ایلئوس چیست ؟ ایلئوس به معنای عدم حرکت موقتی و دردناک رودهها است.
ایلئوس زمانی رخ میدهد که رودهها غذا را به طریق طبیعی حرکت ندهند. این حالت عمدتا پس از اعمال جراحی شکم رخ میدهد.
ایلئوس یک وضعیت حاد است، زیرا اگر ایلئوس به حال خود باقی بماند، میتواند باعث قطع شدن خونرسانی رودهها و مرگ بافتی شود. این وضعیت میتواند به پارگی روده یا عفونت تهدید کننده حیات در حفره شکم منجر گردد.
علت ایلئوس
در حالت طبیعی، عضلات روده منقبض و شل میشوند تا حرکتی موج مانند به نام پریستالتیس ایجاد کنند. این حرکت، غذا را در طول روده به حرکت در میآورد.
زمانی که ایلئوس رخ میدهد، پرستالتیس متوقف شده و از حرکت ذرات غذا، گاز و مایعات در طول دستگاه گوارشی جلوگیری میکند.
اگر فرد مبتلا به مصرف غذاهای جامد ادامه دهد، ایلئوس میتواند به حرکت رو به عقب ذرات غذا، که ممکن است انسداد کامل یا نسبی روده را منجر شود، بینجامد.
ایلئوس عمدتا پس از اعمال جراحی شکم یا لگن صورت میگیرد. طبق برخی مطالعات، ایلئوس یا انسداد روده به علل دیگر، دومین علت شایع بستری مجدد در عرض یک ماه پس از اعمال جراحی است. علت ایلئوس ممکن است هر یک از موارد زیر باشد:
- بازگشت پریستالتیس نرمال پس از جراحی به آهستگی صورت میگیرد
- داروهای تجویز شده پس از جراحی، بر حرکت روده تاثیرگذار هستند
- اسکار پس از جراحی میتواند باعث انسداد شود
برخی از داروهایی که عضلات و اعصاب دستگاه گوارشی را تحت تاثیر قرار میدهند، عبارتند از:
- داروهای اپیوئیدی ضد درد
- آنتی کولینرژیکها که در درمان شرایطی مانند اختلالات مثانه، COPD و بیماری پارکینسون مورد استفاده قرار میگیرند
- مسدودکنندههای کانال کلسیم که اغلب در درمان اختلالات قلب استفاده میشوند
از دیگر علل ایلئوس میتوان به عفونتها و اختلالات عضلانی و عصبی، مانند بیماری پارکینسون اشاره کرد.
در هم فرورفتگی (intussusception) یا تلسکوپی شدن عمدتا در کودکان باعث ایلئوس میشود. در هم فرورفتگی زمانی رخ میدهد که روده به درون خود فرو برود. این وضعیت بیشتر شبیه بسته شدن تلسکوپ است.
عوامل خطر ایلئوس روده ای
برخی از عواملی که احتمال ایلئوس روده ای را افزایش میدهند عبارتند از:
- افزایش سن
- اختلالات دستگاه گوارشی مانند IBD یا دیورتیکولیت
- اختلالات الکترولیتی
- سابقه پرتوتابی در اطراف شکم
- آسیب روده
- کاهش سریع وزن
- بیماری عروق محیطی
- سپسیس
علائم ایلئوس روده ای
علائم ایلئوس عبارتند از:
- کرامپهای شکمی و درد
- نفخ شکم
- تهوع
- استفراغ
- یبوست یا دفع مقدار اندکی مدفوع آبکی
- از بین رفتن اشتها
- احساس پری شکم
- عدم توانایی دفع گاز
ایلئوس در برابر انسداد روده
ایلئوس و انسداد روده شباهتهایی دارند، ولی ایلئوس در نتیجه مشکلات عضلانی یا عصبی که پرییستالتیس را متوقف میسازند، ایجاد میشود؛ در واقع ایلئوس نوروژنیک میباشد. درحالی که انسداد روده ، مسدود شدن فیزیکی مجرای گوارشی است.
