باعث تحریک اعصاب و تصفیه بدن می‌شود.
رنگ نارنجی برای بهبود ریه‌ها و افزایش سطح انرژی استفاده می‌شود.
رنگ آبی بیماری‌ها را تسکین می‌دهد و درد را درمان می‌کند.
سایه‌های نیلی مشکلات پوستی را کاهش می‌دهد.

تحقیقات مدرن در مورد روانشناسی رنگ ها

اکثر روانشناسان، نگاه بدبینانه‌ای نسبت به رنگ درمانی دارند و خاطرنشان می‌کنند که تأثیرات ظاهری رنگ‌ها، اغلب اغراق آمیز است. رنگها در فرهنگهای مختلف نیز معانی مختلفی دارند.

تحقیقات در بسیاری از موارد نشان داده است که اثرات تغییر دهنده خلق و خو فقط ممکن است موقتی باشد. یک اتاق آبی ممکن است در ابتدا احساس آرامش ایجاد کند، اما بعد از مدت کوتاهی اثر از بین می‌رود.

با این حال، تحقیقات موجود نشان داده است که رنگ‌ها می‌توانند از طریق روش‌های مختلف، اثرات شگفت آوری بر روی افراد داشته باشند:

در یک مطالعه، قرص‌های دارونما با رنگ گرم نسبت به قرص‌های دارونما با رنگ سرد اثرگذارتر گزارش شده اند
با توجه به شواهد عینی، چراغ‌های خیابان به رنگ آبی می‌توانند منجر به کاهش جرم شوند.
قرمز باعث می‌شود افراد با سرعت و نیروی بیشتری واکنش نشان دهند، این ممکن است در طی فعالیت‌های ورزشی مفید باشد
احتمال مجازات افراد دارای یونیفرم‌های مشکی بیشتر است. علاوه بر این، بر اساس مطالعه ای که به داده‌های تاریخی تیم‌های ورزشی و لباس آنها می‌پرداخت، دانش آموزان تمایل بیشتری به نسبت دادن کیفیت منفی به بازیکنی که لباس مشکی پوشیده بود، داشتند

رنگ ها می‌توانند بر عملکرد تأثیر بگذارد

مطالعات همچنین نشان داده است که برخی از رنگ‌ها می‌توانند در عملکرد تأثیر داشته باشند. هیچ کس دوست ندارد یک تست سطح بندی شده را با جوهر قرمز ببیند، اما یک مطالعه نشان داد که دیدن رنگ قرمز قبل از آزمون دادن، در واقع به عملکرد آزمون آسیب می‌رساند.

در حالی که رنگ قرمز اغلب تهدیدکننده، برانگیزنده یا هیجان انگیز توصیف می‌شود، بسیاری از مطالعات قبلی در مورد تأثیر رنگ قرمز تا حد زیادی بی نتیجه بوده است. با این حال این مطالعات نشان داد که قرار دادن دانش آموزان در معرض رنگ قرمز، قبل از امتحان، تأثیر منفی بر عملکرد آن‌ها در آزمون دارد.

در اولین آزمایش از شش آزمایش شرح داده شده در این مطالعه، به ۷۱ دانشجوی کالج ایالات متحده قبل از شرکت در یک آزمون پنج دقیقه ای، اعدادی به رنگ قرمز، سبز یا سیاه ارائه شد.

نتایج نشان داد که دانشجویانی که قبل از شرکت در این آزمون عدد قرمز دریافت کرده بودند، بیش از ۲۰٪ کمتر از تعداد سبز و سیاه نمره کسب کردند.

رنگ ها و خریدهای مشتریان

روانشناسی رنگ ها نشان می‌دهد که رنگ‌های مختلف می‌توانند تأثیرات گسترده ای داشته باشند، از تقویت روحیه ما گرفته تا ایجاد اضطراب. اما آیا رنگ محصولات خریداری شده توسط شما، می‌تواند چیزی در مورد شخصیتتان دربر داشته باشد؟ به عنوان مثال، آیا رنگ اتومبیلی که خریده‌اید، می‌تواند به نوعی با برخی از صفات منحصر به فرد و ویژگی‌های اصلی شخصیت ارتباط داشته باشد؟

ترجیحات رنگی شما هنگام خرید اقلام ممکن است در مورد نوع تصویری که می‌خواهید منعکس کنید، چیزی را بیان کند. ترجیحات رنگی، از لباسی که می‌پوشید گرفته تا اتومبیلی که رانندگی می‌کنید، گاهی اوقات می‌تواند بیانگر این باشد که می‌خواهید دیگران چه درکی از شما داشته باشند. سایر عوامل مانند سن و جنسیت نیز می‌توانند در انتخاب رنگ تأثیر بگذارند.

سفید: همانطور که بسیاری از خوانندگان ما پیشنهاد داده اند، رنگ سفید می‌تواند حس طراوت و تمیزی را منتقل کند. این رنگ اغلب برای برانگیختن حس جوانی و مدرنیته استفاده می‌شود.
سیاه: خوانندگان ما غالباً رنگ سیاه را به عنوان یک رنگ “قدرتمند” توصیف می‌کنند، و این ممکن است دلیل محبوب تر بودن رنگ سیاه برای وسایل نقلیه لوکس باشد. مردم اغلب این رنگ را سکسی، قدرتمند، مرموز و حتی شوم توصیف می‌کنند.
نقره‌ای: این سومین رنگ محبوب برای وسایل نقلیه است و با نوآوری و مدرنیته ارتباط دارد. محصولات با تکنولوژی پیشرفته اغلب نقره‌ای هستند، بنابراین این رنگ اغلب با چیزهای جدید، مدرن و پیشرفته مرتبط است.
قرمز: آرزوی داشتن یک وسیله نقلیه قرمز رنگ رو دارید؟ قرمز، رنگ جسورانه و جلب توجه کننده است، بنابراین ترجیح دادن این نوع اتومبیل‌ها به این معنی است که شما می‌خواهید تصویری از قدرت، کنش و اعتماد به نفس ارائه دهید.
آبی: مردم اغلب رنگ آبی را به عنوان رنگ ثبات و ایمنی توصیف می‌کنند. رانندگی با اتومبیل یا SUV آبی ممکن است نشانگر اعتماد و اطمینان شما باشد.
زرد: به گفته کارشناسان، رانندگی با یک وسیله نقلیه زرد رنگ ممکن است به این معنی باشد که شما به طور کلی یک فرد خوشحال هستید و شاید کمی بیشتر از یک فرد عادی برای ریسک پذیری تمایل داشته باشید.
خاکستری: کارشناسان پیشنهاد می‌کنند افرادی که اتومبیل‌های خاکستری رنگ رانندگی می‌کنند تمایلی به برجسته شدن ندارند و در عوض چیزهای ظریف تر را می‌پسندند.

البته، انتخاب رنگ ما اغلب تحت تأثیر عواملی از جمله قیمت، انتخاب و سایر نگرانی‌های عملی است. علاوه بر این، ترجیحات رنگی می‌توانند به مرور تغییر کنند.

ممکن است فردی در سنین جوانی رنگ‌های روشن تر و جلب توجه کننده را ترجیح دهد، اما با بزرگتر شدن، خود را به سمت رنگ‌های سنتی تر می‌کشد. شخصیت خریدار می‌تواند نقش مهمی در انتخاب رنگ داشته باشد، اما خریداران اغلب به شدت تحت تأثیر عواملی مانند قیمت و همچنین در دسترس بودن قرار می‌گیرند.

به عنوان مثال، ممکن است بعضی وقت‌ها، خرید یک وسیله نقلیه سفید، کمتر مربوط به این باشد که مردم فکر کنند شما جوان و مدرن هستید و ممکن است بیشتر به آب و هوایی که در آن زندگی می‌کنید، وابسته باشد. افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می‌کنند، معمولاً وسایل نقلیه رنگ روشن را به وسایل نقلیه تاریک ترجیح می‌دهند.

هنوز تحقیقات تکمیلی مورد نیاز است

علاقه به موضوع روانشناسی رنگ ها در حال افزایش است، اما تعدادی از سوالات بی پاسخ هنوز باقی مانده است. ارتباطات رنگی چگونه ایجاد می‌شوند؟ تأثیر آن‌ها بر رفتارهای واقعی چقدر قدرتمند است؟

آیا می‌توان از رنگ برای افزایش بهره وری کارگر یا ایمنی محل کار استفاده کرد؟ چه رنگ‌هایی در رفتار مصرف کننده تأثیر دارد؟ آیا تیپ‌های شخصیتی خاص، رنگ‌های خاصی را ترجیح می‌دهند؟ در حالی که محققان به بررسی چنین سوالاتی ادامه می‌دهند، ممکن است به زودی درباره تأثیر رنگ بر روانشناسی انسان بیشتر بدانیم.

زنا اوکانر، عضو هیئت علمی گروه معماری، طراحی و برنامه ریزی در دانشگاه سیدنی، پیشنهاد می‌کند که مردم باید نسبت به بسیاری از ادعاهایی که در مورد روانشناسی رنگ ها می‌بینند محتاط باشند.

اوکانر توضیح می‌دهد: «بسیاری از این ادعاها از نظر پشتیبانی تجربی اثبات نشده اند، نقایص اساسی دارند (مانند ساده سازی بیش از حد مبنی بر علت و اعتبار سنجی ذهنی) و ممکن است شامل فاکتوئیدهایی (شبه واقعیت) باشد که به عنوان واقعیت ارائه می‌شوند. علاوه بر این، چنین ادعاهایی غالباً بر اساس تحقیق منسوخ و بدون مراجعه به یافته‌های تحقیقات فعلی بیان می‌شود.»

کلمه ای از ویلول

رنگ می‌تواند نقش مهمی در انتقال اطلاعات، ایجاد حالات خاص و حتی تصمیم گیری‌های مردم داشته باشد. ترجیحات رنگی مردم بر اشیایی که برای خرید انتخاب می‌کنند، لباسی که می‌پوشند و نحوه تزئین محیط خود تأثیر می‌گذارد.

افراد معمولاً اشیا با رنگ‌هایی را انتخاب می‌کنند که حالت خاص یا احساسات خاصی را برانگیزد، مثلا برای اتومبیل، رنگی را انتخاب می‌کنند که به نظر ورزشی، آینده نگرانه، براق یا قابل اعتماد می‌آید. رنگ اتاق نیز می‌تواند برای برانگیختن حالات خاص استفاده شود؛ مثلا رنگ آمیزی یک اتاق خواب با رنگ سبز ملایم برای ایجاد خلق و خوی آرام استفاده می‌شود.

پس نتیجه نهایی چیست؟ کارشناسان دریافته اند که گرچه رنگ‌ها می‌توانند در احساس و عملکرد ما تأثیر بگذارد، اما این تأثیرات تحت تأثیر عوامل شخصی، فرهنگی و موقعیتی است. برای درک بهتر روانشناسی رنگ ها به تحقیقات علمی بیشتری نیاز است.