مطابق با نتایج یک مطالعۀ جدید، خواب عمیق به مغز کمک می‌کند تا بهتر بتواند به پاک‌سازی مواد زائد و پروتئین‌های سمی بپردازد. این یافته تا حدودی ارتباط بین سالخوردگی و محرومیت از خواب را با بیماری آلزایمر توجیه می‌کند.
خواب از جمله عناصر ضروری در عملکرد صحیح مغز برای جلوگیری از انباشته شدن مواد زائد در بافت عصبی است. هر چه خواب به محدودۀ طبیعی خود نزدیک‌تر شود، مواد سمی موجود در مغز نیز با کیفیت بهتری پاک‌سازی می‌شوند. دانش قبلی ما در کنار یافته‌های اخیر، نشان می‌دهد که کیفیت خواب و محرومیت از آن، می‌تواند تا حدودی خطر ابتلای افراد به بیماری آلزایمر و زوال عقل را پیش‌بینی کند.
بر اساس یافته‌های اخیر پژوهشگران مرکز پزشکی روچستر، فعالیت آرام و مدام مغز و دستگاه قلبی – عروقی در جریان خواب عمیق غیر REM، باعث بهبود عملکرد دستگاه گلیمفاتیک می‌شود. دستگاه گلیمفاتیک در مغز وظیفۀ پاک‌سازی مواد زائد را بر عهده دارد. مطابق با این نتایج، اثر نامطلوب مواد بی‌هوش‌کننده بر عملکرد شناختی مغز در سالمندان، دور از انتظار نیست.
مطلب پیشنهادی: ۵ حقیقت کوتاه در مورد خواب: خواب REM خلاقیت را تقویت می‌کند!
دستگاه گلیمفاتیک که تا پیش از این در مطالعۀ خاصی مورد بررسی قرار نگرفته بود، برای اولین بار سال ۲۰۱۲ معرفی گردید. تا پیش از آن، دانشمندان آگاهی چندانی در مورد نحوۀ خروج مواد زائد از بافت مغز نداشتند. محققان در جریان مطالعات خود موفق به شناسایی دستگاه عروقی متمرکزی در مغز شدند که با بهره‌گیری از جریان خون و مایع مغزی نخاعی (CSF) به پاک‌سازی پروتئین‌های سمی مغز از بافت این اندام حساس، می‌پردازد. نتایج یک مطالعۀ دیگر حاکی از آن بود که دستگاه گلیمفاتیک در هنگام خواب فعال می‌شود.
مقاله مرتبط: پاسخ به معمای ۲۰۰ ساله؛ مغز انسان دارای سیستم لنفاوی است
از آن‌جایی که پروتئین‌های سمی، مانند آمیلوئید بتا و تاو، ارتباط نزدیکی با بیماری آلزایمر دارند؛ پژوهشگران به این فکر افتادند که شاید اختلال در عملکرد این دستگاه تصفیه‌کننده، به دلیل کمبود خواب، مسبب بروز این بیماری باشد. این نتیجه‌گیری با یافته‌های قبلی که کیفیت پایین خواب را با بیماری آلزایمر مرتبط دانسته بود، سازگاری کامل دارد.
مطلب پیشنهادی: کم‌خوابی باعث تولید پروتئین‌های آلزایمری در مغز انسان می‌شود
محققان در مطالعۀ جدید، مجموعه آزمایش‌هایی بر روی چندین گروه از موش‌ها انجام دادند. این موش‌ها با ۶ نوع مادۀ بی‌هوش‌کنندۀ متفاوت تحت بی‌هوشی قرار گرفته بودند. پژوهشگران با ثبت فعالیت الکتریکی مغز، قلب و جریان مایع مغزی – نخاعی توانستند به نتایج جالبی دست بیابند.
آن‌ها دریافتند دو داروی کتامین و زایلازین (Xylazine) در ترکیب با یک‌دیگر، به بهترین شکل ممکن قادر به القای فعالیت الکتریمی آرام و مداومی هستند که در جریان خواب عمیق غیر REM در مغز و قلب ثبت می‌شود. آن‌ها هم‌چنین متوجه شدند که عملکرد دستگاه گلیمفاتیک در موش‌هایی که کتامین – زایلازین دریافت کرده بودند، بهتر از سایر موش‌ها بود.
امواج مغزی در طی خواب عمیق غیر REM، به خصوص الگوی شلیک امواج از قسمت قدامی مغز به خلف آن، با اطلاعاتی که در مورد جریان مایع مغزی – نخاعی در دستگاه گلیمفاتیک در دست داریم، هم‌خوانی دارد. به نظر می‌رسد مواد شیمیایی دخیل در شلیک سلول‌های عصبی به برقراری جریان تصفیه‌کننده در مغز کمک زیادی می‌کنند.
مطالعۀ اخیر ارتباط بین خواب، سالخوردگی و بیماری آلزایمر را تا حدود زیادی تأیید کرده؛ و نشان می‌دهد که عملکرد دستگاه گلیمفاتیک از کیفیت خواب تأثیر می‌پذیرد. این یافته می‌تواند به توسعۀ روش‌های بهتری برای بهبود کیفیت خواب کمک کند.
نتایج مطالعۀ فوق در مجلۀ Science Advances منتشر شده است.
