اسپلنکتومی یک نوع عمل جراحی برای برداشتن طحال است. طحال ارگانی است که در زیر قفسه سینه و در سمت چپ بالای شکم قرار گرفته است. این ارگان در مقابله با عفونت و نیز تصفیه مواد غیر ضروری مانند سلول‌های خونی قدیمی یا آسیب دیده از خون به بدن کمک می‌کند.
شایع‌ترین دلیل خارج کردن طحال، پارگی آن می‌باشد که اغلب ناشی از آسیب‌های شكمی می‌باشد. اسپلنکتومی ممکن است برای درمان سایر عوارض، از جمله طحال بزرگ شده (splenomegaly) است که باعث ناراحتی‌می‌شود، برخی از اختلالات خونی، برخی از سرطان های خاص، عفونت و کسیت‌ها یا تومورهای غیرسرطانی است.
اسپلنکتومی اغلب از طریق یک دوربین کوچک و ابزار خاص جراحی (laparoscopic splenectomy) صورت می‌گیرد. با این روش جراحی، ممکن است بیمار، همان روز عمل از بیمارستان مرخص شده و به طور کامل در دو هفته بهبود یابد.
اسپلنکتومی چرا انجام می‌شود؟
اسپلنکتومی برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و عوارض استفاده می‌شود. اگر بیمار یکی از موارد زیر را داشته باشد، پزشک ممکن است اسپلنکتومی را توصیه کند:
- طحال پاره شده باشد. اگر طحال به علت آسیب شدید شکمی یا به علت طحال بزرگ (splenomegaly) پاره شود، ممکن است برای حیات بیمار خطرناک باشد و منجر به خونریزی داخلی شود
- طحال بزرگ شده. ممکن است اسپلنکتومی به منظور کاهش علائم طحال بزرگ‌شده که شامل درد و احساس ناراحتی می‌شود، انجام شود.
- اختلالات خونی. اختلالات خوني که ممکن است به وسیله اسپلنکتومي درمان شوند عبارتند از: پورپورا ترومبوسيتوپنيک با دلیل ناشناخته، پوليسيتمی ورا و تالاسمي. اما اسپلنکتومی معمولاً بعد از اینکه درمان‌های دیگر در کاهش علائم بیماری شکست‌خوردند، انجام می شود.
- سرطان. سرطان‌هایی که ممکن است با اسپلنکتومی درمان شوند عبارتند از: لوسمی لنفوسیتی مزمن، لنفوم هوچکین، لنفوم غیر هوچکین و لوسمی سلولی مویی.
- عفونت. در عفونت شدید یا تشکیل مجموعه بزرگی از چرک که در اثر التهاب (آبسه) در طحال به وجود آمده است، اگر به سایر درمان‌ها جواب ندهد، ممکن است نیاز به برداشتن طحال باشد.
- کیست یا تومور. کیست‌های غیرسرطانی یا تومورهای داخل طحال در صورتی که بزرگ شوند یا خارج‌کردن کامل تومور امکان‌پذیر نباشد؛ ممکن است نیاز به اسپلنکتومی باشد.
پزشک مربوطه همچنین می‌تواند طحال را برای تشخیص یک بیماری، اسپلنکتومی کند. به ویژه اگر طحال بزرگ شده باشد و پزشکان دلیلی برای آن نتوانند پیدا کنند.
خطرات اسپلنکتومی
اسپلنکتومی به طور کلی یک عمل بی‌خطر است. اما مانند هر عمل جراحی دیگری، اسپلنکتومی نیز خطراتی بالقوه برای برخی از عوارض دارد. از جمله این خطرات بالقوه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خون ریزی
- لخته شدن خون
- عفونت
- آسیب به ارگان‌های اطراف؛ از جمله معده، پانکراس و روده بزرگ.
خطر دراز مدت عفونت
پس از برداشتن طحال، احتمال بیشتری وجود دارد که فرد به عفونتهای جدی و خطرناک مبتلا شود. پزشک مربوطه ممکن است به بیمار توصیه کند که واکسن‌های ضد پنومونی، آنفلوانزا، هموفیلوس آنفلوانزا نوع B و مننژیوکوک را دریافت کند. پزشک همچنین ممکن است در صورتی که خطر ابتلا به عفونت زیاد باشد، توصیه کند که آنتی بیوتیک نیز مصرف کند.
چگونه برای عمل آماده شویم؟
غذا و داروها
قبل از عمل ممکن است به صورت موقت نیاز باشد که مصرف برخی داروها و مکمل‌ها متوقف شود. همچنین ممکن است قبل از عمل برای مدت زمان مشخصی لازم باشد که چیزی خورده یا نوشیده نشود.
سایر تذکرات
اگر قبل از عمل، بیمار زمان داشته باشد و عمل به صورت اورژانسی صورت نگیرد، ممکن است نیاز باشد که قبل از عمل بیمار مقداری خون دریافت کند تا بعد از برداشتن طحال فرد با کمبود سلول‌های خونی مواجه نشود.
پزشک مربوطه همچنین ممکن است توصیه کند که بیمار واکسن پنوموکوک و احتمالاً سایر واکسن‌ها را به منظور پیشگیری از عفونتهای احتمالی بعد برداشتن از طحال دریافت کند.
