انسداد مجاری صفراوی، همان گرفتگی مجرای صفرا است. مجاری صفراوی، صفرا را از طریق کبد و کیسه صفرا به لوزالمعده سپس به دوازدهه، که جزئی از روده کوچک است، منتقل می کنند. صفرا، یک مایع سبز تیره یا زرد قهوه ای است؛ که توسط کبد برای هضم چربی ها ترشح می شود. بعد از خوردن غذا، کیسه صفرا، صفرا را آزاد می کند؛ تا به هضم و جذب چربی کمک کند. صفرا همچنین به پاکسازی کبد از مواد زاید کمک می کند.
انسداد هر یک از این مجراهای صفراوی، تحت عنوان انسداد صفراوی شناخته می شود. بسیاری از شرایط مربوط به انسداد صفراوی را می توان با موفقیت درمان کرد؛ اما اگر انسداد برای مدت طولانی درمان نشود؛ می تواند منجر به بیماری های خطرناک کبدی شود.
انواع مجاری صفراوی
شما چندین نوع مجرای صفراوی دارید که دو نوع از مجرای صفراوی، در کبد وجود دارد، عبارت اند از:مجاری داخل کبدی و خارج کبدی.
مجاری داخل کبدی: مجاری داخل کبدی، مجموعه ای از مجاری کوچکتر درون کبد است؛ که صفرا را جمع آوری کرده به مجاری خارج کبدی منتقل می کنند.
مجاری خارج کبدی: مجاری خارج کبدی از دو قسمت شروع می شود؛ یکی در سمت راست کبد و دیگری در سمت چپ. همانطور که از کبد خارج می شوند ، آن ها برای تشکیل مجرای کبدی مشترک به هم می پیوندند و مستقیم به سمت روده کوچک می روند.
مجرای صفراوی یا مجرای کیسه صفرا نیز به مجرای کبدی مشترک باز می شود. مجرای صفراوی از این نقطه به بعد به عنوان مجرای صفراوی معمولی یا کولدوکوس (choledochus) شناخته می شود. قبل از تخلیه به روده کوچک، مجرای صفراوی مشترک از لوزالمعده عبور می کند.
چه عواملی باعث انسداد مجاری صفراوی می شوند؟
انسداد صفراوی ممکن است؛ توسط عواملی که با این ارگان های زیر مرتبط هستند ایجاد شود.
●مجاری صفراوی
●جگر
●کیسه ی صفرا
●پانکراس
●روده کوچک
از دلایل شایع انسداد مجاری صفراوی عبارت اند از:
●سنگ های صفراوی، که شایع ترین علت آن هستند.
●التهاب مجاری صفراوی
●ضربه
●تنگی مجاری صفراوی، که باریک شدن مجرای غیر طبیعی است.
●کیست
●غدد لنفاوی بزرگ شده
●پانکراتیت
● آسیب مربوط به کیسه صفرا یا جراحی کبد
●تومورهایی که در مجاری کبد، کیسه صفرا، لوزالمعده یا مجاری صفراوی وجود دارند.
●عفونت هایی مانند: هپاتیت
●انگل ها
●سیروز یا زخم کبد
●آسیب شدید کبدی
●کیست کولدوکلال (در هنگام تولد نوزادان وجود دارد.)
کدام عوامل خطرناک هستند؟
انسداد صفراوی معمولاً به علت اصلی انسداد بستگی دارد. بیشتر موارد بر اثر سنگ های صفراوی است. این امر باعث می شود؛ زنان نسبت به انسداد مجاری صفراوی آسیب پذیرتر باشند. عوامل خطر دیگر عبارتند از:
●سنگ های صفراوی
●پانکراتیت مزمن
●سرطان پانکراس
●جراحت در قسمت راست شکم (تروما)
●چاقی
●کاهش سریع وزن
●شرایط مربوط به تجزیه گلبول های قرمز مانند کم خونی داسی شکل
علائم انسداد مجاری صفراوی چیست؟
علائم آن به علت اصلی ایجاد آن بستگی دارد. افرادی که انسداد مجاری صفراوی دارند، دارای نشانه های زیر می باشند:
●مدفوع رنگ روشنی دارد.
●ادرارتیره رنگ است.
●زردی (زردی چشم یا پوست)
●خارش
●درد در ناحیه راست بالای شکم
●حالت تهوع
●استفراغ
●کاهش وزن
●تب
انسداد مجاری صفراوی چگونه تشخیص داده می شود؟
تست های مختلفی برای افرادی که ممکن است انسداد مجاری صفراوی داشته باشند؛ در دسترس است. بسته به علت انسداد مجاری صفراوی، پزشك ممكن است؛ یك یا چند آزمایش زیر را توصیه كند.
