کانال ریشه حفره‌های آناتومیکی در دندان هستند که بافت‌های عصبی و رگ‌های خونی و بافت‌های سلولی را در خود جای داده اند.
عصب کشی دندان فقط زمانی نیاز است که مشخص شود بافت نرم مرکز دندان به نام پالپ عفونی شده است. در صورت گسترش پوسیدگی از مینا به عاج در ادامه این پوسیدگی می‌تواند به فضای پالپ گسترش یابد. ورود میکروب به فضای پالب باعص التهاب آن شده و این التهاب سبب افزایش حجم پالپ می‌گردد. با توجه به بسته بودن فضای پالپ، التهاب باعث افزایش شدید فشار داخلی آن می شود. افزایش فشار، منجر به فشار آمدن به پایانه های عصب دندان شده و سبب شروع دندان درد می‌شود.
پالپ‌ها تنها حاوی عصب نیستند و حتی دربرخی موارد عصب آنها ممکن است به علت کاهش خونرسانی، از بین رفته باشد، اما باکتری ها و محصولات آنها در این کانال ها وجود دارند. همچنین عروق خونی، سلول های مختلف و حتی احتمالاً عروق لنفی در این کانال ها وجود دارد. این کانال ها که با پوسیدگی یا ورود میکروب ها آلوده شده‌اند، عفونت را تا پای ریشه برده و باعث می‌شوند در اثر واکنش های التهابی، استخوان دور ریشه دچار التهاب و تحلیل شود و از بین برود.
هنگام عصب کشی دندان پزشک بعد از برداشتن پوسیدگی ها، به کانال هایی که داخل ریشه دندان قرار دارند، دسترسی پیدا می کند و ابتدا پالپوتومی صورت می‌گیرد یعنی با سوراخ کردن سقف پالپ و جاری شدن خون، فشار داخل پالپ کاهش پیدا کرده و درد کم می شود. تعداد کانالها بستگی به دندان دارد مثلاً دندان نیش تک کاناله است ولی دندان آسیا سه یا چهار کانال دارد.
کاری که دندان پزشک انجام می دهد، این است که جلوی این روند را قبل از اتفاق افتادن بگیرد یا اینکه بعد از اتفاق افتادن، آن را درمان کند. این کار با خارج کردن محتویات کانال ریشه و تمیز کردن آنها، شکل دادن کانال های ریشه به نحوی که مواد دارویی شست و شو دهنده تا انتهای کانال ها برسد و در آخر با پرکردن کانال های ریشه طوری که کاملاً بسته شوند و امکان عبور میکروب ها و محصولاتشان از مسیر آنها کاهش یابد، انجام می‌شود.
در عصب‌کشی این مواد به طور کامل برداشته و تخلیه می‌شوند و سپس تمیز می‌شوند و آنگاه به وسیله یک سوهان کوچک، شکل‌دهی و با محلول شست‌وشو، عفونت‌زدایی می‌شوند و پس از قرار دادن میله ای بسیار نازک بنام گوتا که جنس پلاستیکی دارد در داخل پالپ عاج دندان را با ماده‌ای که با مواد دیگر مانند غذاها واکنش نمی‌دهد پر می‌کنند. بعد از این عمل، دندان می‌میرد. علی رغم تلاش دندانپزشک برای تمیز کردن و مهر و موم کردن یک دندان، باز هم ممکن است پس از عصب کشی، دندان دچار عفونت دندان در همان محل شوید شود.
اگر چه گاهی اعمال مذکور در بیش از یک جلسه درمانی انجام می‌شود، اما زیاد بودن فاصلهٔ زمانی بین تخلیه مواد عفونی و پر کردن دندان شانس عفونت‌های بعدی را بالا می‌برد. دندان درمان شده می‌تواند در صورت مراقبت صحیح، برای تمام عمر دوام و ماندگاری داشته باشد.
در صورتی که پالپ دندان دچار خونریزی شده باشد رسوب هموسی ایجاد شده باعث تغییر رنگ دندان می‌شود که قابل جبران است. و در واقع برخلاف گفته عموم جامعه، دندان‌های عصب‌کشی شده سیاه و تیره نمی‌گردند.
