مسمومیت با کربن‌مونوکسید زمانی اتفاق می‌افتد که این ماده در جریان خون انباشته گردد. اگر کربن‌مونوکسید زیادی در هوا باشد، جای اکسیژن را در گلبول‌های قرمز بدن می‌گیرد. این موضوع به آسیب جدی بافتی و حتی مرگ می‌انجامد.
کربن‌مونوکسید گازی بدون رنگ، بو و مزه است که از سوزاندن گاز، چوب، پروپان، زغال چوب یا دیگر سوخت‌ها به وجود می‌آید. لوازم خانگی و دستگاه‌هایی که تهویه‌ی مناسبی ندارند، خصوصاً در فضایی تنگ و بسته شاید به انباشته شدن کربن‌مونوکسید تا سطوح خطرناکی کمک کنند. اگر فکر می‌کنید خود یا اطرافیانتان در چنین خطری بودید سریعاً به هوای آزاد رفته و مراقبت‌های پزشکی فوری درخواست نمائید.
نشانه‌ها
- سردرد مبهم
- ضعف
- سرگیجه
- حالت تهوع یا استفراغ
- تنگی نفس
- گیجی
- تاری دید
- از دست دادن هوشیاری
مسمومیت با کربن‌مونوکسید مخصوصاً می‌تواند برای افرادی که مست یا در خواب هستند خطرناک باشد. شاید آسیب‌های مغزی غیرقابل برگشت رخ دهد یا حتی قبل از آن که متوجه مشکل شوند، جان خود را از دست بدهند.
زمان مراجعه به پزشک
علائم هشداردهنده‌ی مسمومیت با کربن‌مونوکسید نامحسوس است. از طرفی دیگر این عارضه با جان انسان سروکار دارد. اگر فکر می‌کنید خود یا اطرافیانتان در چنین خطری بودید سریعاً به هوای آزاد رفته و مراقبت‌های پزشکی فوری درخواست نمائید.
دلایل
مسمومیت با کربن‌مونوکسید با فرو بردن دود احتراق رخ می‌دهد. وقتی مقدار زیادی از این گاز در هوا باشد با اکسیژن گلبو‌های قرمز جایگزین می‌شود و از رسیدن آن به سلول‌های بدن جلوگیری می‌نماید.
محصولات سوختی متفاوت و ماشین‌ها می‌توانند کربن‌مونوکسید تولید کنند. معمولاً مقدار کربن‌مونوکسیدی که توسط این‌ها تولید می‌شود نگران‌کننده نیست اما اگر در فضایی بسته استفاده شوند؛ مثل کوره‌های زغال چوب داخلی، می‌توانند به سطوح خطرناکی از تولید این گاز بیانجامند.
البته در کشور ما این عارصه بیشتر به خاطر عدم رعایت نکات ایمنی در استفاده از وسایل گازسوز رخ می‌دهد. فرو بردن دود آتش نیز می‌تواند چنین عارضه‌ای را سبب شود.
عوامل خطر
قرار گرفتن در معرض گاز کربن‌مونوکسید می‌تواند به طور ویژه‌ای برای گروه‌های زیر خطرناک باشد:
- نوزادان متولدنشده: گلبول‌های قرمز جنینی سریع‌تر از سلول‌های بزرگسالان کربن‌مونوکسید را برداشت می‌کنند. این ویژگی آن‌ها را نسبت به مسمومیت با کربن‌مونوکسید مستعدتر می‌کند.
- کودکان: کودکان با تناوب بیشتری نسبت به بزرگسالان نفس می‌کشند که همین ویژگی استعداد آن‌ها را برای مسمومیت بیشتر می‌نماید.
- بزرگسالان مسن: احتمال ایجاد آسیب‌های مغزی در چنین افرادی بیشتر است.
- عوارض
بسته به درجه و طول مدت قرار گرفتن در معرض این گاز عوارض زیر می‌تواند ایجاد گردد:
- آسیب دائمی مغز
- آسیب قلب، احتمالاً به عوارض خطرناک قلبی می‌انجامد.
- مرگ
تست و تشخیص
اگر کسی مشکوک به مسمومیت با کربن‌مونوکسید به اورژانس آورده شود، پروسه‌ی درمان سریعاً شروع می‌شود. برای تأیید تشخیص، پزشک شاید نمونه‌ی خون درخواست کند.
داروها و درمان
اگر هر کدام از علائم و نشانه‌های مذکور را مشاهده کردید سریعاً خود یا کسی را که مسموم شده به هوای آزاد برسانید و با اورژانس تماس بگیرید. نشانه‌ها شامل سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تنگی نفس، ضعف و گیجی است.
درمان‌های احتمالی در بیمارستان:
- تنفس با اکسیژن خالص: در اتاق اورژانس، شاید تنفس با ماسک اکسیژن انجام گیرد. این کار به رسیدن اکسیژن به اندام و بافت‌ها کمک می‌کند. اگر توانایی تنفس وجود نداشته باشد از دستگاه ونتیلاتور کمک گرفته می‌شود.
- گذراندن زمان در اتاقک با اکسیژن فشرده: در بسیاری از موارد، اکسیژن‌تراپی هیپرباریک پیشنهاد می‌شود. این روش درمان شامل تنفس اکسیژن خالص در اتاقکی است که در آن فشار اکسیژن ۲ تا ۳ برابر نرمال است. این درمان به جایگزینی اکسیژن با کربن‌مونوکسید کمک می‌کند. این درمان در موارد مسمومیت شدید انجام می‌گیرد و به محافظت در برابر قلب و بافت مغزی کمک می‌نماید که به صورت ویژه‌تری در خطرند. همچنین شاید برای زنان باردار نیز پیشنهاد گردد؛ چون جنین نسبت به مسمومیت با کربن‌مونوکسید مستعدتر است.
پیشگیری
احتیاط‌های ساده‌ای می‌توانند از مسمومیت با کربن‌مونوکسید جلوگیری نمایند:
- نصب دتکتورهای کربن‌مونوکسید
- باز کردن در گاراژ قبل از روشن کردن خودرو
- استفاده کردن از لوازم خانگی گازی طبق دستورالعمل‌ها
- قرار دادن تهویه‌ی مناسب برای لوزام خانگی سوختی و ماشین‌ها:
بخاری‌ها
کوره
کوره‌های زغال چوب
محل آشپزی
آبگرمکن
شومینه
ژنراتورهای قابل‌حمل
بخاری‌های چوب‌سوز
خودرو و ماشین‌ها
- در صورت داشتن شومینه، به دنبال تعمیرات مناسب آن باشید.
- از باز بودن مجرای دودکش‌ها و تهویه‌ها مطمئن باشید.
- قبل از بازگشت به محل حادثه تعمیرات لازم را انجام دهید.
