عمل آب مروارید نوعی عمل جراحی است که در آن عدسی چشم برداشته شده و در اغلب موارد به جای آن عدسی مصنوعی گذاشته می‌شود. به طور معمول، عدسی طبیعی چشم تمیز است. در آب مروارید، عدسی چشم کدر شده و در نهایت بینایی بیمار را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
عمل آب مروارید که توسط متخصص چشم (افتالمولوژیست) و به صورت سرپایی انجام می‌شود؛ به این معنی که لازم نیست بیمار بعد از عمل جراحی در بیمارستان بستری شود. جراحی چشم به طور معمول به وسیله انرژی فراصورت یا به شیوه لیزری بوده که در آن عدسی کدر برداشته می‌شود. عمل آب مروارید که امروزه بسیار نیز مرسوم است؛ یک عمل جراحی ایمن محسوب می‌شود.
مقاله مرتبط: عمل جراحی لیزر چشم
عمل آب مروارید چرا انجام می‌شود؟
عمل آب مروارید برای درمان کاتاراکت انجام می‌شود. کاتاراکت می‌تواند باعث تاری میدان بینایی و افزایش درخشندگی نور می‌شود. در صورتی که آب مروارید منجر به سختی در انجام امور روزانه شود، ممکن است پزشک مربوطه، عمل کاتاراکت را توصیه کند.
زمانی که آب مروارید با درمان دیگر مشکلات چشم بیمار تداخل داشته باشد نیز در این صورت عمل آب مروارید قدم اول درمانی بیمار خواهد بود. به عنوان مثال در حالتی که کاتاراکت مانع از معاینه ناحیه پشتی چشم برای ارزیابی مشکلاتی مانند رتینوپاتی دیابتیک یا از بین رفتن ماکولار وابسته به سن شود؛ در وهله اول عمل آب مروارید توصیه می‌شود.
در اکثر موارد، صبر کردن برای عمل کاتاراکت مشکلی پیش نیاورده و آسیبی به چشم وارد نمی‌کند. بنابراین بیمار زمان دارد تا روش‌های مختلف را بررسی کند. اگر بینایی بیمار فعلاً خوب باشد حتی ممکن است تا آخر عمر نیز نیاز به عمل جراحی نباشد.
زمانی که بیمار تصمیم به عمل جراحی بگیرد؛ ممکن است سوالات زیر به ذهن وی خطور کند.
- آیا بعد از عمل می‌تونم کارهای شخصی و رانندگی رو بدون هیچ مشکلی انجام بدم؟
- آیا مشکلی در خواندن نوشته یا دیدن تلویزیون به وجود نمی‌آید؟
- آیا مشکلات بینایی سطح استقلال فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
- آیا نورهای درخشان، بینایی را با مشکل مواجه می‌کند؟
خطرات عمل کاتاراکت
عوارض بعد از عمل آب مروارید معمولاً ناشایع است و در اغلب موارد بدون هیچ مشکلی صورت می‌گیرد. عوارض عمل آب مروارید ممکن است شامل موارد زیر شود:
- عفونت
- التهاب
- خونریزی
- تورم
- افتادگی پلک چشم
- جابجایی لنز مصنوعی
- جدا شدن شبکیه
- گلوکوم
- کاتاراکت ثانویه
- از دست رفتن بینایی
مقاله مرتبط: آیا مواد NSAIDs برای رفع عوارض آب مروارید موثر هستند؟
این عوارض زمانی جدی می‌شوند که بیمار مشکل دیگری در چشم یا بیماری جدی پزشکی داشته باشد. برخی اوقات، عمل آب مروارید برای بهبود بینایی به دلیل آسیب‌های زیرین چشمی ناشی از دیگر عوارض مانند گلوکوم یا از بین رفتن ماکولار با شکست مواجه می‌شود. در صورت امکان بهتر است که قبل از تصمیم‌گیری برای عمل کاتاراکت دیگر مشکلات پزشکی ارزیابی شده و در صورت یافت شدن عارضه درمان شود.
