آزمایش ادرار به بررسی ادرار فرد گفته می‌شود. از ادرار بیماران برای تشخیص طیف گسترده‌ای از عارضه‌ها مانند عفونت مجاری ادراری، بیماری کلیوی و دیابت استفاده می‌شود.
آزمایش ادرار شامل ارزیابی ظاهر، غلظت و محتوای ادرار می‌شود. نتایج غیر طبیعی آزمایش ادرار ممکن است نشانگر یک بیماری باشد.
به عنوان مثال، عفونت مجاری ادراری می‌تواند منجر به این شود که ادرار به جای شفاف بودن، کدر به نظر برسد. افزایش میزان پروتئین در ادرار می‌تواند علامت بیماری کلیوی باشد. نتایج غیرمعمول آزمایش ادرار در اغلب موارد برای یافتن دلیل این مشکل، نیازمند آزمایش‌های بیشتر می‌باشد.
آزمایش ادرار چرا انجام می‌شود؟
آزمایش ادرار یک تست رایج بوده که به چند دلیل انجام می‌شود:
- برای بررسی سلامت کلی افراد. پزشک مربوطه ممکن است به عنوان بخشی از معاینات روتین پزشکی، معاینه بارداری، آماده‌سازی قبل از عمل جراحی یا بستری در بیمارستان جهت ارزیابی انواع متعددی از بیماری‌ها مانند دیابت، بیماری‌های کلیوی و کبدی، آزمایش ادرار را توصیه نماید.
- برای تشخیص یک عارضه پزشکی. اگر بیمار دچار شکم درد، کمر درد، تکرر ادرار، دفع دردناک ادرار، مشاهده خون در ادرار و دیگر مشکلات ادراری شود؛ ممکن است پزشک مربوطه دستور به انجام آزمایش ادرار دهد. آزمایش ادرار ممکن است به تشخیص علت این علائم کمک کند.
- برای ارزیابی عارضه‌های پزشکی. اگر بیمار به یک عارضه مانند بیماری کلیوی یا بیماری مجاری ادراری مبتلا شده باشد ، پزشک مربوطه ممکن است به طور مرتب از ادرار برای تحت نظر داشتن وضعیت بیماری و معالجه آن استفاده کند.
در آزمایشات دیگر، مانند آزمایش بارداری و غربالگری دارو نیز ممکن است به نمونه ادرار نیاز باشد. اما باید گفت که در این آزمایش‌ها به دنبال موادی هستند که در یک ادرار معمولی مشاهده نمی‌شود. به عنوان مثال، آزمایش بارداری هورمونی به نام گنادوتروپین کوریونی انسان (HCG) را اندازه گیری می‌کنند. در غربالگری دارو نیز بسته به هدف آزمایش، داروهای خاص یا محصولات متابولیکی آنها را تشخیص می‌دهند.
چگونه برای آزمایش ادرار باید آماده شد؟
اگر دریافت نمونه ادرار صرفاً با هدف آزمایش صورت بگیرد، فرد مورد نظر می‌تواند قبل از آزمایش به طور عادی بخورد و بنوشید. اما در صورتی که همزمان آزمایش‌های دیگری نیز بر روی ادرار نیاز باشد، ممکن است لازم باشد تا زمان معینی قبل دریافت ادرار از بیمار، فرد نه چیزی بخورد و نه بنوشد. در طول این مدت پزشک دستورات خاصی را به بیمار می‌دهد.
بسیاری از داروها، از جمله داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها، می‌توانند بر نتایج آزمایش ادرار تأثیر بگذارند. قبل از آزمایش ادرار، در مورد هرگونه دارو، ویتامین یا سایر مکمل‌های مصرفی بهتر است بیمار با پزشک حرف بزند.
