خشکی دهان می‌تواند برای فرد بسیار آزار دهنده باشد. خشکی دهان از علائم کمبود بزاق است. افرادی که دهانی خشک دارند بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان ندارند. شیوع خشکی دهان در سنین بالا بیشتر است. از علائم خشکی دهان می‌توان به ترک خوردگی لب‌ها، بوی بد دهان و بزاق چسبناک اشاره کرد. در این مقاله پاسخ پرسش‌های زیر بررسی خواهد شد: علت خشکی دهان چیست ، خشکی دهان نشانه چیست و چگونه خشکی دهان را از بین ببریم.
علت خشکی دهان چیست ؟
در پاسخ به پرسش علت خشکی دهان چیست باید اشاره کرد که عوامل متعددی می‌تواند باعث خشکی دهان شود. در این قسمت به بررسی چند مورد از شایع‌ترین علل خشکی دهان می‌پردازیم
۱. داروها
یکی از دلایل خشکی دهان مصرف بسیاری از داروهای تجویزی و داروهایی که بدون تجویز پزشک قابل تهیه هستند می‌باشند. از جمله: آنتی هیستامین‌ها، ضد احتقان‌ها، داروهای فشارخون، ضد اسهال‌ها، شل کننده عضلات، بعضی از داروهای بیماری پارکینسون، تعدادی از داروهای ضد افسردگی و داروهای تجویزی برای کنترل بی اختیاری ادرار.
۲. خشکی دهان در سالمندان
اگر چه افزایش سن به خودی خود باعث خشکی دهان نمی شود؛ اما خشکی دهان در سالمندان نسبت به افراد عادی، به دلیل استفاده از داروها، بیشتر دیده می‌شوند.
۳. درمان سرطان
رادیو درمانی (پرتو درمانی) ناحیه سروگردن، می‌تواند منجر به آسیب غدد بزاقی شود؛ درنتیجه بزاق کمتری تولید خواهد شد. شیمی درمانی نیزباعث اختلال در روند تولید بزاق و میزان تولید آن می‌شود.
۴. جراحت یا جراحی
جراحی نیز باعث آسیب عصبی درناحیه‌ی سر وگردن شده و خشکی دهان را به دنبال دارد.
۵. دخانیات
از دلایل دیگرخشکی دهان جویدن واستعمال دخانیات است که خطر خشکی دهان را افزایش می‌دهد.
۶. کمبود آب بدن
به دلیل کمبود مایعات بدن ایجاد می‌شود.
۷. ورزش یا فعالیت بدنی در هوای گرم
اگر مایعات بدن در جایی به غیر از غدد بزاقی تجمع یابد، ممکن است باعث خشک دهان شود.اگر فعالیت بدنی یا ورزش به مدت طولانی‌تری ادامه یابد، احتمال بروز خشکی دهان افزایش می‌یابد.
خشکی دهان نشانه چیست ؟ بیماری‌ها، عادات غذایی، عوارض پزشکی
- اختلال اضطرابی
- افسردگی
- اچ آی وی/ایدز
- بیماری پارکینسون
- حشکی دهان و دیابت کنترل نشده
- سندروم شوگرن
- با دهان باز خابیدن
- خرناس کشیدن
- سکته مغزی وآلزایمر؛البته این دو بیماری بیشتر باعث احساس خشکی دهان می‌شوند، در حالی که ممکن است عملکرد غدد بزاقی طبیعی باشد.
علائم خشکی دهان چیست ؟
نشانه‌ها و علائم خشکی دهان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بوی بد دهان
- التهاب و شکاف گوشه لب‌ها (Cheilitis)
- ترك و التهاب مخاط دهان يا پوشش داخلي گونه‌ها و لب‌ها كه باعث می‌شود پوست ناحیه درگیر و گوشه‌هاي داخلی دهان دردناک شود
- خشکی ناحیه داخلی دهان
- نارسایی چشایی
- عفونت‌های قارچی دهان، مانند برفک
- سوزش و درد زبان (Glossodynia)
- احساس تشنگی به خصوص در شب
- زخم و التهاب زبان
- چسبیدن رژ لب به دندان
- افزایش بیماری‌های مربوط به لثه
- افزایش پوسیدگی و پلاک دندانی
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل در عمل بلع و جویدن؛ به خصوص برای غذاهای خشک مثل کراکر و غلات
- مشکل در استفاده ونگهداری از پروتز دندانی، عقب نشینی لثه، زخم‌های دهانی وچسبیدن زبان به کام
- عفونت غدد بزاقی (Sialadenitis)
- گلو درد
- چسبندگی بزاق
درمان خانگی خشکی دهان
روش‌های زیادی برای مرطوب نگه داشتن دهان و جلوگیری از خشکی دهان وجود دارد. برخی از روش‌های درمان خانگی خشکی دهان:
- استفاده از نوشیدنی‌های بدون کربنات و قند
- جویدن آدامس‌های حاوی زایلیتول
- استفاده از دهان شویه‌های حاوی کربوکسی متیل سلولوز
- اجتناب از دهان شویه‌های حاوی الکل
- استفاده نکردن از پروتز هنگام خواب
- خوردن غذاهایی مثل هویج و کرفس
- تنفس از راه بینی، زیرا تنفس از راه بینی به اندازه تنفس با دهان، موجب خشکی دهان نمی‌شود.
