قارچ ناخن یک وضعیت متداول و رایج است که با ظهور نقاط زرد یا سفید در نوک ناخن انگشتان دست و پا آغاز می‌شود. با پیشرفت و عمیق‌تر شدن عفونت قارچی، احتمالا شاهد تغییر رنگ، ضخیم‌شدگی و شکستگی در لبه‌ی ناخن خواهیم بود. حتی ممکن است ناخن‌های انگشتان مجاور نیز تحت تاثیر قرار گیرند.
اگر عفونت قارچی ناخن فرد خفیف بوده و آزاردهنده نباشد، احتمالاً به اقدامات درمان نیاز ندارد. ولی، اگر قارچ ناخن موجب احساس درد، شکستگی، و ضخیم‌شدگی در ناخن‌های فرد شده باشد، اقدامات مراقبتی و درمانی کمک کننده ضروری خواهد بود. مکته قابل توجه این جاست که حتی اگر دوره‌ی درمان موفقیت‌آمیز باشد، امکان بازگشت دوباره‌ی قارچ ناخن وجود دارد.
قارچ ناخن ، اونیکومایکوزیس (Onychomycosis) نیز نامیده می‌شود. زمانی که عفونت قارچی ناخن ، لا‌به‌لای انگشتان پا و پوست پا را درگیر کند، بیماری قارچی حاصل تحت عنوان پای ورزشکاران (tinea pedis) شناخته می‌شود.
علائم قارچ ناخن چیست؟
اگر هریک از ناخن‌های شما، نشانه‌های زیررا داشته باشد، احتمالاً مبتلا به اونیکومایکوزیس هستید:
- ضخیم شدگی
- هرگونه تغییر رنگ سفید تا زرد قهوه‌ای
- شکنندگی، خردشدگی، سطح ناهموار و ناصاف ناخن‌ها
- تغییر شکل ناخن
- تیره شدگی در اثر تشکیل ذرات ریز رنگی در زیر ناخن
- احساس بوی نامطبوع از ناخن
هرچند که احتمال بروز قارچ ناخن در انگشتان دست هم ممکن است، ولی در انگشتان پا شایع‌تر است.
چه عواملی موجب بروز قارچ ناخن می‌شود؟
عفونت‌های قارچی ناخن، با ارگانیسم‌های متعدد قارچی رخ می‌دهند. شایع‌ترین عامل، نوعی قارچ موسوم به درماتوفیت است. مخمر و کپک نیز می‌توانند منجر به عفونت‌های ناخن شوند.
عفونت قارچی ناخن، در هر سنی رخ می‌دهد ولی در بزرگسالان بیشتر اتفاق می‌افتد. با گذر زمان، ناخن خشک و شکننده ودچار ترک می‌شود. ترک‌های حاصل، راه را برای ورود قارچ‌ها باز می‌کنند. عوامل دیگری همچون کاهش گردش خون در پاها، تضعیف سیستم ایمنی بدن و… نیز می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند.
عفونت قارچی ناخن پا ممکن است از عفونت قارچ پا (قارچ پای ورزشکاران) شروع شده از ناخنی به ناخن دیگر گسترش یابد. اما احتمال ابتلا و انتقال فرد به فرد بسیار ضعیف است و غیر ممکن است.
چه عواملی شانس ابتلا به قارچ ناخن را افزایش می‌دهد؟
- سن بالا (به سبب کاهش جریان خون، قرارگیری در معرض قارچ‌ها به مدت زیاد و رشد آهسته‌ی ناخن)
- تعریق بسیار زیاد
- سابقه‌ی بیماری پای ورزشکاران
- راه رفتن با پای برهنه در مکان‌های عمومی مرطوب نظیر: استخر، باشگاه، حمام
- داشتن جراحت پوست یا ناخن و یا بیماری پوستی مثل پسوریازیس
- دیابت، مشکل گردش خون، ضعف سیستم ایمنی
عوارض ناشی از اونیکومایکوزیس چیست؟
در موارد شدید و حاد قارچ ناخن ، احساس درد و آسیب دائمی به ناخن ممکن است. درصورتی که سیستم ایمنی فرد، بنا به دلایلی مثل دیابت یا بیماری‌های دیگر ضعیف شده باشد، گسترش عفونت‌های دیگر در پاها و پوست شخص دور از انتظار نیست.
در بیماری دیابت، احتمالاً گردش خون و تراکم اعصاب در پاهای فرد کاهش یافته است. پس خطر ابتلا به عفونت‌های باکتریایی پوست (سلولیت)، در شما بیشتر است. بنابراین، هرگونه آسیب، هرچند جزئی، در پاها ازجمله عفونت قارچی ناخن، می‌تواند منجر به عارضه‌ای جدی‌تر شود. به افراد دیابتی توصیه می‌شود در صورتی که احتمال ابتلا به قارچ ناخن را در خود را می‌بینند حتماً به پزشک مراجعه کنند.
