چپدست بودن به چه معناست؟ خب، چپدست بودن اول از همه یک ترجیح رفتاری است. چپدستها این احساس درونی را دارند که ترجیح میدهند نوشتن یا سایر اعمال حرکتی ظریف و پیچیده را با دست چپ خود انجام دهند. علاوه بر این ترجیح ذهنی، تفاوتهای مهارتی قابل سنجشی میان چپدستها و راستدستها وجود دارد. به عنوان مثال، چپدستها معمولاً هنگام نوشتن با دست چپ، نسبت به دست راست سریعتر و دقیقتر عمل میکنند.
اما عامل این تفاوتها چیست؟ مسلماً خود دستها نیست. غیرممکن است تنها با مشاهدهی دستان افراد، راستدست یا چپدست بودن آنها را تشخیص دهیم. هیچ تفاوت قابل تمییزی میان استخوانها، عضلات، تاندونها و سایر بخشهای تشکیلدهندهی دستهای این دو دسته از افراد وجود ندارد.
اثبات شده است که چپدست یا راستدست بودن افراد از مغز آنها ناشی میشود. در واقع این ویژگی، یکی از ویژگیهای بیانگر عدم قرینگی نیمکرههای مغزی است. در چپدستها کورتکس حرکتی سمت راست مغز برای عملکرد ظریف حرکتی نسبت به سمت راست غالب است. در مقابل، کورتکس حرکتی سمت چپ در راستدستها در کارهای حرکتی ظریفی همچون نوشتن، بهتر عمل میکند.
این یافته سؤالی را در ذهن ایجاد میکند: آیا تفاوتی در ساختار مغز چپدستها و راستدستها وجود دارد؟ تیمی از محققان از مونتریال، کانادا، با تکنیکهای آنالیز تصاویر مغزی در صدد پاسخ به این پرسش برآمدهاند. آنها تصاویر MRT (تصویربرداری تشدید مغناطیسی) بیش از ۷۰۰ نفر را آنالیز کردند. این تصاویر با استفاده از اسکنر MRT گرفته شده بود. این دستگاه از تشدید مغناطیسی برای ایجاد تصاویر ساختار مغز استفاده میکند.
این محققان برخلاف سایر محققانی که تفاوتهای ساختاری مغز چپدستها و راستدستها را تا به حال مطالعه کردهاند، تصاویر MRT را با متد آنالیز دیگری مبتنی بر تفاوتهای متمایز مغزی مطالعه نمودند. در این روش بر خلاف سایر الگوریتمهای کاملاً اتوماتیک، تفاوتهای فردی بیشتری از ساختار مغز را در نظر میگیرد. با توجه به این که همهی مغزها حداقل کمی تفاوت با یکدیگر دارند، نتایح حاصل از این نوع آنالیز دقیقتر از سایر متدهاست.
در ادامه، محققان متوجه تفاوتهایی بین مغز راستدستها و چپدستها در سه ناحیهی اصلی مغز شدند. یافتهی اصلی آن بود که ناحیهی کنترل کنندهی دست در کورتکس حرکتی در سمت چپ در راستدستها بزرگتر است؛ در چپدستها نیز ناحیهی مذکور در سمت راست بزرگتر میباشد.
نتایج مشابهی در دو ناحیهی دیگری از مغز نیز وجود داشت. البته این دو تفاوت تنها در مردان دیده شد: استریاتوم و مادهی سفید مخچه. استریاتوم بخشی از عقدههای قاعدهای مغز بوده و شامل کلافههایی از نورونهای دخیل در کنترل حرکات ارادی میباشد. همچنین عقیده بر آن است استریاتوم در برنامهریزی فعالیتهای حرکتی دخالت دارد. چنانچه میدانیم مخچه در هماهنگی رفتار حرکتی نقش مهمی ایفا میکند. در مجموع به نظر میرسد تفاوتهای آناتومیکی واضحی میان مغز این دو دسته ازافراد وجود دارد.