نگاه کلی
منوراژی اصطلاح پزشکی برای دورههای قاعدگی که خونریزی غیرطبیعی شدید یا طول کشیده دارند. با اینکه خونریزی شدید قاعدگی شکایت شایعی است، اکثر خانمها خونریزی شدیدی را که بتوان به آن منوراژی گفت تجربه نمیکنند.
در منوراژی فرد هنگام پریود به دلیل خونریزی شدید و کرامپ قادر نخواهد بود کارهای روزمره خود را انجام دهد. اگر خونریزی فرد به حدی شدید باشد که سبب ترس و اضطراب وی میشود باید به پزشک مراجعه کند. درمانهای مؤثر بسیاری برای این عارضه وجود دارد.
علائم
علائم و نشانههای منوراژی عبارتنداز:
- خیس شدن یک یا بیش از یک نواربهداشتی در هر ساعت برای چندین ساعت متوالی
- نیاز به استفاده از دو نواربهداشتی برای کنترل خونریزی
- نیاز به بیدار شدن طی شب برای تعویض نواربهداشتی
- خونریزی بیش از یک هفته
- عبور لختههای خونی برای بیش از یک ربع
- کاستن از فعالیتهای روزانه به علت خونریزی شدید
- علائم کم خونی مانند خستگی یا تنگی نفس
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
اگر فرد دچار شرایط زیر شود باید به پزشک مراجعه کند:
- خیس شدن یک یا بیش از یک نواربهداشتی در هر ساعت برای چندین ساعت متوالی
- خونریزی با پریودها یا خونریزی واژینال غیرمعمول
- هر نوع خونریزی واژینال پس از یائسگی
دلایل
در برخی موارد علت خونریزی قاعدگی ناشناخته است اما تعدای از عارضهها نیز میتوانند سبب منوراژی شوند. شایعترین دلایل عبارتنداز:
عدم تعادل هورمونها: در یک چرخه قاعدگی طبیعی، تعادل بین هورمون استروژن و پروژسترون ساخت دیواره رحم(اندومتر) را تنظیم میکند که طی قاعدگی ریزش میکند. اگر تعادل برقرار نباشد، اندومتر بیش از حد رشد کرده و هنگام ریزش خونریزی آن شدید خواهد بود.
تعدادی از بیماریهای میتوانند سبب این عدم تعادل شوند که شامل، سندرم تخمدان پلی کیستیک، چاقی، مقاومت به انسولین و مشکلات تیروئید میباشد.
اختلال عملکرد تخمدانها: اگر تخمدانها طی دوره قاعدگی تخمک آزاد نکنند، بدن هورمون پروژسترون تولید نخواهد کرد. این عمل سبب عدم تعادل در هورمون شده و میتواند منجر به منوراژی شود.
فیروئید رحمی: این تومورهای غیرسرطانی رحم در سنین باروری ظاهر میشوند. فیبروئید رحمی میتواند خونریزیهای طولانی و شدیدتر از حالت طبیعی ایجاد کند.
پولیپ: تودههای کوچک خوش خیم که روی پوشش رحم رشد میکنند، میتوانند سبب خونریزی بیش از حد و طولانی شوند.
آدنومیوزیس: این عارضه زمانی ایجاد میشود که غدد اندومتر در عضلات رحم فرو روند و خونریزی شدیدی ایجاد کرده و قاعدگی را دردناک سازند.
IUD: منوراظزی یکی از عوارض شناخته شده استفاده از لوازم داخل رحمی(IUD)است که برای پیشگیری از بارداری به کار گرفته میشوند.
عوارض حاملگی: یک قاعدگی شدید و دیرهنگام میتواند ناشی از سقط باشد. یکی دیگر از دلایل خونریزی شدید طی حاملگی محل نامناسب جفت است.
سرطان: سرطان رحم و سرویکس میتوانند خونریزی شدید قاعدگی ایجاد کنند، به خصوص اگر فرد یائسه بوده یا تست پاپ اسمیر غیرطبیعی در گذشته داشته باشد.
اختلالات انعقادی ارثی: برخی اختلالات مانند بیماری فون ویل براند، که در آن یکی از فاکتورهای مهم انعقادی مختل است و میتواند منجر به خونریزی شدید قاعدگی گردد.