در طول آزمایش ادرار چه انتظاراتی می‌توان داشت؟
بسته به وضعیت بیمار، ممکن است نمونه ادرار در خانه یا مطب پزشک از بیمار گرفته شود. پزشک مربوطه یک نمونه برای آزمایش ادرار تهیه می‌کند. ممکن است از بیمار درخواست شود که نمونه ادرار را اول صبح بگیرند؛ زیرا در زمان مذکور ادرار غلیظ‌تر بوده و نتایج غیرطبیعی ممکن است راحت‌تر دیده شوند.
برای بدست آوردن دقیق‌ترین نتایج، ممکن است توصیه شود که ابتدا اندکی از ادرار را دفع کرده و نمونه از ادرار میانی و براساس متدی گرفته شود. این متد، شامل مراحل زیر می‌شود:
- سر پیشابراه باید تمیز شود. زنان باید از جلو و عقب لابیاهای خود را تمیز کرده و مردان نیز نوک آلت خود را پاک کنند.
- ادرار کردن شروع شود.
- ظرف جمع آوری به کنار جریان ادرار منتقل شود.
- حداقل ۱ الی ۲ اونس (۳۰ تا ۵۹ میلی لیتر) ادرار به داخل ظرف جمع‌آوری ریخته شود.
- بقیه ادرار از طریق دستشویی دفع شود.
- نمونه به پزشك مربوطه تحویل داده شود.
- در صورتی که نمی‌توان در مدت ۶۰ دقیقه پس از جمع آوری، نمونه به محل تعیین‌شده تحویل داده شود، بهتر است نمونه در یخچال قرار داده شود؛ مگر اینکه پزشک دستور خلاف آن داده باشد.
در برخی موارد، پزشک می‌تواند یک لوله نازک و انعطاف پذیر (سوند) را از طریق مجرای ادراری به داخل مثانه وارد کند تا نمونه ادرار را از آنجا دریافت کند.
نمونه ادرار برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. بعد از اینکه نمونه جمع‌آوری و تحویل داده شد، می‌توان بلافاصله به فعالیت معمول روزانه خود برگشت.
نتایج
برای انجام آزمایش ادرار، نمونه ادرار از سه طریق مورد ارزیابی قرار می‌گیرد: بررسی با چشم غیر مسلح، تست نواری و بررسی میکروسکوپی.
بررسی بصری
یک تکنسین آزمایشگاه ظاهر ادرار را بررسی می‌کند. ادرار به طور معمول شفاف می‌باشد. کدر بودن یا داشتن بو غیرمعمول ممکن است نشنا‌دهنده یک مشکل مانند عفونت باشد.
خون در ادرار ممکن است باعث شود که ادرار قرمز یا قهوه‌ای دیده شود. هم‌چنین رنگ ادرار می‌تواند در اثر موادی که خورده می‌شوند، تغییراتی داشته باشند. به عنوان مثال، چغندر یا ریواس ممکن است یک رنگ قرمز به ادرار اضافه کند.
مقاله مرتبط:
علت تغییر رنگ ادرار چیست و چگونه می توانیم آن را درمان کنیم ؟
هر آنچه در مورد ادرار قهوه‌ای باید بدانیم
هماچوری(دیده‌شدن خون در ادرار)
تست نواری
یک نوار نازک -یک قطعه پلاستیکی نازک با نوارهایی از مواد شیمیایی بر روی آن- برای تشخیص موارد غیرطبیعی در داخل ادرار قرار داده می‌شود. این نوارهای شیمیایی در صورتی که برخی مواد در داخل ادرار باشند یا سطح آنها بالاتر از حد نرمال باشد، رنگشان تغییر می‌یابد. آزمایش نواری برای:
- اسیدیته (pH). سطح pH نشان‌دهنده میزان اسیدی بودن ادرار می‌باشد. سطح غیر طبیعی pH ممکن است نشان‌دهنده اختلالات کلیوی یا مجاری ادراری باشد.
- غلظت. اندازه‌گیری غلظت یا وزن مخصوص نشان می‌دهد که چه مقدار ذرات غلیظ در داخل ادرار می‌باشند. در اغلب موارد، غلظت بیش از حد طبیعی، نتیجه عدم نوشیدن مایعات به میزان مورد نیاز است.
