تنبلی چشم در کودکان یا آمبلیوپی اختلالی در چشم است که با رشد غیرطبیعی بینایی در اوایل زندگی اتفاق می‌افتد. در این اختلال یکی از چشم‌ها به سمت خارج و یا داخل انحراف پیدا می‌کند.
آمبلیوپی عموما از بدو تولد تا هفت سالگی رخ می‌دهد و یکی از علل کاهش بینایی در بین کودکان است. درگیری دوچشم به طور همزمان، نادر است.
تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از بروز مشکلات بینایی کودکان جلوگیری کند. ضعف بینایی با کمک عینک، لنز و یا پچ تراپی، اصلاح می‌شود.
علائم تنبلی چشم در کودکان
علائم تیپیک و شایع آمبلیوپی شامل موارد زیر هستند:
- چرخش غیر طبیعی چشم به سمت داخل یا خارج
- عدم هماهنگی چشم‌ها
- درک ضعیف عمق بینایی
- لوچ شدن چشم
- کج کردن سر
- نتایج غیرطبیعی معاینات چشم (گاها تنبلی چشم بدون معاینه‌ی چشم قابل تشخیص نیست)
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر کودک در هفته‌های اول تولد چشمانش را دائما می‌چرخاند، بهتر است به پزشک مراجعه شود. انجام تست بینایی کودکان زمانی که سابقه‌ی اختلال بینایی، کارتاراکت کودکی و یا مشکلات چشمی در خانواده وجود دارد، ضروری است. برای تمامی خردسالان، معاینه‌ی کامل چشم بین سنین ۳ تا ۵ سالگی لازم می‌باشد.
علل تنبلی چشم در کودکان
تنبلی چشم در اثر تجربیات غیرعادی بینایی در سنین اول زندگی اتفاق می‌افتد که مسیر عصبی بسیار ظریف بین شبکیه چشم و مغز را تخت تاثیر قرار می‌دهد. چشم ضعیف‌تر، سیگنال‌های بینایی کمتری دریافت می‌کند. به تدریج، توانایی هماهنگی چشم‌ها کاهش یافته و مغز، اطلاعات دریافتی از چشم ضعیف را سرکوب کرده یا نادیده می‌گیرد.
هر موردی که دید کودک را بلوری و مه آلود کند، یا باعث تغییر ناگهانی زاویه‌ی دید شود، ریسک بروز آمبیلوپیا را بیشتر می‌کند.
- ضعف عضلانی (strabismus amblyopia ): شایع‌ترین علت تنبلی چشم، عدم تعادل عضلات نگه دارنده‌ی چشم است. این ضعف باعث عدم هماهنگی حرکات چشم و تغییر ناگهانی زاویه‌ی چشم می‌شود.
- تفاوت در دقت بینایی بین دو چشم (refractive amblyopia ): گاهی تفاوت‌های قابل توجهی بین دو چشم وجود دارد؛ مشکلاتی نظیر دوربینی، نزدیک‌بینی و یا آستیگماتیسم می‌توانند تنبلی آمبلیوپی ایجاد کنند. عینک و لنزهای تماسی معمولا برای اصلاح این موارد انکساری استفاده می‌شود. در کودکان، آمبلیوپیا ترکیبی از مشکلات انکساری و استرابیسم می‌باشد.
- محرومیت چشم: دید مه آلود در یک چشم در اثر کاتاراکت یا کدر شدن عدسی، باعث کاهش ظرفیت آن چشم شده و تنبلی رخ می‌دهد. این نوع از آمبلیوپی که شدیدترین نوع است، در نوزادان برای به درمان فوری نیاز دارد، زیرا باعث کوری دائمی می‌شود.
ریسک فاکتورها
فاکتورهایی که باعث بروز تنبلی چشم در کودکان شود، عبارتند از:
- تولد زودرس
- وزن کم به هنگام تولد (LBW)
- سابقه‌ی خانوادگی
- عقب ماندگی‌های جسمی و اختلال رشد
عوارض
در صورتی که آمبیلوپی به موقع و به طور مناسب درمان نشود، باعث از بین رفتن دائمی بینایی شود.