داروها: برخی داروها مانند داروهای ضدالتهاب، داروهای هورمونی مانند استروژن و پروژستینها و ضدانعقادها مانند وارفارین یا انوکساپارسن میتوانند منجر به خونریزی شدید و طولانی مدت قاعدگی گردد.
دیگر بیماریها: تعدادی از بیماریها مانند بیماری کبدی یا کلیوی ممکن است با منوراژی در ارتباط باشدو
عوامل خطرزا
عوامل خطرزا بسته به سن و بیماری زمینهای فرد متفاوت میباشد. در یک چرخه طبیعی، آزاد شدن تخمک از تخمدان تولید پروژسترون را تحریک میکند. اگر هیچ تخمکی آزاد نشود، مقادیر ناکافی پروژسترون میتواند سبب خونریزی شدید قاعدگی گردد.
منوراژی در دختران نوجوان اغلب به دلیل عدم تخمک گذاری است. دختران نوجوان یک سال پس از اولین دوره قاعدگی در معرض تخمک گذاری هستند.
منوراژی در زنان بالغ در سن باروری اغلب ناشی از اختلالات رحم شامل فیبروئید، پولیپ و آدنومیوزیس است. با این حال عوامل دیگر مانند سرطان رحم، ناهنجاریهای انعقادی، عوارض جانبی داروها یا بیماری کبدی یا کلیوی باید رد شوند.
عوارض
خونریزی قاعدگی شدید و طولانی مدت میتواند منجر به عوارض دیگر از جمله موارد زیر گردد:
کم خونی: منوراژی میتواند سبب کم خونی از طریق کاهش گلبولهای قرمز خون شود.
کم خونی فقر آهن زمانی ایجاد میشود که بدن تلاش میکند تا گلبولهای قرمز از دست رفته را جبران کند. منوراژی میتواند سطوح آهن را به قدری کاهش دهد که کم خونی فقر آهن نیز ایجاد کند.
علائم و نشانهها شامل رنگ پریدگی پوست، ضعف و خستگی میباشد. گرچه رژیم غذایی در کم خونی فقر آهن نقش دارد اما این مشکل با خونریزی شدید پیچیدهتر میشود.
درد شدید: در طول خونریزی شدید قاعدگی، فرد کرامپهای قاعدگی(دیس منوره)دردناکی را تجربه خواهد کرد. گاهی این کرامپها به خدی شدید هستند که نیاز به درمان دارند.
تشخیص
پزشک سابقه بیماری فرد و چرخه قاعدگی وی را خواهد پرسید. پزشک از وی خواهد خواست تا روزهایی که خونریزی دارد ثبت کند و نیز شدت خونریزی و تعداد نواربهداشتی که برای کنترل آن استفاده کرده نیز را یادداشت کند.
وی همچنین فرد را معاینه فیزیکی کرده و یک یا چند مورد از تستهای زیر را تجویز خواهد کرد:
آزمایش خون: برای بررسی کم خونی فقر آهن و دیگر بیماریها مانند اختلالات تیروئید یا ناهنجاریهای انعقادی خون.
تست پاپ اسمیر: در این آزمایش سلولهای سرویکس جمع آوری شده و از نظر عفونت، التهاب یا تغییراتی که ممکن است منجر به سرطان شوند بررسی میشوند.
نمونه برداری از اندومتر: پزشک نمونهای از بافت داخل رحم برمیدارد تا توسط یک پاتولوژیست بررسی شود.
سونوگرافی: در این روش از رحم، تخمدانها و لگن تصویربرداری به عمل میآید.
بر اساس نتایج آزمایشات اولیه، پزشک ممکن است تستهای دیگری از جمله موارد زیر تجویز کند:
سونوهیستروگرافی: در این تست مایعی از طریق واژن به وسیله یک لوله به داخل رحم تزریق میشود. سپس پزشک با استفاده از سونوگرافی ناهنجاریهای رحم را بررسی میکند.
هیستروسکوپی: در این تست وسیلهای نازک و نورانی از طریق واژن وارد رحم کیشود تا پزشک بتواند داخل آن را بررسی کند.
پزشکان تنها پس از رد کردن دیگر اختلالات قاعدگی، بیماریهای خاص یا داروهای خاص میتوانند تشخیص قطعی بر منوراژی بگذارند.