چگونه برای عمل آب مروارید باید آماده شد؟
جهت آماده شدن برای عمل آب مروارید، بیمار باید اقدمات زیر را انجام دهد:
- آزمایش‌های درخواستی. یک هفته قبل از عمل، پزشک مربوطه با استفاده از سونوگرافی، سایز و شکل چشم را بررسی می‌کند. این آزمایش در تعیین بهترین نوع عدسی که قرار است جایگزین شود، کمک کند.
- قطع مصرف داروهای خاص. پزشک مربوطه ممکن است به بیمار توصیه کند تا به طور موقت مصرف داروهایی که احتمال خونریزی را در عمل افزایش می‌دهد، قطع کند.
- مصرف قطره چشم برای کاهش احتمال عفونت. قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیکی ممکن است برای مصرف ۱ الی ۲ روز قبل از عمل توصیه شود.
- عدم مصرف غذا یا نوشیدنی قبل از عمل. ممکن است گفته شود که ۱۲ ساعت قبل از عمل چیزی نوشیده یا خورده نشود.
- آماده شدن برای ریکاوری. به طور معمول بیمار همان روز عمل مرخص می‌شود. منتهی وی قادر به رانندگی نخواهد بود بنابراین باید برای این چند روز به فکر یک راننده باشد. هم‌چنین ممکن است پزشک مربوطه فعالیت‌های بیمار نظیر خم شدن و برداشتن وسایل را به مدت یک هفته بعد از عمل محدود کند.
از عمل کاتاراکت چه انتظاراتی می‌توان داشت؟
قبل از عمل آب مروارید
تقریباً به هر کسی که نیاز به عمل آب مروارید داشته باشد، یک عدسی مصنوعی که لنز داخل چشمی (IOL) نامیده می‌شود؛ داده می‌شود. این عدسی‌ها از طریق متمرکزکردن نور در پشت چشم منجر به بهبود بینایی می‌شوند.
خود بیمار نه قادر به دیدن عدسی بوده و نه اینکه آن را احساس می‌کند. به همین دلیل به مراقبت خاصی احتیاج نداشته و جزئی از خود چشم خواهد شد.
انواع عدسی‌های IOL با ویژگی‌های گوناگون دردسترس می‌باشند و قبل از عمل، پزشک مربوطه با مشورت از بیمار بهترین عدسی متناسب با شیوه زندگی و کار وی انتخاب می‌شود. هزینه عدسی نیز یکی از فاکتورهای انتخاب بوده و شرکت‌های بیمه ممکن است هزینه همه انواع لنزها را پرداخت نکنند.
IOLها از پلاستیک، سلیکون یا آکریلیک ساخته شده و بعضی از آنها مانع رسیدن نورهای فرابنفش به چشم می‌شوند. تعدادی از IOLها از پلاستیک‌های سخت ساخته شده‌اند که از طریق یک برش جایگزین شده و با بخیه‌های متعدد به محل مورد نظر چسبانده می‌شود.
با این حال، اکثر IOLها با قابلیت انعطاف بوده و از طریق برش کوچکتر و با تعداد بخیه‌های کمتر یا در بعضی موارد بدون بخیه نیز عدسی در محل موردنظر قرار داده می‌شود. جراح این نوع از لنزها را تا کرده و به داخل کپسولی که قبلا توسط عدسی طبیعی پر شده بود، وارد می‌کند و سپس IOL تا شده را به حالت قبلی برمی‌گرداند.
تعدادی از لنزها که هم‌اکنون از آنها استفاده می‌شود؛ عبارتند از:
- لنز تک کانونی بدون قابلیت تطبیق‌پذیری. این نوع از لنزها تنها قابلیت فوکوس نورهای دور را دارند که در نتیجه برای خواندن کتاب بایستی از عینک‌های نزدیک‌بین استفاده کرد.
