زبان جغرافیایی یک بیماری التهابی اما بی‌ضرر است که سطح زبان را درگیر می‌کند. زبان توسط برآمدگی‌های سفید و صورتی رنگ کوچکی به نام پاپیلا، پوشیده شده است. در افراد مبتلا به بیماری زبان جغرافیایی، زبان فاقد پاپیلا می‌شود و ظاهری صاف همراه با جزایری قرمز دارد. گاهی نیز لبه‌های آن مقداری برآمده می‌باشند.
این ضایعات (جزایر قرمز رنگ) ظاهری نقشه یا جغرافیا مانند به زبان می‌دهند. این ضایعات اغلب پس از بهبود در یک ناحیه از زبان به ناحیه دیگری منتقل می‌شوند. نام دیگر بیماری زبان جغرافیایی، التهاب خوش‌خیم مهاجر زبان است.
گرچه ظاهر زبان جغرافیایی ممکن است هشدار دهنده باشد، اما مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند و هیچ ارتباطی با عفونت یا سرطان ندارد. این بیماری گاهی می‌تواند سبب آزردگی زبان یا افزایش حساسیت به مواد خاصی مانند غذاهای تند، نمک و حتی شیرینی‌جات شود.
علائم زبان جغرافیایی
علائم و نشانه‌های این بیماری عبارتند از:
- برآمدگی‌های قرمز، صاف و بی‌شکل در بالا یا کنار زبان
- تغییرات مکرر در مکان، اندازه و شکل ضایعات
- درد یا سوزش، اغلب هنگام مصرف غذاهای اسیدی و تند
بیشتر افراد مبتلا به زبان جغرافیایی هیچ علائمی ندارند.
این عارضه می‌تواند برای روزها، ماه‌ها یا سال‌ها ادامه یابد. ممکن است خود به خود برطرف شود اما می‌تواند بعدها دوباره ظاهر شود.
زمان مراجعه به پزشک
زبان جغرافیایی یک عارضه جزئی است که گاهی اوقات در مواردی موجب آزار و اذیت فرد می‌شود. گرچه ضایعات روی زبان ممکن است مربوط به بیماری‌های جدی‌تری باشند. اگر فرد دچار ضایعاتی در زبان خود باشد که پس از حداکثر ۱۰ روز رفع نشوند، باید به پزشک مراجعه کند.
دلایل ایجاد بیماری زبان جغرافیایی
دلیل این بیماری نامشخص است و راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. ممکن است ارتباطی بین این بیماری و پسوریازیس (نوعی بیماری پوستی) و نیز با لیکن پلان، وجود داشته باشد. اما تحقیقات بیشتری باید در این مورد انجام گیرند.
عوامل مختلفی به عنوان علت احتمالی این علامت مطرح شده که استرس عاطفی، عوامل روانی، عادات، آلرژی‌ها، دیابت و اختلالات هورمونی از جمله‌ی آن‌ها است. با این حال هیچ کدام از این عوارض به طور صد در صد عامل بیماری نیست و برای درمان قطعی زبان جغرافیایی نمی‌توان به آن‌ها رجوع نمود. همان طور که ذکر شد، برخی از پزشکان متخصص، این بیماری را تظاهر دهانی پسوریازیس می‌دانند.
عوامل خطرزا
مطالعه عوامل مرتبط با افزایش خطر ابتلا به زبان جغرافیایی، نتایج مختلفی نشان می‌دهند. عواملی که احتمالاً خطر ابتلا را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- سابقه خانوادگی
- زبان شیاردار: افرادی که این بیماری را دارند اغلب دچار عارضه دیگری به نام زبان شیاردار هستند. در این بیماری شیارهای عمیقی روی زبان ظاهر می‌شوند.
در پاسخ به این سؤال که چه کسی مبتلا به این عارضه می‌شود، باید گفت که زبان جغرافیایی علامت آن چنان نادری نیست. در هر سنی احتمال بروز آن وجود دارد و کودکان هم آن را نشان می‌دهند. تخمین‌ها نشان می‌دهد که ۱-۲.۵ درصد کل جمعیت حداقل یک بار در طول عمر خود به این عارضه مبتلا می‌شوند. مثل خود کره‌ی جغرافیا، رنگ، شکل و اندازه‌ی ضایعات در افراد گوناگون مختلف است. این احتمال نیز وجود دارد که ضایعات پس از ناپدید شدن کامل در یک دوره زمانی، بعداً ظاهر شوند. زبان جغرافیایی و زبان شیار دار معمولاً با هم دیده می‌شوند.
آیا کسی می‌تواند زبان جغرافیایی را از فرد دیگری بگیرد؟
این بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر انتقال نمی‌یابد.
عوارض
زبان جغرافیایی یک عارضه خوش‌خیم است. این بیماری تهدیدی برای سلامتی محسوب نشده و سبب عوارض مزمن نمی‌گردد.
گرچه، نگرانی درباره این بیماری به دلایل زیر شایع است:
- ظاهر زبان ممکن است شرم‌آور باشد
- فرد ممکن است نتواند قبول کند واقعاً چیزی برای نگرانی وجود ندارد
آیا امکان تبدیل زبان جغرافیایی به سرطان وجود دارد؟
نه خیر. هیچ گزارشی مبنی بر بروز سرطان در اثر این علامت وجود ندارد. در بیشتر موارد، بیوپسی یا نمونه‌برداری از زبان برای تشخیص ضروری نیست؛ چون یافته‌ی بالینی قابل تشخیصی وجود ندارد.
تشخیص
پزشک معمولاً می‌تواند این بیماری را با معاینه زبان و علائم ظاهری، تشخیص دهد.
درمان زبان جغرافیایی
درمان زبان جغرافیایی در اغلب موارد مورد نیاز واقع نمی‌شود. گرچه ممکن است گاهی سبب آزردگی زبان شود، اما عارضه‌ای بدون ضرر است.
برای کنترل آزردگی و حساسیت ناشی از این عارضه، پزشک ممکن است داروهای زیر را برای درمان زبان جغرافیایی تجویز کند:
- داروهای مسکن
- شوینده‌های دهانی که مواد بی‌حس کننده دارند
- پمادها یا شوینده‌های کورتیکوستروئیدی
- در برخی موارد، مکمل ویتامین B
به دلیل این که این درمان‌ها به طور دقیق مطالعه نشده‌اند، فوایدشان نامشخص است.