اما ایلئوس فلجی چیست ؟ نوعی از ایلئوس تحت عنوان ایلئوس فلجی میتواند باعث انسداد فیزیکی بدلیل تجمع غذا در روده شود.
از دیگر علل انسداد میتواند به موارد زیر اشاره کرد:
- بافت فیبروزه که پس از جراحی ایجاد میشود (چسبندگی روده)
- سرطان کولون
- دیورتیکولیت؛ مناطق التهابی در مجرای گوارشی
- فتق
- مدفوع سفت شده
- بیماریهای التهابی روده (IBD)
تشخیص ایلئوس روده ای
پزشک جهت تشخیص ایلئوس ابتدا درباره علائم پرسشهایی مطرح کرده و سابقه پزشکی کامل بیمار را اخذ میکند. وی در مورد موارد زیر سوال میکند:
- بیماریهای فعلی یا قبلی
- مصرف دارو
- سابقه جراحی
پزشک سپس یک معاینه فیزیکی به منظور بررسی تورم یا درد در شکم انجام میدهد. وی ممکن است از استتسکوپ برای سمع صداهای رودهای استفاده کند. فقدان صدا یا وجود صدای بیش از حد مطرح کننده ایلئوس است. با این وجود تصویر برداری معمولا برای تایید تشخیص مورد نیاز است.
تصویر برداری
تصویر برداری در یافتن محل ایلئوس با برجستهتر ساختن مناطق غیر طبیعی در روده مانند تجمع گاز یا بزرگ شدگی روده، یاریرسان است. گاهی ممکن است انسداد فیزیکی وجود داشته باشد. بررسیها عبارتند از:
- تصویر برداری با X-ray: تصویر X-ray شکمی میتواند برخی انسدادها را نشان دهد، ولی همواره باعث مشخص شدن ایلئوس یا دیگر مشکلات رودهای نمیشود.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): یک اسکن CT جزئیات بیشتری فراهم میآورد. این اسکنها در مقایسه با X-ray، بیشتر به منظور برجستهتر ساختن ایلئوس استفاده میشوند؛ زیرا روده را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار میدهند. گاهی فرد نوعی رنگ مخصوص را به منظور ایجاد تصویر واضحتر، مصرف میکند.
- سونوگرافی: پزشکان اغلب کودکان مشکوک به ایلئوس را با سونوگرافی مورد بررسی قرار میدهند. اسکنهای پرتو فراصوت در صورت وجود در هم فرورفتگی، معمولا یک ناحییه در هم پیچیده را در روده نشان میدهند.
- تنقیه باریوم یا هوا: این فرآیند شامل وارد کردن هوا یا باریم مایع از طریق رکتوم به درون کولون و سپس تصویر برداری X-ray از شکم است. این روش میتواند ایلئوس حاصل از در هم فرورفتگی را در برخی کودکان برطرف سازد.
درمان ایلئوس
گزینههای درمانی ایلئوس شامل منتظر ماندن برای برطرف شدن ایلئوس، ایجاد تغییرات تغذیهای، یا درمان دارویی ایلئوس است. گاهی جراحی ضروری پیدا میکند. انتخاب گزینه درمانی مناسب، به شدت ایلئوس و علت زمینهای آن بستگی خواهد داشت.
درمانهای ممکن برای ایلئوس عبارتند از:
مراقبت بیمارستانی
در خصوص درمان ایلئوس پس از جراحی باید گفت ایت نوع ایلئوس اغلب طی چند روز پس از جراحی بهبود مییابد. ایلئوس فلجی هم با ایجاد تغییرات دارویی در افراد، بهبود مییابد. با این وجود، افراد ممکن است به بستری در بیمارستان تا زمان برطرف شدن کامل مسئله، نیاز داشته باشند.
