آمنیوسنتز روشی است که در آن مایع آمنیوتیک از داخل رحم خارج میشود تا برای آزمایش و درمان از آن استفاده شود. مایع آمنیوتیک در دوره بارداری جنین را در بر می‌گیرد و از آن محافظت می‌کند. این مایع حاوی سلول‌های جنینی و پروتئین‌های مختلف است.
علاوه بر این، آمنیوسنتز می‌تواند اطلاعات باارزشی در مورد سلامتی جنین فراهم کند. البته باید به خطرهای آمنیوسنتز آگاه بود و برای پیامدهای آن آمادگی داشت.
علت انجام آمنیوسنتز چیست
دلایل انجام آزمایش آمنیوسنتز عبارتند از:
- تست ژنتیکی. آمنیوسنتز ژنتیکی شامل نمونه برداری از مایع آمنیوتیکی و آزمایش آن برای بررسی مشکلات مختلفی مثل سندروم داون است.
- تست ریه جنینی. آزمایش تکامل ریه جنین با استفاده از برداشتن نمونه‌ای از مایع آمنیوتیک و آزمایش آن برای تعیین میزان تکامل ریه‌های جنین و مناسب بودن آن برای تولد انجام میشود.
- تشخیص عفونت جنینی. بعضی مواقع، آمنیوسنتز برای تشخیص ابتلای جنین به عفونت یا سایر بیماری‌هاست. هم‌چنین از این روش برای ارزیابی شدت آنمی که برای جنین با حساسیت Rh – حالتی غیرمعمول که در آن سیستم ایمنی مادر علیه پروتئین خاصی در سطح سلول‌های خونی جنین، پادتن ترشح می‌کند – به وجود می‌آید، استفاده میشود..
- درمان. اگر تجمع مایع آمنیوتیک در طول دوره بارداری بیش از حد باشد (پلی هیدرامنیوز)، آمنیوسنتز برای خارج‌کردن قسمت اضافی آن از رحم آن کاربرد پیدا می کند.
- تست تعیین هویت جنین. در آزمایش آمنیوسنتز می‌توان با استخراج DNA از جنین و مقایسه آن با DNA پدری، رابطه پدر بیولوژیک و فرزند را تایید کرد.
آمنیوسنتز ژنتیکی
آمنیوسنتز ژنتیکی می‌تواند اطلاعاتی در مورد ساختار ژنتیکی جنین در اختیارتان قرار دهد. به طور کلی، آزمایش آمنیوسنتز ژنتیکی زمانی پیشنهاد میشود که نتایج آن تاثیر مهمی روی نحوه اداره بارداری و تصمیم‌گیری برای ادامه آن داشته باشد.
آمنیوسنتز ژنتیکی معمولا بین هفته های ۱۵ و ۲۰ بارداری صورت می‌گیرد. آمنیوسنتز قبل از هفته ۱۵ بارداری با پیچیدگی‌های بیشتری همراه است.
در شرایط زیر آزمایش آمنیوسنتز می‌تواند کمک کننده باشد:
- جواب مثبت برای یک آزمایش غربالگری قبل از بارداری دریافت کرده باشید. اگر نتایج حاصل از یک آزمایش غربالگری – مثل غربالگری سه ماهه اول بارداری یا غربالگری قطعات آزاد DNA جنینی در خون مادر (cell-free DNA) قبل از تولد – مثبت و یا نگران‌کننده باشد، ممکن است برای تایید و یا رد آن به آمنیوسنتز نیاز داشته باشید.
- اختلال کروموزومی یا نقص لوله عصبی در بارداری‌های قبلی خود داشته باشید. اگر بارداری‌های قبلی شما با اختلالاتی مثل سندروم داون یا نقص لوله عصبی – وضعیت وخیمی که روی مغز و یا نخاع کودک اثر می‌گذارد – تحت تاثیر قرار گیرد، درمانگر شما ممکن است برای تایید یا رد این اختلال‌ها آزمایش آمنیوسنتز درخواست کند.
- سن شما ۳۵ سال یا بالاتر باشد. نوزادان متولد شده از مادرانی با ۳۵ سال سن و یا بیشتر، با احتمال بالاتری به اختلالات کروموزومی مثل سندروم داون دچار می‌شوند. درمانگر شما ممکن است برای جلوگیری از چنین اختلالاتی درخواست آزمایش آمنیوسنتز بدهد.