- لنز تک کانونی با قابلیت تطبیق‌پذیری. اگرچه این عدسی‌ها تنها قدرت فوکوس منفرد دارند ولی با این حال به حرکات عضلات چشمی پاسخ داده و فوکوس را بر روی اجسام دور و نزدیک به وجود می‌آورد.
- لنز چند کانونی. این لنزها شبیه عینک‌های دوکانونی یا لنزهای پروگرسیو می‌باشند. نواحی مختلف این لنزها قدرت فوکوس متفاوتی داشته و به فرد امکان بینایی نزدیک، متوسط و دور را می‌دهد.
- لنز اصلاح آستیگماتیسم (Toric). اگر بیمار آستیگماتیسم قابل توجه داشته باشد؛ این لنزها می‌توانند به اصلاح بینایی فرد کمک کنند.
پزشک مربوطه مزایا و خطرات هر کدام از انواع IOL را به بیمار شرح داده و مناسب‌ترین نوع لنز برای بیمار انتخاب خواهد شد.
در حین عمل آب مروارید
جراحی کاتاراکت معمولاً یک عمل سرپایی بوده و یک ساعت یا کمتر طول خواهد کشید.
اول از همه، جراح با انداختن قطره چشمی مردمک را گشاد خواهد کرد. سپس ناحیه اطراف چشم بیمار یک بی‌حسی موضعی دریافت خواهد کرد. در صورتی که بیمار استرس داشته باشد به وی داروی سداتیو نیز داده خواهد شد که در این صورت بیمار با وجود اینکه هوشیار است، در طول عمل سست خواهد بود.
حین عمل آب مروارید، عدسی کدر خارج شده و یک لنز مصنوعی در محل قرار داده خواهد شد. در بعضی موارد، با این حال ممکن است عدسی کدر خارج شود بدون اینکه لنزی قرار داده شود.
متد جراحی که در عمل کاتاراکت استفاده می‌شود؛ شامل موارد زیر می‌شود:
- استفاده از پروب سونوگرافی برای جدا کردن عدسی. در حین یک پروسه که phacoemulsification نامیده می‌شود؛ جراح با ایجاد برشی کوچک در قرنیه چشم، یک پروب نازک را وارد ناحیه‌ای عدسی می‌کند که آب مروارید در آنجا تشکیل شده است.
- سپس جراح با تولید امواج اولتراسوند، عدسی را به قطعات کوچکتر تقسیم کرده و قطعات آن به بیرون مکیده می‌شود. ممکن است برای بستن برش‌های کوچک بر روی قرنیه نیاز به چند بخیه باشد.
- استفاده از یک روش لیزری پیشرفته برای برداشتن عدسی‌های کدر. در عمل آب مروارید لیزری، جراح با استفاده از لیزر تمام برش‌ها را ایجاد کرده و با نرم کردن آب مروارید آن را خارج می‌کنند.
- ایجاد برشی در چشم و خارج کردن عدسی به صورت یک تیکه. در روش کمتر مورد استفاده‌ای که برداشتن کاتاراکت خارج چشمی نامیده می‌شود؛ به برشی بزرگتر از چیزی که در روش phacoemulsification به وجود می‌آمد، نیاز است. از طریق این برش، جراح با استفاده از ابزار جراحی کپسول جلوی عدسی و بخش کدر عدسی که شامل آب مروارید می‌شود، خارج می‌کنند.
این روش ممکن است در صورتی مورد استفاده قرار گیرد که بیمار یک عارضه بینایی جدی داشته باشد. در این حالت بالطبع بخیه‌های بیشتری نیز نسبت به حالت قبل مورد نیاز است.
بعد از عمل آب مروارید
بعد از عمل، باید انتظار داشت که بینایی چند روز بعد از عمل شروع به بهتر شدن کند. بینایی بیمار ممکن است اوایل تار بوده که رفته رفته بهبود یافته و چشم تطبیق می‌یابد.
