پلوتو (Pluto) یا پلوتون سیاره نیست بلکه سیاره کوتوله محسوب می‌شود. در طول متن برای پرهیز از تکرار گاه به جای “سیاه کوتوله” از “سیاره” استفاده شده است. در همین راستا، پلوتو و پلوتون نیز به جای هم استفاده شده‌اند.
پلوتو، که زمانی به عنوان نهمین سیاره منظومه شمسی شناخته می‌شد، دومین سیاره کوتوله نزدیک به خورشید محسوب می‌شود. این سیاره در سال ۱۹۳۰ کشف شد. پلوتون با این که بزرگ‌ترین سیاره کوتوله در منظومه است، ولی جرم کم‌تری نسبت به اریس (سنگین‌ترین سیاره کوتوله) دارد.
شناسنامه پلوتو
- قطر: ۲,۳۷۲ کیلومتر
- جرم: ۱۰۲۲ × ۱/۳۱ کیلوگرم
- فاصله از خورشید: ۳۹/۲۶ واحد نجومی
- تناوب مداری: ۲۴۸ سال
- دمای سطح: منفی ۲۲۹ درجۀ سانتی‌گراد
- تعداد قمر: ۵
- تاریخ شناسایی: ۱۸ فوریه ۱۹۳۰
- کاشف: Clyde W. Tombaugh
پلوتو نام خود را از خدای جهان زیرین در اساطیر یونان گرفته است.
پلوتو نامی دیگر برای هادس (Hades) می‌باشد. این نام برای اولین بار توسط ونشا بورنی (Venetia Burney)، دانش‌آموزی یازده ساله از آکسفورد انگلستان، پیشنهاد شده است.
پلوتو در سال ۲۰۰۶ به عنوان سیاره کوتوله شناخته شد.
در پی به‌روزرسانی تعریف اتحادیه بین‌المللی اخترشناسان از سیاره (که قادر به پاکسازی همسایگی است)، پلوتون از جایگاه سیاره خلع شد.
مقالۀ مرتبط: سیاره کوتوله (۱): با پنج مورد از اعضای کوچک‌تر منظومۀ شمسی آشنا شوید!
پلوتو در ۱۸ام فوریه ۱۹۳۰ از جانب رصدخانه لوول (Lowell) کشف گردید.
پلوتون در طول ۷۶ سالی که کشف و سپس به عنوان سیاره کوتوله به رسمیت شناخته شده، تنها یک سوم از مدار خود به دور خورشید را طی کرده است.
پلوتون سیاره نیست اما پنج قمر شناخته شده دارد!
پلوتو بزرگ‌ترین سیاره کوتوله است.
زمانی اریس این عنوان را در اختیار داشت. ولی اندازه‌گیری‌های دقیق نشان داده که اریس با قطری بالغ بر ۲۳۲۶ کیلومتر (۱۲ کیلومتر خطا)، کوچک‌تر از پلوتون ۲۳۷۲ کیلومتری (۲ کیلومتر خطا) می‌باشد.
پلوتون سیاره نیست ولی آب بیشتری نسبت به زمین دارد!
این آب به شکل یخ بوده و حجم آن ۳ برابر بیشتر از حجم تمام آب‌های موجود در سطح زمین می‌باشد. دو سوم بقیه سیاره از سنگ تشکیل یافته است. سطح پلوتون با یخ پوشیده شده و تعدادی رشته کوه، نواحی روشن و تاریک و گودال‌های پراکنده نیز روی آن به چشم می‌خورد.
پلوتو کوچک‌تر از شماری از قمرهای موجود در منظومه شمسی است.
این اقمار عبارتند از: گانیمد، تیتان، کالیستو، آیو، اروپا، تریتون و ماه. قطر پلوتو ۶۶ درصد قطر ماه بوده و جرم آن نیز کم‌تر از یک‌پنجم جرم ماه (۱۸ درصد) می‌باشد. هم‌اکنون ده سال است که پلوتون به عنوان بزرگ‌ترین سیاره کوتوله شناخته می‌شود. این عنوان پیش‌تر به اریس تعلق داشت.
پلوتو مداری بیضوی با خروج از مرکز محسوس دارد.
فاصله این مدار از خورشید حداقل ۴/۴ و حداکثر ۷/۳ میلیون کیلومتر است. این یعنی پلوتون در برهه‌ای از زمان گردش خود، نسبت به نپتون به خورشید نزدیک‌تر است.
پلوتو میزبان یک کاوشگر فضایی بوده است.
فضاپیمای نیو هورایزنز (New Horizons)، که در سال ۲۰۰۶ به فضا پرتاب شده بود، در تاریخ ۱۴ام جولای ۲۰۱۵ از کنار پلوتون عبور کرد و موفق شد تعدادی تصویر از آن گرفته و اندازه‌گیری‌هایی هم روی این سیاره انجام دهد. نیو هورایزنز هم‌اکنون در حال حرکت به سوی کمربند کویپر (Kuiper belt) است تا اجرام دوردست‌تری را مورد مطالعه قرار دهد.
موقعیت پلوتو در سال ۱۹۱۵ توسط پرسیوال لوول (Percival Lowell) پیش‌بینی شده بود.
وی پس از مشاهدۀ انحرافات موجود در مدارهای اورانوس و نپتون در سال ۱۹۰۵، توانست موقعیت این سیاره کوتوله را پیش‌بینی کند.
پلوتو گاهی اتمسفر دارد!
هنگامی که پلوتون در مدار بیضوی خود به خورشید نزدیک‌تر می‌شود، یخ سطح سیاره آب شده و اتمسفر رقیقی را تشکیل می‌دهد که عمدتاً شامل نیتروژن است. این اتمسفر ناپایدار بوده و به تدریج از سیاره می‌گریزد. مهی متشکل از متان نیز تا ارتفاع ۱۶۱ کیلومتری سطح سیاره دیده می‌شود. این متان در پی تابش نور خورشید به هیدروکربن‌های ساده‌تر تجزیه شده و به صورت لایه‌ای تیره‌رنگ سطح یخ را می‌پوشاند. هنگامی که پلوتون از خورشید فاصله می‌گیرد، اتمسفر منجمد شده و به حالت سابق خود باز می‌گردد.