- شما در خانواده خود سابقه اختلال ژنتیکی خاصی داشته باشید، که در این صورت شما یا شریک زندگی‌تان حامل احتمالی این اختلال ژنتیکی خواهید بود. در کنار تعیین سندروم داون و نقص لوله عصبی از نوع نخاع دوشاخه (spina bifida)، از آمنیوسنتز می‌توان برای تشخیص دیگر اختلالات ژنتیکی مثل سیستیک فیبروزیس استفاده کرد.
- یافته های غیرنرمال در سونوگرافی مشاهده کنید. درمانگر شما امکان دارد با توجه به ناهنجاری‌های مشاهده شده در سونوگرافی برای تایید یا رد آنها درخواست آزمایش آمنیوسنتز بدهد.
آزمایش آمنیوسنتز برای بررسی تکامل ریه جنین
آمنیوسنتز بررسی تکامل ریه جنین برای تعیین آمادگی ریه‌های جنین برای تولد به کار می‌رود. این نوع آمنیوسنتز تنها زمانی انجام میشود که ادامه بارداری برای مادر عوارضی به دنبال داشته باشد و به همین دلیل برای جلوگیری از این خطرات، تصمیم به تولد زودهنگام – توسط القا و یا سزارین – گرفته شود. این آزمایش معمولا بین هفته‌های ۳۲ و ۳۹ بارداری انجام میشود. زودتر از ۳۲ هفته، رشد کامل ریه‌های جنین دور از انتظار است.
با این حال، آمنیوسنتز برای تمامی افراد مناسب نیست. در صورتی که عفونتی مثل HIV/AIDS، هپاتیت B، یا هپاتیت C داشته باشید، درمانگرتان ممکن است شما را از آزمایش آمنیوسنتز منع کند. این عفونت‌ها در حین آزمایش ممکن است به جنین منتقل شوند.
عوارض آمنیوسنتز چیست
آزمایش آمنیوسنتز خطرات متعددی به دنبال دارد که شامل موارد زیر است:
- نشت مایع آمنیوتیک. در موارد نادر، مایع آمنیوتیک بعد از آزمایش آمنیوسنتز به آرامی از طریق واژن خارج میشود. هرچند در بسیاری از موارد مقدار مایع از دست رفته کم است و تا یک هفته متوقف میشود و بارداری با روند عادی خود ادامه پیدا می کند.
- سقط جنین. آمنیوسنتز در سه ماهه دوم خطر اندک سقط جنین را به دنبال دارد – در حدود ۰.۱ تا ۰.۳ درصد. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر آمنیوسنتز قبل از ۱۵ هفتگی بارداری انجام شود، خطر سقط بالاتری دارد.
- آسیب سوزن. در طول آمنیوسنتز، ممکن است جنین دست یا پای خود را به سمت سوزن حرکت دهد. با این وجود، آسیب جدی سوزن نادر است.
- حساسیت Rh. به ندرت، آزمایش آمنیوسنتز ممکن است باعث ورود سلول های خونی جنین به جریان خون مادر شود. اگر شما Rh منفی داشته باشید و نسبت به خون با Rh مثبت، آنتی بادی در بدن خود نداشته باشید، یک فراورده خونی به نام گلوبولین ایمنی Rh پس از آمنیوسنتز به شما تزریق میشود. این فراورده از تولید آنتی بادی Rh که می‌تواند از جفت عبور کرده و به گلبول های قرمز خونی جنین آسیب بزند، جلوگیری می‌کند.یک آزمایش خون می‌تواند آغاز تولید آنتی بادی در بدنتان را نشان دهد.
- عفونت. در موارد بسیار نادر آمنیوسنتز می‌تواند موجب بروز عفونت رحمی شود.
- انتقال عفونت. اگر شما عفونتی داشته باشید – مانند هپاتیت C یا توکسوپلاسموزیس و یا ایدز – این عفونت ممکن است با آزمایش آمنیوسنتز به جنین منتقل شود.
به یاد داشته باشید که آمنیوسنتز ژنتیکی معمولا زمانی پیشنهاد میشود که نتایج آزمایش نقش مهمی در ادامه روند بارداری داشته باشد. نهایتا، تصمیم‌گیری در مورد آزمایش آمنیوسنتز به شما بستگی دارد. درمانگر شما و یا مشاور ژنتیکی شما می‌تواند در لحاظ کردن تمام جوانب این تصمیم گیری به شما کمک کند.
چگونه برای نمونه برداری از مایع آمنیونی آماده شوید
اگر قبل از هفته ۲۰ بارداری آزمایش آمنیوسنتز را انجام دهید، احتمالا مثانه پر در طول آزمایش برای حمایت از رحم موثر خواهد بود. قبل از جلسه آزمایش مقدار زیادی مایعات مصرف کنید. بعد از هفته ۲۰، مثانه باید در طول آمنیوسنتز خالی باشد تا احتمال سوراخ‌شدن آن کاهش یابد.