درمان
درمان به خصوص منوراژی بر اساس تعدای از عوامل از جمله موارد زر صورت میگیرد:
- وضعیت سلامت و سابقه پزشکی فرد
- علت و شدت بیماری
- تحمل فرد نسبت به داروها، روشها یا درمانهای خاص
- احتمال اینکه شدت پریودهای فرد به زودی کاهش خواهد یافت
- برنامه فرد در آینده برای بچه دار شدن
- اثر بیماری بر روش زندگی فرد
- ترجیح خود بیمار
داروها
درمان دارویی منوراژی عبارت است از:
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی(NSAID): این داروها مانند ایبوپروفن یا سدیم ناپروکسن میتوانند به کاهش خونریزی قاعدگی کمک کنند. همچنین میتوانند درد ناشی از کرامپهای قاعدگی را کاهش دهند.
ترانکزامیک اسید: این دارو به کاهش خونریزی قاعدگی کمک کرده و تنها در زمان خونریزی باید استفاده شود.
داروهای ضدبارداری خوراکی: علاوه بر خاصیت ضدبارداری این داروها میتوانند چرخه قاعدگی را تنظیم کرده و از خونریزی شدید و طولانی مدت قاعدگی جلوگیری کنند.
پروژسترون خوراکی: هورمون پروژسترون میتواند عدم تعادل هورمونی را اصلاح کرده و منوراژی را کاهش دهد.
IUD هورمونی: این وسیله آغشته به نوعی از پروژسترون به نام لوونورژسترل است که پوشش رحم را نازک کرده و خونریزی و کرامپ قاعدگی را کاهش میدهد.
اگر منوراژی فرد ناشی از دریافت داروهای هورمونی باشد میتواند پس از مشورت با پزشک آن ها را قطع کرده و روش درمانی دیگری جایگزین کند.
همچنین اگر فرد کم خونی ناشی از منوراژی داشته باشد، پزشک مصرف منظم مکمل آهن را توصیه خواهد کرد. گار سح آهن فرد پایین باشد اما به کم خونی مبتلا نشده باشد، باید مکمل آهن را قبل از شروع به ابتلا مصرف کند.
پروسیجرها
اگر درمان دارویی موفقیت آمیز نباشد فرد نیاز به مداخله جراحی خواهد داشت. شامل:
کورتاژ: در این روش پزشک سرویسک را باز کرده و پوشش رحم را تخریب و خارج میکند تا از خونریزی جلوگیری کند. گرچه این روش شایع بوده و اغلب خونریزی حاد یا فعال را درمان میکند اما اگر منوراژی عود کند نیاز به کورتاژ دوباره خواهد بود.
آمبولیزه کردن شریان رحم: برای زنانی که منوراژی آنان ناشی از فیبروئید است، هدف از این روش کوچک کردن هر گونه فیبروئید در رحم از طریق بستن شریانهای رحمی و قطع جریان خون آنهاست. در این روش، جراح کاتتری را از طریق یکی از عروق بزرگ(مانند شریان فمورال)وارد کرده و به سمت شریان رحمی هدایت میکند، سپس مادهای وارد شریان کرده و جریان خون آن را قطع میکند.
میومکتومی: این روش شامل خارج کردن فیبروئیدهای رحمی از طریق جراحی است. بسته به اندازه، تعداد و محل فیبروئیدها، پزشک یکی از دو روش جراحی از طریق ایجاد برش کوچکی در شکم(لاپاراسکوپی) یا از طریق سرویکس و واژن را انتخاب خواهد کرد.
برداشت اندومتر: این روش شامل تخریب پوشش رحم است که میتواند با روشهایی از حمله لیزر یا گرما انجام گیرد.
هیسترکتومی: هیسترکتومی همان جراحی برای خارج ساختن رحم و سرویکس است که یک روش دائمی میباشد که چرخههای قاعدگی را نیز پایان میبخشد. این روش تحت بیهوشی انجام میگیرد و نیاز به بستری در بیمارستان دارد.
بسیاری از روشهای جراحی میتوانند به صورت سرپایی انجام گیرند. گذچه در برخی موارد نیاز به بیهوشی است و فرد باید چند روز بستری شود.
اگر منوراژی در زمینه یک بیماری دیگر مانند اختلال تیروئید باشد، درمان بیماری زمینهای خونریزیها را کاهش خواهد داد.