بعد از عمل ممکن است نورها روشن‌تر به نظر بیایند. به این دلیل که بیمار از طریق عدسی جدید و تمیز اطراف خود را مشاهده می‌کند. کاتاراکت به طور معمول قبل از عمل به رنگ زرد الی قهوه‌ای بوده و منجر به اشکال در دیدن رنگ‌ها می‌شود.
معمولاً به بیمار گفته می‌شود که یک الی دو روز بعد از عمل بایستی دوباره برای ارزیابی میزان بهبودی، به دکتر مراجعه کند. این پروسه یک هفته بعد و سپس یک ماه بعد از عمل نیز تکرار خواهد شد.
در صورت احساس خارش و نیز ناراحتی ملایم، این مورد یک الی دو روز بعد از عمل طبیعی بوده و جای نگرانی نیست. در این هنگام از مالیدن و فشار دادن چشم بایستی خودداری کرد.
پزشک مربوطه ممکن است در صورت نیاز توصیه کند که چند روز بعد از عمل از چشم بند استفاده شود و در طول شب از لایه محافظ بر روی چشم در زمان بهبودی مورد استفاده قرار گیرد.
هم‌چنین دکتر ممکن است قطره‌ها چشمی و دیگر روش‌های درمانی مانند دارو را برای جلوگیری از عفونت، کاهش التهاب و کنترل فشار داخل چشمی تجویز کند. گاهی اوقات داروهای استروئیدی برای تحت کنترل نگه‌داشتن التهاب در حین عمل، به داخل چشم تزریق می‌شود.
دو روز بعد از عمل بایستی بیشتر ناراحتی از بین رفته باشد. اغلب اوقات بهبودی کامل ۸ هفته بعد از عمل رخ می‌دهد.
در صورت بروز علائم زیر باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد:
- از بین رفتن بینایی
- داشتن درد با وجود استفاده از داروهای کنترل کننده درد
- فلش‌های روشن یا لکه‌های متعدد (فلوتر) در جلوی چشم
- افزایش قرمزی چشم
اکثر مردم بعد از عمل آب مروارید تا مدتی نیاز به عینک خواهند داشت. بعد از بهبودی کامل نیز براساس معاینه نهایی برای چشم بیمار عینک تجویز خواهد شد. این اتفاق معمولاً ۱ الی ۳ ماه بعد از عمل رخ خواهد داد.
چنان‌که در هر دو چشم بیمار آب مروارید مشاهده شود، عمل چشم دوم بعد از بهبود چشم اول انجام خواهد شد.
نتایج
عمل آب مروارید در اکثر افراد منجر به بازگشت بینایی می‌شود. بیمارانی که تحت این عمل جراحی قرار می‌گیرند، ممکن است به آب مروارید ثانویه دچار شوند. اصطلاح پزشکی که به این عارضه شایع داده شده است، کدورت کپسول خلفی (PCO) گفته می‌شود.
این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بخشی از عدسی طبیعی چشم خارج نشده باشد و بعد از عمل در تماس با لنز مصنوعی قرار بگیرد که در نتیجه لنز کدر شده و بینایی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
PCO طی روشی سرپایی که بدون درد بوده و حدود ۵ دقیقه طول می‌کشد، درمان می‌شود. این روش که کپسولوتومی لیزری yttrium-aluminum-garnet نامیده می‌شود؛ به وسیله باریکه لیزری سوراخ کوچکی در کپسول کدر ایجاد می‌شود تا از طریق آن نور بتواند عبور کند.
بعد از این کار، بیمار حدود یک ساعت در مطب مانده و بعد از اطمینان از اینکه فشار داخل چشمی بالا نرفته است، از مطب خارج می‌شود. دیگر عوارض عمل آب مروارید نادر بوده اما می‌تواند شامل افزایش فشار چشمی و جداشدن قرنیه شود.