آزمایش خون
آزمایش خون شامل شمارش کامل سلول های خون (CBC) و آزمایش عملکرد کبد است. آزمایش خون معمولاً می تواند؛ در شرایط خاصی مانند موارد زیرانجام نگیرد.
●کول سیستیت ، که التهاب کیسه صفرا است.
●کولانژیت ، که التهاب مجرای صفراوی مشترک است.
●افزایش سطح بیلی روبین کونژوگه ، که از مواد زاید کبد است.
●افزایش سطح آنزیم های کبدی
●افزایش سطح قلیایی(آلکانیلی) فسفاتاز
هر یک از این موارد ممکن است؛ نشانگر از بین رفتن جریان صفرا باشد.
سونوگرافی
سونوگرافی معمولاً اولین آزمایشی است؛ برای کسی که مشکوک به انسداد مجاری صفراوی است، انجام می شود. پزشک از این طریق می تواند به راحتی سنگ های صفراوی را تشخیص دهد.
اسکن رادیونوکلوئید صفراوی (HIDA Scan)
اسکن ایمینودیستیک کبدی و یا اسکن HIDA، تحت عنوان اسکن رادیونوکلئید صفراوی شناخته می شود. از مواد رادیواکتیو برای ارائه اطلاعات مفید در مورد کیسه صفرا و هرگونه انسداد احتمالی استفاده می کنند.
کولانژیوگرافی(Cholangiography)
کولانژیوگرافی روش تشخیص انسدادمجرای صفراوی از طریق اشعه ی ایکس است.
ام آر آی(MRI)
اسکن ام آر آی، تصاویر مفصلی از مجاری کبد، کیسه صفرا، لوزالمعده و مجاری صفراوی نشان می دهد.
کولانژیوپانکراتوگرافی رزونانس مغناطیسی(MRCP)
كولانژيوپانكراتوگرافي رزونانس مغناطيسي (MRCP) براي تشخيص انسداد صفراوی و بيماري لوزالمعده استفاده مي شود.
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی(ERCP)
کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپی (ERCP)، شامل استفاده از آندوسکوپ واشعه ی ایکس است. این دستگاه، نوعی ابزار تشخیصی و درمانی است؛ که به جراح شما، این امکان را فراهم می کند؛ که مجاری صفراوی را ببیند. همچنین از آن در معالجه نیز استفاده می شود. پزشک می تواند در صورت لزوم از این وسیله مفید برای از بین بردن سنگ ها و گرفتن نمونه های بیوپسی استفاده کند.
روش های درمان انسداد مجاری صفراوی چیست؟
درمان با هدف اصلاح علت اصلی انجام می شود. هدف اصلی درمان پزشکی یا جراحی، کاهش انسداد جاری صفراوی است. برخی از گزینه های درمانی شامل: کولسیستکتومی (Cholecystectomy) وERCP
در روش کولسیستکتومی، در صورت وجود سنگ کیسه صفرا، آن را از کیسه صفرا بر می دارند. ERCP ممکن است؛ برای از بین بردن سنگ های کوچک از مجرای صفراوی یا استنت گذاری در داخل مجرا ی صفراوی، برای بازگرداندن جریان صفرا کافی باشد. این اغلب در مواردی كه انسداد در اثر تومورایجاد می شود، استفاده می شود.
عوارض انسداد مجرای صفراوی چیست؟
بدون درمان، انسداد مجاری صفراوی می تواند، تهدید کننده زندگی باشد. عوارض احتمالی که در صورت عدم درمان بوجود می آیند عبارتند از:
● افزایش خطرناک بیلی روبین
●عفونت
●سپسیس(Sepsis)
●بیماری مزمن کبد
●سیروز صفراوی
در صورت بروز زردی یا یرقان و تغییر رنگ مدفوع یا ادرار با پزشک در میان بگذارید.
آیا می توان از انسداد مجاری صفراوی جلوگیری کرد؟
چندین روش وجود دارد؛ که می توانید با انجام آن ها احتمال ابتلا به انسداد مجاری صفراوی را کاهش دهید.
●مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید.
●مقدار قند و چربی های اشباع شده در رژیم غذایی خود را کاهش دهید. هر دو موارد می توانند؛ باعث ایجاد سنگ صفرا شوند.
●اگر اضافه وزن دارید؛ به تدریج وزن خود را بر حسب جنسیت، سن و قد خود با محدوده ی سالم تطبیق دهید.