چه انتظاراتی از برداشتن طحال باید داشت؟
قبل از عمل
درست قبل از عمل جراحی، بیمار به صورت عمومی بیهوش می‌شود. متخصص بیهوشی یا کارشناس آن به بیمار یک داروی بیهوشی به صورت گاز (با نفس کشیدن از طریق یک ماسک) یا از طریق تزریق مایع بیهوشی به رگ این کار را انجام می‌دهند. تیم جراحی ضربان قلب، فشار خون و اکسیژن خون را در تمام مراحل تحت نظر دارند. در طول عمل، لیدهای قلبی به سینه بیمار وصل بوده و از طریق یک کاف در دور بازو فشار بیمار اندازه‌گیری می‌شود.
در طول عمل
پس از اینکه بیمار بیهوش شد، تیم جراحی این عمل را با استفاده از روش لاپاراسکوپی با کمترین تهاجم و یا به صورت باز آغاز می‌کند. انتخاب روش مورد استفاده اغلب به اندازه طحال بستگی دارد. هرچه طحال بزرگتر باشد، بیشتر احتمال دارد جراحی به صورت اسپلنکتومی باز صورت بگیرد.
• اسپلنکتومی لاپاروسکوپی. در طی اسپلنکتومی لاپاراسکوپی، جراح چهار برش کوچک روی شکم ایجاد می‌کند. سپس یک لوله با یک دوربین کوچک به داخل شکم از طریق یکی از برش ها وارد کرده و تصاویر ویدئویی را بر روی یک مانیتور تماشا می‌کند و طحال را به وسیله ابزار جراحی خاصی که از طریق سه برش دیگر وارد شکم کرده، بریده و از شکم خارج می‌کند و سپس برش‌ها را می‌بندد. اسپلنکتومی به صورت لاپاروسکوپی برای همه مناسب نیست. طحال پاره شده معمولاً نیاز به اسپلنکتومی باز دارد. در بعضی موارد، جراح ممکن است به دلایلی لاپاروسکوپی را شروع کرده و سپس به دلایلی مانند بافت اسکار باقی مانده از عمل‌های جراحی قبلی و یا سایر عوارض لازم ببیند که برش بزرگتری ایجاد کند.
مقاله مرتبط: جراحی با حداقل تهاجم
• اسپلنكتومي باز. در طول اسپلنکتومی باز، جراح برش را در وسط شکم خود ایجاد کرده و سپس عضله و سایر بافت‌ها را کنار می‌زند تا طحال را مشاهده کند. بعد از آن طحال را برداشته و برش را می‌بندد.
بعد از عمل
- در بیمارستان. بعد از جراحی، بیمار به اتاق ریکاوری منتقل می‌شود. اگر اسپلنکتومی به صورت لاپاروسکوپی باشد؛ به احتمال زیاد همان روز یا فردای آن بیمار ترخیص می‌شود. اما اگر جراحی به صورت باز باشد، ممکن است بعد از دو تا شش روز بیمار ترخیص شود.
- بعد از ترخیص. در مورد مدت زمانی که بیمار نمی‌تواند کارهای روزانه خود را انجام دهد، باید با پزشک مربوطه مشورت کرد. اگر عمل جراحی لاپاروسکوپی باشد، ممکن است دو هفته طول بکشد. اما پس از جراحی باز، ممکن است تا شش هفته نیز به کمک نیاز داشته باشد.
مقاله مرتبط: ۷ ارگانی که بدون آن‌ها قادر به ادامه‌ی زندگی هستید!
نتیجه برداشتن طحال
اگر به علت طحال پاره شده اسپلنکتومی صورت بگیرد، درمان بیشتری لازم نیست. اما اگر برای درمان عوارض دیگر این عمل انجام شود، ممکن است نیاز به درمان‌های اضافی نیز باشد.
زندگی بدون طحال
پس از اسپلنکتومی، اندام‌های دیگر بدن بیشتر کارهایی که قبلاً توسط طحال انجام می‌شد را برعهده می‌گیرند. بیمار می‌تواند بدون طحال نیز به زندگی خود ادامه دهد، اما بیشتر از قبل در معرض خطر ابتلا به بیماری یا عفونتهای خطرناک خواهد بود. این خطر در فاصله زمانی کم بعد از برداشتن طحال، نسبت به مدت‌های طولانی، بیشتر هم خواهد بود؛ که همین موضوع نیز باعث می‌شود که بهبود بیماری‌ها سخت‌تر و در مدت زمان بیشتری صورت بگیرد.
برای کاهش خطر ابتلا به عفونت، پزشک ممکن است واکسن‌های ضد پنومونی، آنفلوانزا، هموفیلوس آنفلوانزا نوع B و مننگوکوک را توصیه کند. در بعضی موارد ممکن است آنتی بیوتیک‌های پروفیلاکسی را نیز مخصوصاً برای کودکان زیر ۵ سال و کسانی که عوارض دیگری دارند که خطر ابتلا به عفونتهای خطرناک را افزایش می‌دهد، را تجویز کنند.
پس از اسپلنکتومی، به محض دیدن اولین نشانه عفونت، به پزشک باید اطلاع داد:
- تب ۳۸ درجه سیلسیوس یا بالاتر
- قرمزی یا لکه‌های دردناک در هر جایی از بدن
- گلو درد
- لرزهای که باعث تکان‌خوردن بیمار می‌شود
- سرماخوردگی که بیشتر از حالت معمول طول بکشد.