درمانگرتان مراحل آزمایش را به شما توضیح خواهد داد و قبل از شروع آزمایش شما باید فرم رضایت مربوط به آن را امضا کنید. فردی را برای حمایت روحی و همراهی شما بعد از عمل در نظر داشته باشید.
آمنیوسنتز چگونه انجام میشود
آمنیوسنتز معمولا در یک درمانگاه زایمانی سرپایی (outpatient obstetric facility) صورت می‌گیرد.
ابتدا، درمانگر شما از امواج فراصوت (سونوگرافی) برای تعیین محل دقیق جنین در داخل رحم استفاده می‌کند. شما باید به پشت روی یک میز آزمایش دراز بکشید و شکم خود را نمایان کنید. درمانگر از یک نوع ژل روی شکم شما استفاده می‌کند و سپس از یک وسیله کوچک به نام مبدل امواج فراصوت برای نشان‌دادن موقعیت جنین بر روی نمایشگر کمک می‌گیرد.
در مرحله بعدی، درمانگر با یک نوع ماده شکم تان را ضدعفونی می‌کند. عموما، بیهوشی صورت نمی‌گیرد. بسیاری از زنان فقط درجات کمی از درد و ناراحتی را حین انجام آزمایش گزارش می‌کنند.
با کمک وهدایت امواج فراصوت، درمانگر یک سوزن نازک و توخالی را از دیواره شکم‌تان به رحم وارد می‌کند. مقدار اندکی از مایع آمنیوتیک توسط سرنگ مکیده شده و سپس سوزن خارج می‌گردد. مقدار مناسب مایع آمنیوتیک برای خارج‌کردن به تعداد هفته‌های بارداری که پشت سر گذاشته شده است، بستگی دارد.
شما باید در حین وارد‌کردن سوزن و کشیدن مایع آمنیوتیک در حالت خوابیده باشید. ممکن است حس سوزش پوست را در حین وارد کردن سوزن داشته باشید و هم‌چنین ممکن است در حین ورود سوزن به رحم انقباض آن را احساس کنید.
مراقبتهای بعد از آمنیوسنتز چیست
بعد از آمنیوسنتز، درمانگر شما با کمک امواج فراصوت با رصد کردن ضربان قلب جنین فرایند را پی می‌گیرد. ممکن است بعد از انجام آمنیوسنتز دچار گرفتگی یا ناراحتی نسبی لگن شوند.
می توانید فعالیت روزمره خود را بعد از آزمایش ادامه دهید. با این حال، ممکن است نیاز باشد که از ورزش شدید و فعالیت جنسی برای یک یا دو روز خودداری کنید.
در این میان، نمونه گرفته‌شده از مایع آمنیوتیک در آزمایشگاه بررسی میشود. برخی نتایج فقط در عرض چند روز آماده می شود. نتایج دیگر ممکن است تا چهار هفته به طول انجامد.
در صورت مشاهده موارد زیر با درمانگر خود در تماس باشید:
- خونریزی از واژن یا از دست دادن مایع آمنیوتیک از طریق واژن
- گرفتگی شدید عضله رحمی که برای چندین ساعت ادامه پیدا کند
- تب
- سرخی و التهاب محل ورود سوزن
- تحرک غیرعادی جنین یا فقدان حرکت آن
نتایج آمنیوسنتز چیست
درمانگر شما یا مشاور ژنتیکی تان به شما در فهم نتایج آزمایش آمنیوسنتز کمک خواهند کرد.
برای آمنیوسنتز ژنتیکی، نتایج آزمایش به طور قابل اعتمادی در تشخیص یا رد اختلالات مختلف ژنتیکی مثل سندروم داون به کار می‌آیند. با این وجود، آزمایش آمنیوسنتز نمی‌تواند تمامی اختلالات ژنتیکی و نقایص نوزاد را مشخص کند.
اگر آزمایش آمنیوسنتز ثابت کند که کودک شما اختلال ژنتیکی یا کروموزومی غیرقابل درمان دارد، ممکن است با تصمیم های سختی در مورد حفظ کردن بچه یا سقط آن مواجه باشید. در این موارد از تیم درمان و عزیزانتان کمک بگیرید.
برای آمنیوسنتز تکامل ریه جنین، نتایج آزمایش به طور قابل اعتمادی نشانگر میزان تکامل ریه‌های کودک خواهد بود. اگر نیاز به تولد زودهنگام باشد، این اطلاعات می‌توانند به شما اطمینان دهند که بچه شما برای تولد آماده است.