چگونه می‌توان از شیوع قارچ ناخن ، بازگشت عفونت و پای ورزشکاران پیشگیری نمود؟
- دست‌ها و پاهای خود را مرتب بشویید و ناخن‌هایتان را بعد از شستشو مرطوب نمایید.
- بعد از لمس ناخن آلوده به عفونت، دستان خود را بشویید.
- قسمت‌های ضخیم ناخن را کوتاه نموده و بعد از هربار استفاده از ناخن‌گیر، آن را ضدعفونی کنید.
- از جوراب‌های جاذب عرق استفاده نموده و یا جوراب‌هایتان را درطول روز عوض کنید.
- از کفش‌هایی که امکان گردش هوا در آن وجود دارد، استفاده کنید.
- کفش‌های کهنه را دور بیندازید ویا با مواد ضدقارچی و ضدباکتریایی، عوامل عفونی احتمالی را از بین ببرید.
- در استخر و محیط‌های بسته، حتما از کفش استفاده نمائید.
- آرایشگاه‌هایی را انتخاب کنید که از ابزار استریل و مجزا برای هر مشتری استفاده می‌کنند.
- از ناخن مصنوعی و لاک ناخن استفاده نکنید.
درچه صورتی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر اقدامات مراقبتی و خود درمانی موثر واقع نشد، و تغییر رنگ، ضخامت و شکل ناخن درحال پیشرفت بود، مراجعه به پزشک لازم است. همچنین، در صورتی که فرد مبتلا به دیابت است و به عفونت قارچی ناخن مشکوک است، لازم است حتماً با پزشک در این باره مشورت شود.
روش تشخیص قارچ ناخن
برای تشخیص، پزشک ناخن‌ها را به دقت مشاهده و معاینه می‌کند. همچنین ممکن است از قسمتی از ناخن یا ذرات ریز تشکیل شده در زیر ناخن، نمونه برداری کرده و برای تعیین نوع قارچ مولد بیماری، نمونه را به آزمایشگاه بفرستد.
برخی بیماری‌ها از جمله پسوریازیس ممکن است علایم بیماری‌های قارچی را تقلید کنند. همچنین میکروارگانیسم‌های دیگری همچون مخمر و باکتری نیز عفونت ناخن را ایجاد می‌کنند. شناخت عوامل عفونت، موجب انتخاب صحیح‌ترین روش درمانی می‌شود.
درمان قارچ ناخن
درمان اونیکومایکوزیس گاهی می‌تواند مشکل باشد. اگر اقدامات خود مراقبتی و داروهای تهیه شده از داروخانه، بدون نسخه، در وضعیت شما بهبودی حاصل نکرد، حتماً با پزشک مشورت کنید. درمان، وابسته به شدت و نوع قارچ عامل بیماری است. ممکن است مشاهده بهبودی تا چندین ماه زمان‌بر باشد. حتی اگر بهبودی کامل حاصل شد امکان برگشت و عود عفونت وجود دارد.
داروها
پزشک برای بیمار مبتلا به قارچ ناخن ، داروهای ضد قارچی تجویز خواهد کرد که یا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند و یا به صورت موضعی بر روی ناخن اعمال خواهند شد. در صورت لزوم، مصرف همزمان داروهای خوراکی و موضعی بنا به صلاح‌دید پزشک مفید خواهد بود.
۱- داروهای ضد قارچی خوراکی
این داروها اغلب اولین انتخاب ما هستند. چرا که عفونت را سریع‌تر از داروهای موضعی درمان می‌کنند. از این دسته می‌توان داروهایی نظیر تربینافین (terbinafine) با نام تجاری لامیزیل (Lamisil) و ایتراکونازول (itraconazole) با نام تجاری اسپورانوکس (Sporanox) را مثال زد. این داروها باعث رشد آهسته‌ی ناخن جدید سالم و عاری از عفونت و جایگزین شدن با ناخن آلوده می‌شود.
این نوع دارو به طور معمول به مدت ۶ تا ۱۲ هفته استفاده می‌شود؛ اما تا زمانی که ناخن کاملاً روشن کند، نتیجه نهایی درمان مشاهده نخواهد شد. برای از بین رفتن عفونت احتمالاً ۴ ماه یا بیشتر زمان لازم است. درصد موفقیت این درمان دارویی در افراد بالای ۶۵ سال پایین است.
احتمال دارد داروهای ضد قارچی خوراکی منجر به برخی عوارض جانبی از جمله کهیر پوستی و حتی در ابعاد وسیع‌تر بیماری‌های کبدی شوند. برای زیر نظر داشتن و کنترل عوارض احتمالی انجام دوره‌ای آزمایشات خونی در مواردی لازم خواهد بود. ممکن است پزشکان مصرف این نوع داروها را برای افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی، نارسایی احتقانی قلبی، یا افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، توصیه نکنند.