درمان در بیمارستان شامل موارد زیر است:
- مایعات داخل وریدی برای جلوگیری از دهیدراسیون
- دکمپرسیون نازوگاستریک، که طی آن از یک لوله برای ساکشن موادی که فرد ممکن است بالا بیاورد، استفاده میشود
- تسکین درد
تغییرات تغذیهای
شرایطی مانند بیماری کرون و دیورتیکوبیت میتوانند باعث انسداد نسبی روده شوند. در این وضعیت تنها قسمتی از مواد رودهای قادر به عبور در طول روده هستند.
پزشک ممکن است رژیم غذایی با فیبر کم را برای این افراد توصیه کند تا مدفوع حرکت آسانتری داشته باشد. این رژیم، شامل کمتر کردن غذاهای محتوی غلات کامل، سبزیجات و آجیل ها است. در واقع، درمان خانگی ایلئوس در این موارد توصیه میشود.
تغییرات دارویی
ایلئوس فلجی که توسط دارو ایجاد شده باشد، میتواند با مصرف داروی دیگری از جمله متوکلوپرامید (رگلان) که بمنظور تحریک حرکات روده مصرف میشود، برطرف شود.
گزینه دیگر، قطع مصرف داروی عامل ایلئوس است. با این وجود، این راه حل تنها باید تحت نظارت پزشک اتخاذ شود. این روش همواره برای قطع ترکیبات ضد افسردگی و برخی داروهای دیگر بصورت ناگهانی، قابل پیشنهاد نیست.
جراحی
اگر دارو یا تغییرات تغذیهای باعث برطرف شدن ایلئوس نشد، یا انسداد شدید بود، فرد ممکن است نیازمند جراحی باشد.
رویکردهای جراحی شامل خارج کردن عامل انسداد محل، و یا بازسازی یا خارج کردن ناحیه آسیب دیدهی روده است.
بالغین با سنین بالا یا افراد مبتلا به سرطان کولون ممکن است کاندید مناسبی برای جراحیهای گسترده نباشند. در عوض، آنها ممکن است تحت جاگذاری استنت بمنظور باز نگه داشتن روده و قادر ساختن مواد روده بمنظور حرکت آسانتر، قرار گیرند.
در برخی موارد افراد ممکن است نیاز به خارج کردن کل روده خود داشته باشند. در این موارد، جراح یک اوستومی انجام میدهد. در واقع یک دهانه در شکم به نام استوما ایجاد میشود که به مدفوع اجازه خارج شدن و ورود به یک کیسه را میدهد.
با تمام این تفاسیر، اوستومی نیازمند مراقبت مادام العمر از فرد بمنظور داشتن یک زندگی سالم است.
عوارض ایلئوس
ایلئوس شناسایی نشده و درمان نشده میتواند باعث عوارض شدید و تهدید کننده بالقوه حیات شود. از جمله:
نکروز
نکروز، بافت مرده است. نکروز زمانی رخ میدهد که خون به روده نرسد. بافت روده دچار مرگ شده و ضعیف میشود. دیواره ضعیف روده مستعد پاره شدن است که به محتویات روده اجازه خروج میدهد.
عفونت
محتویات روده مملو از باکتری هستند. زمانی که این محتویات به درون حفره شکم وارد شوند، باعث یک عفونت شدید تحت عنوان پریتونیت میگردند. پریتونیت باکتریایی میتواند به سپسیس، که یک عفونت سراسری بوده و میتواند مرگبار باشد، منجر شود.
بهبودی
طی چند روز از گذشت فلج روده بعد از عمل ، عملکرد روده به حالت طبیعی خود باز میگردد. اگر این زمان طولانیتر شود، تحت عنوان ایلئوس فلجی شناخته میشود.
بهبودی ایلئوس به درمان دقیق علت زمینهای بستگی دارد.
خلاصه
ایلئوس یک بیماری نسبتا شایع است که درمان آسانی دارد. این وضعیت خصوصا در افرادی که تحت اعمال جراحی شکم یا لگن قرار میگیرند، شایع است.
آگاهی از علائم، کلید بهبود بهتر و کاهش خطر بروز عوارض ایلئوس است. بررسی دقیق درمان دارویی به محض ظهور علایم، ضروری است.