- استفاده از دستگاه بخور برای مرطوب کردن هوای اتاق خواب که باعث کاهش علائم خشکی دهان می‌شود.
برای کاهش علائم خشکی دهان از موارد زیر اجتناب شود:
- استعمال یا جویدن تنباکو
- مصرف غذا و نوشیدنی قند دار
- غذا و نوشیدنی اسیدی
- غذاهای تند
- غذاهای خشک
- نوشیدنی‌های خیلی گرم یا خیلی سرد
- لوسیون Asterigent (برای کاهش خون ریزی وکاهش چربی پوست)
مصرف الکل نیز باید به حداقل برسد یا به کل اجتناب شود واز کافئین نیز به میزان مجازاستفاده کند.
چگونه خشکی دهان را از بین ببریم ؟
درمان خشکی دهان به عوامل مختلفی بستگی دارد. به عنوان مثال این که آیا بیمار از مشکل زمینه‌ای رنج می‌برد و یا از داروی خاص استفاده می‌نماید. در صورت یافتن علت اصلی باید اقدامات لازم صورت گیرد تا اثر آن به حداقل برسد.
تجدید نظر در داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند
اگر خشکی دهان ناشی از مصرف داروی خاصی باشد؛ پزشک دوز دارو را تغییر داده و یا داروی دیگری تجویز می‌کند که اثرات کمتری در خشکی دهان دارد.
تحریک تولید بزاق
داروهایی از قبیل پیلوکارپین (Pilocarpine) و سویملین (Cevimeline) برای تحریک تولید بزاق تجویز می‌گردند.
متخصصان معنقدند که درمان علامتی خشکی دهان شامل چهار بخش است:
- افزایش ترشحات بزاقی
- جایگزین کردن ترشحات بزاقی ازدست رفته
- کنترل پوسیدگی دهان
- اقدامات خاص مانند درمان عفونت ها
فرد مبتلا به خشکی دهان، باید به بهداشت دهان و دندان خود توجه ویژه‌ای داشته باشد.این پروسه شامل برداشتن پلاک‌های دندانی، درمان عفونت‌های لثه و التهاب و پوسیدگی دندان می‌باشد. مسواک زدن و استفاده منظم از نخ دندان نیز ضرورت دارد.
راه‌های تشخیص علت خشکی دهان چیست ؟
پزشک یا دندانپزشک بای بررسی علت خشکی دهان بیمار را معاینه کرده و سابقه پزشکی او را بررسی خواهد کرد. ممکن است پزشک آزمایش خون و اسکن غدد بزاقی را نیز درخواست نماید.
سیالومتری (Sialometry): روشی ساده که سرعت جریان بزاق را اندازه گیری می‌کند. دستگاه جمع آوری کننده روی مجاری غدد بزاقی قرار گرفته و با تحریک تولید بزاق به وسیله سیتریک اسید میزان بزاق تولیدی سنجیده می‌شود.
سیالوگرافی (Saliography): در این روش با بررسی رادیوگرافی غدد بزاقی و مجاری می‌توان سنگ‌ها وتوده‌های بزاقی را تشخیص داد.
بیوپسی (Biopsy): نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی گرفته می‌شود. بیوپسی اغلب در تشخیص سندروم شوگرن کاربرد دارد. اگر غدد بزاقی بدخیم و مشکوک به سرطان باشند، پزشک درخواست بیوپسی غدد بزاقی را می‌کند.
اکثرپزشکان گزارش می‌کنند که اغلب بیماران با این که از خشکی شدید دهان شکایت دارند، اما مخاط دهان آن‌ها مرطوب به نظر می‌رسد. کمتر اتفاق می‌افتد که مخاط دهان خشک باشد و فرد از خشکی دهان شکایت نکند.
Xerostomiaچیست؟
گاهی اوقات به خشکی دهان زروستومی گفته می‌شود. متخصصان بر این باورند که زروستومی بر اثر عملکرد نامناسب غدد بزاقی ایجاد می‌شود .لذت بردن از طعم غذا برای فرد مبتلا به زروستومی سخت‌تر است.
زروستومی مشکل شایعی است که اغلب در اثر عارضه جانبی داروها ایجاد می‌شود که ممکن است با جایگزینی دارو و تنظیم دوز آن رفع شود.
در تمام افراد گاهی بر اثر ناراحتی، استرس و ترس، خشکی دهان دیده می‌شود اما زروستومی متفاوت است؛ زیرا در این شرایط فرد در بیشتر مواقع دچار خشکی دهان می‌شود.
برخی از بیماران ممکن است تصور کنند که خشکی دهان بخشی طبیعی از روند پیری است، اما اینطور نیست. با این حال، خشکی دهان در سالمندان بیشتر دیده می‌شود. کارشناسان معتقدند که علت اصلی این اتفاق این است که افراد مسن در مقایسه با بقیه، داروهای بیشتری مصرف می‌کنند و برخی از این داروها باعث زروستومی می‌شود.
زروستومی ممکن است از علایم بیماری‌های سیستمیک جدی مثل لوپوس اریتماتوس، آرتریت روماتوئید، اسکلرودرمی، سارکوئیدوز، آمیلوئیدوز، سندروم شوگرن، پارکینسون، دیابت و پرکاری تیروئید باشد. بیماری سیستمیک بیماری است که اثرات آن در تمامی بدن دیده می‌شود.
خشکی دهان یک بیماری نیست بلکه نشان دهنده وجود سایر بیماری‌ها است.