۲- لاک ناخن دارویی
ممکن است پزشک نوعی لاک ناخن موسوم به سیکلوپیروکس که خاصیت ضد قارچی دارد، تجویز کند. این لاک باید روزی یک بار روی ناخن های آلوده و پوست اطراف آن آغشته شوند و بعد از هر هفت روز، لایه‌های آن با الکل پاک شده و مجدداً همین چرخه ادامه داده شود. احتمالاً تا مدت یکسال، نیاز به استفاده از این نوع لاک ناخن داشته باشید.
ممکن است پزشک نوعی لاک ناخن موسوم به سیکلوپیروکس (ciclopirox) با نام تجاری پنلاک (Penlac) که خاصیت ضد قارچی دارد را تجویز کند. این لاک باید روزی یک بار بر روی ناخن‌های آلوده و پوست اطراف آن استعمال شود. بعد از هر هفت روز، لایه‌های آن با الکل پاک شده و مجدداً همین چرخه ادامه داده شود. احتمالاً تا مدت یک سال، نیاز باشد تا یک سال این روش درمانی استفاده شود.
۳- کرم ناخن دارویی
ممکن است پزشک یک کرم ضد قارچی تجویز کند تا بعد از شستشو و خیس کردن ناخن‌ها، استفاده شود. در صورتی که ناخن‌ها را کوتاه و نازک کنید، این کرم ها با نفوذ به لایه های زیرین ناخن ضخیم، که محل استقرار قارچ است، تاثیر بیشتری خواهند داشت.
برای نازک کردن ناخن، لسیون‌های حاوی اوره مصرف می‌شوند و یا پزشک با کمک ابزارآلات پزشکی با برداشتن لایه‌های سطحی، ناخن را نازک می‌کند.
جراحی
ممکن است پزشک پیشنهاد دهد ناخن را به طور موقت، کامل بردارید تا داروی ضد قارچی مستقیماً بر روی عفونت زیر ناخن قرار داده شود.
برخی از عفونت‌های قارچی به درمان‌های دارویی پاسخ نمی دهند. اگر عفونت خیلی شدید و دردناک باشد، احتمال دارد پزشک برداشتن دائمی ناخن را پیشنهاد دهد.
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی
معمولاً می‌توان از یک ناخن آلوده به قارچ در خانه مراقبت کرد:
از کرم‌ها و پمادهای بدون نسخه استفاده کنید. محصولات متعددی هستند که فرد می‌تواند بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کنید. اگر نقطه‌های سفیدی بر روی ناخن خود مشاهده شد، آنها را جدا کرده، ناخن‌ها را خیس نموده و سپس خشک کنید و کرم یا لسیون دارویی بمالید.
ناخن ها را کوتاه و نازک کنید. این کار با کاهش فشار وارده بر روی ناخن، موجب تخفیف درد می‌شود. همچنین نازک کردن ناخن‌ها پیش از استعمال داروی ضد قارچی موضعی، موجب نفوذ آن به لایه های عمقی ناخن می‌شود.
قبل از استفاده از ناخن گیر یا سوهان، ناخن ها را با کرم های حاوی اوره نرم کنید. اگر مشکلی دارید که خون کمی به پاهایتان می‌رسد و نمی‌توانید ناخن‌هایتان را کوتاه کنید، به مراکز بهداشتی مراجعه کنید تا به کمک کادر بهداشت ناخن‌هایتان کوتاه شود.
مراجعه به پزشک اغلب الزامی است.
در ابتدا فرد می‌تواند به پزشک خانواده یا یک پزشک عمومی مراجعه کنید. در برخی موارد بیمار به به یک متخصص پوست یا متخصص پا ارجاع داده می شوید. برای بهینه‌تر شدن زمان ویزیت استفاده‌ی حداکثری از از گفت‌وگو با پزشک، کارهای زیر را می‌توان انجام داد:
- علائم خود را لیست کنید؛ حتی در مواردی که ظاهراً به قارچ ناخن بی ربط باشد
- اطلاعات شخصی کلیدی را لیست کنید؛ شامل استرس‌ها یا تغییرات اخیر سبک زندگی
- لیستی از داروهایی که مصرف می‌کنید تهیه کنید از جمله مکمل‌ها و ویتامین‌های مصرفی
- سوالاتتان را از قبل آماده کنید؛ مثلاً، برای مورد قارچ ناخن سوال‌هایی که می توانید بپرسید:
- چه چیزی عامل بیماریست؟
- چه عوامل احتمالی دیگری می‌تواند موجب این وضعیت باشد؟
- آزمایش‌هایی لازم کدامند؟
- برای بهبود وضعبت خود چه چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟
- کدام اقدامات اولیه را توصیه می‌کنید؟
- بیماری دیگری نیز دارم؛ چگونه این دو بیماری را با هم مدیریت کنم؟
- آیا جایگزین طبیعی برای داروهای تجویزی شما وجود دارد؟
- بروشور خاصی در مورد قارچ ناخن دارید یا سایت خاصی را در این مورد پیشنهاد می‌کنید؟
اگر سوالات دیگری نیز دارید از پرسیدن آنها شرم زده نباشید.
شاید این مطلب نیز برای شما مفید باشد: بیماری قارچی پای ورزشکار