- پروتئین. مقادیر پایین پروتئین در ادرار، طبیعی می‌باشند. افزایش پروتئین به میزان کم در ادرار معمولاً منجر به نگرانی نمی‌شود، اما مقادیر بالا ممکن است نشان‌دهنده اختلالات کلیوی باشد.
- قند. در حالت عادی مقدار قند (گلوکز) در ادرار بسیار کم بوده و به سختی قابل تشخیص می‌باشد. هرگونه تشخیص قند در این آزمایش معمولاً نیازمند بررسی‌های بیشتر در خصوص دیابت است.
- کتون. مانند قند، به هر مقدار كتون كه در ادرار تشخیص داده شود می‌تواند نشانه ابتلا به دیابت باشد و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.
- بیلی روبین. بیلی روبین محصول گلبول‌های قرمز خون شکسته است. به طور معمول، بیلی روبین در خون حمل شده و به کبد منتقل می‌شود؛ جایی که از خون برداشته شده و بخشی از صفرا می‌شود. بیلی روبین در ادرار ممکن است نشان‌دهنده آسیب کبدی یا بیماری باشد.
- شواهد عفونت. اگر نیتریت یا استراز لکوسیت –محصول گلبول‌های سفید- در ادرار تشخیص داده شود، ممکن است نشانه عفونت مجاری ادراری باشد.
- خون. صورت مشاهده خون در ادرار نیاز به آزمایش‌های جانبی می‌باشد -ممکن است نشانه آسیب کلیه، عفونت، سنگ کلیه یا مثانه، سرطان کلیه یا مثانه و یا بیماری‌های خونی باشد.
بررسی میکروسکوپی
در طول این بررسی، چند قطره ادرار به وسیله میکروسکوپ مشاهده می‌شود. در صورتی که هر کدام از موارد زیر در سطوحی بالاتر از حد معمول مشاهده شود، آزمایش‌های اضافی ممکن است توصیه گردد:
- مشاهده گلبول‌های سفید (لکوسیت‌ها) ممکن است نشانه عفونت باشد.
- مشاهده گلبول‌های قرمز (اریتروسیت‌ها) ممکن است نشانه بیماری کلیوی، اختلالات خونی یا دیگر عارضه‌های جدی پزشکی مانند سرطان مثانه باشد.
- مشاهده باکتری‌ها یا مخمرها ممکن است نشانگر عفونت باشند.
- مشاهده کست‌ها – پروتئین‌های لوله‌ای شکل– ممکن است در اثر بیماری‌های کلیوی ایجاد شوند.
- مشاهده کریستال‌های به وجود آمده از مواد شیمیایی موجود در ادرار ممکن است نشانه سنگ کلیه باشد.
تنها از طریق آزمایش ادرار در اغلب موارد نمی‌توان به تشخیص قطعی رسید. بلکه نسبت به علتی که پزشک مربوطه این آزمایش را تجویز کرده است، نتایج غیرطبیعی مانند مواردی که قبلاً اشاره شد؛ ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر داشته یا نداشته باشد.
پزشک مربوطه هم‌چنین ممکن است نتایج آزمایش ادرار را به همراه آزمایش‌های دیگر نیز مورد ارزیابی قرار دهد یا دستور آزمایش‌های بیشتر را برای تعیین اقدامات بعدی صادر نماید.
به عنوان مثال، در صورتی که آزمایش از او گرفته شده است، سالم باشد و علائمی از بیماری را نداشته باشد، نتایج کمی بالاتر از حد طبیعی در ادرار ممکن است باعث نگرانی نبوده و پیگیری‌های اضافی لازم نباشد. با این حال، اگر فرد با بیماری کلیوی یا مجاری ادراری تشخیص داده شود، افزایش میزان برخی مواد در ادار ممکن است نشانگر نیاز به تغییر در برنامه درمانی بیمار باشد.
مقاله مرتبط:
