بسیاری از ما ممکن است پس از رفتن به رختخواب، مدتی بیدار باشیم و به راحتی نخوابیم. این موضوع در دراز مدت می‌تواند آزاردهنده باشد و به مشکلات روانی و فیزیکی منجر شود. از این رو، داشتن خوابی راحت از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله بررسی خواهیم کرد که اسطوخودوس چیست و آیا به داشتن خوابی راحت کمک می‌کند؟
اسطوخودوس چیست ؟
اسطوخودوس با نام علمی (Lavandula angustifolia)، درختچه‌ای کوچک و منشعب است که تا ارتفاع ۶۰ سانتی متر رشد می‌کند. این گیاه، بومی مناطق مدیترانه‌ای است؛ ولی دراکثر مناطق اروپای جنوبی نیز رشد می‌کند و به طور گسترده کشت داده می‌شود.
قسمت دارویی مورد استفاده‌ی گیاه، گل‌های آن است که قبل از باز شدن کامل، باید جمع آوری شود.
اجزای اصلی اسطوخودوس عبارت اند از:
- اسانس (حدود %۳-۱) که عمدتا شامل لینالیل استات و لینالول است.
- ترکیبات هیدروکسی کومارین
- تانن‌ها (حدود %۱۳)
- مشتقات کافئیک اسید
روغن اسطوخودوس یا همان اسانس اسطوخودوس، از تقطیر گل‌های تازه‌ی این گیاه با بخار به دست می‌آید.
مکانیزم اسطوخودوس چیست ؟
فعالیت آرام بخش اسطوخودوس، به خوبی در مطالعات حیوانی مستند شده است. دانشمندان معتقدند که فرآورده‌های حاصل از گل‌های اسطوخودوس، دارای اثرات زیر هستند:
- آرام بخش سیستم عصبی مرکزی
- محافظت کننده‌ی عصبی
- ضد تشنج
- ضد میکروب
هم‌چنین اسانس اسطوخودوس می‌تواند باعث طولانی شدن مدت زمان خواب ناشی از باربیتورات‌ها شود.
مطالعات نشان داده‌اند که فرآورده‌های متنوع اسانس اسطوخودوس، باعث تقویت اثر گیرنده‌های GABA A می‌شوند. محققان نتیجه گرفتند که غلظت‌های کم اسانس اسطوخودوس، باعث افزایش اتصال GABA به گیرنده‌های GABA A می‌شود و به این ترتیب، شبیه سایر آرام بخش‌ها (بنزودیازپین‌ها و باربیتورات‌ها) عمل می‌کند. (GABA یک ناقل عصبی مهم است که در استرس و بی خوابی نقش دارد)
یک مطالعه‌ی حیوانی کنترل شده نشان داده است که علائم بیماری حرکتی (کف کردن در دهان، اوغ زدن و استفراغ) در گروهی که اسطوخودوس دریافت می‌کردند نسبت به گروه کنترل، به طرز چشمگیری کمتر مشاهده شده است.
محققان معتقدند که لینالول و لینالیل استات باعث ایجاد این اثرات می‌شوند؛ ولی مکانیزم گیاه اسطوخودوس هنوز به طور کامل مشخص نیست.
کاربردهای بالینی اسطوخودوس چیست ؟
اثرات ضد اضطراب و خواب آور اسطوخودوس در مطالعات آزمایشگاهی و پزشکی تجربی، در مقایسه با اثرات گیاهانی مثل رازک و گل ساعتی، به طور دقیق‌تری مستند شده است. با این حال، کمبود مطالعات بالینی تصادفی در مورد اثرات اسطوخودوس وجود دارد.
کاربردهای بالینی گیاه اسطوخودوس در مونوگراف کمیسیون E آلمان عبارت اند از:
- بی خوابی
- مشکل در به خواب رفتن
- عوارض شکمی
عوارض جانبی و موارد منع مصرف اسطوخودوس چیست ؟
اسطوخودوس در صورت مصرف دوز درمانی صحیح، هیچ گونه عوارض جانبی به دنبال نخواهد داشت. سازمان غذا و داروی ایالات متحده، مصرف این گیاه را بی خطر اعلام کرده است.
ولی باید دقت داشته باشیم که اسانس اسطوخودوس ممکن است حساسیت ایجاد کند. گزارش شده است که ۳ خانم به سن‌های ۲۸، ۷۱ و ۷۶ سال، پس از مصرف فرآورده‌های آرایشی حاوی اسانس اسطوخودوس، دچار واکنش‌های آلرژیک تماسی به صورت درماتیت یا التهاب مخاط شده‌اند و با قطع مصرف فرآورده، این علائم از بین رفته است.
اسطوخودوس در دوران حاملگی و شیردهی منع مصرف دارد.
دوز و نحوه مصرف اسطوخودوس چیست ؟
اسطوخودوس را می‌توان به صورت دم کرده، عصاره یا اسانس استفاده کرد.
مونوگراف کمیسیون E آلمان روش‌های زیر را برای استفاده از گیاه توصیه کرده است:
- اضافه کردن ۲-۱ قاشق چای خوری از گل خشک شده‌ی گیاه به یک فنجان چایی یا آب جوش
- مصرف ۴-۱ قطره اسانس اسطوخودوس (با دوز ۸۰-۲۰ میلی‌گرم) به همراه یک عدد قند
برای مصرف خارجی، می‌توان ۱۰۰ گرم گل خشک شده‌ی گیاه را در دو لیتر آب گرم دم کنید و به وان حمام خود اضافه کنید.
نتیجه گیری
برای درمان بی خوابی می‌توان از دم کرده‌ی گل‌های خشک شده‌ی اسطوخودوس استفاده کرد. هم‌چنین می‌توان آن را به محتویات وان حمام اضافه کرد.
مصرف اسطوخودوس در دوز تصیه شده، هیچ گونه عوارض جانبی به دنبال ندارد؛ ولی باید دقت شود که در خانم‌های حامله و شیرده، منع مصرف دارد.
دقت داشته باشید که همانند هر گونه مکمل یا داروی گیاهی دیگر، قبل از مصرف اسطوخودوس نیز با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
[۱]– سندرومی که در آن، بیماری‌های دستگاه گوارش یا شکم با علائم قلبی مانند آریتمی و تپش قلب خوش خیم همراه است.
[۲]– تورم شکم به دلیل تجمع گاز در روده یا حفره‌ی صفاقی.
