در این مقاله به بررسی مختصر زردی یا یرقان و نقش رژیم غذایی در زردی،باید و نبایدهای تغذیه ای زردی، درمان گیاهی بیلی روبین بالا و بهبود عملکرد کبد با رژیم غذایی می‌پردازیم.
زردی چیست؟
به تجمع بیلی‌روبین در خون زردی یا یرقان گفته می‌شود. بیلی‌روبین رنگدانه زردی است که هنگام تجزیه گلبول های قرمز آزاد می‌شود. تجمع بیش از حد این رنگدانه در خون باعث زرد شدن پوست، چشم ها و لثه ها می‌شود.
کبد به طور معمول بیلی‌روبین خون را فیلتر می‌کند، بنابراین زردی معمولاً به علت اختلالات یا نارسایی کبد ایجاد می‌شود.
اکثر موارد زردی در نوزادان، کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مبتلا به نقص ایمنی رخ می‌دهد.
در بیشتر موارد، میزان بیلی‌روبین خون ۲ تا ۳ میلی گرم در دسی لیتر یا بیشتر باعث بروز علائم قابل توجه خواهد شد.
رژیم غذایی برای زردی، رژیم غذایی چه نقشی در بهبود زردی دارد؟
بعضی از غذاها نسبت به سایر غذاها هضم کبدی راحت تری دارند.
رژیم غذایی فرد نقش بسزایی در بهبود و پیشگیری از زردی دارد و یکی از روش های کاهش بیلی روبین محسوب می‌شود.
در طول هضم، کبد با تولید صفرا به روده کمک می‌کند تا چربی ها را تجزیه کند.
کبد همچنین مسئول متابولیزه مواد مغذی هضم شده، سموم و داروها نیز است.
تمام غذاها و نوشیدنی هایی که می‌خوریم، برای هضم و جذب به نوعی به کبد نیاز دارند. اما مواد مغذی و مواد شیمیایی مختلف، هضم متفاوتی دارند و هضم بعضی از مواد برای کبد سخت‌تر از سایرین است.
این امر به ویژه در مورد مقادیر بالای قندهای تصفیه شده، نمک و چربی‌های اشباع صادق است.
سمومی مانند الکل و همچنین برخی داروها می‌توانند به سلولهای کبدی در هنگام سوخت و ساز آسیب بزنند.
معمولاً به مبتلایان به زردی توصیه می‌شود غذاها و نوشیدنی هایی بخورند که به بهبود هضم و سوخت و ساز بدن کمک کند، کبد را از آسیب بیشتر محافظت کند و درواقع روش های کاهش بیلی روبین را به این افراد توصیه می‌کنند.
بایدهای تغذیه زردی بزرگسالان یا رژیم غذایی برای زردی: برای زردی چی بخوریم؟
پزشک برای شخصی که از زردی بهبود می‌یابد، یک برنامه درمانی اختصاصی از جمله پیشنهادات رژیم غذایی را ارائه می‌دهد.
این پیشنهادات بسته به شدت زردی و شرایط پزشکی هر فرد متفاوت خواهد بود. اما غذاهای خاصی وجود دارد و به اکثر افراد مبتلا به یرقان توصیه می‌شود آنها را به رژیم غذایی خود بیفزایند.
مواد غذایی و نوشیدنی هایی که باید برای بهبود زردی مصرف شوند عبارتند از:
آب
هیدراته ماندن یکی از بهترین راه های کمک به کبد در بهبودی از زردی است. آب نه تنها به سهولت هضم غذا کمک می‌کند، بلکه به کبد و کلیه ها کمک می‌کند تا سموم را دفع کنند.
عموما افراد باید حداقل ۶۴ اونس یا حداقل زیر ۲ لیتر آب در روز بنوشند.
اگر خوردن مقادیر فراوان آب برای شما سخت است، می‌‌توانید یک قاشق چای خوری یا بیشتر آب لیمو، لیموترش یا گریپ فروت را به عنوان آنتی اکسیدان و طعم دهنده به آب اضافه کنید.
میوه و سبزیجات تازه، جزء اصلی رژیم غذایی برای زردی
میوه ها و سبزیجات تازه حاوی آنتی اکسیدان ها و فیبرهای قدرتمندی هستند که می‌توانند به کاهش آسیب های کبدی در هنگام سوخت و ساز بدن و سهولت در هضم غذا کمک کنند.
تمام میوه ها و سبزیجات حاوی مقداری از مواد مغذی سازگار با کبد هستند، اما برخی به ویژه برای بهبود شرایط کبد مفید هستند. استفاده از میوه ها و سبزیجات با عنوان درمان گیاهی بیلی روبین بالا در بین مردم رایج است.
میوه های مفید برای زردی بزرگسالان
- زغال اخته کامل، زغال اخته و انگور
- مرکبات به ویژه لیمو، لیموترش و گریپ فروت
- پاپایا و خربزه
- کدو تنبل، سیب زمینی شیرین
- آووکادو و زیتون
- گوجه فرنگی
- هویج، چغندر و شلغم
- سبزیجات مانند کلم بروکلی، گل کلم و جوانه بروکسل
- زنجبیل و سیر
- سبزی اسفناج
مردم باید میوه و سبزیجات کامل مصرف کنند و از مصرف نوشیدنی های پرکالری و کم فیبر مثل آب میوه های صنعتی پرهیز کنند.
قهوه و چای گیاهی
قهوه و چای های گیاهی حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدان و همچنین کافئین هستند که می‌توانند به هضم غذا کمک کنند.
قهوه به کاهش خطر ابتلا به بیماری های کبدی از جمله سرطان و فیبروز کمک می‌کند و پیشرفت آنها را کند می‌سازد.
غلات کامل
غلات حاوی مقادیر زیادی مواد مغذی مناسب برای کبد، از جمله چربی های سالم، فیبر، آنتی اکسیدان ها و مواد معدنی هستند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ تأیید کرد که افرادی که جو دوسر می‌خورند، که سرشار از بتاگلوکان است، عملکرد کبدشان پس از ۱۲ هفته مصرف بهبود یافته است.
آجیل و حبوبات
بیشتر آجیل ها و حبوبات سرشار از آنتی اکسیدان ها از جمله ویتامین E و اسید فنولیک هستند.
آجیل و حبوبات کامل نیز معمولاً سرشار از فیبر و چربی های سالم هستند. مطالعات نشان می‌دهد که گردو و سایر آجیل درختی هنگام مصرف منظم از عملکرد کبد مفید هستند.
پروتئین سبک
پروتئین های سبک، از جمله توفو ، حبوبات و ماهی، فشار کمتری روی کبد نسبت به گوشت قرمز دارند. گونه های مختلف ماهی حاوی امگا ۳ و روی هستند که به متابولیسم اسیدهای چرب، الکل ، کربوهیدرات ها و پروتئین کمک می‌کنند.
نبایدها و پرهیزها در رژیم غذایی برای زردی
مواد غذایی و نوشیدنی هایی که مصرف آنها برای بهبود زردی باید حذف یا محدود شود شامل موارد زیر است:
الکل مضرترین جزء در رژیم غذایی زردی
الکل برای اکثر بافت های داخلی بدن از جمله کبد سمی است. استفاده زیاد از الکل می تواند باعث التهاب مزمن، کاهش عملکرد کبد و فیبروز شود.
بیشتر افراد مبتلا به یرقان یا سایر بیماری های کبدی باید سعی کنند از الکل به طور کامل پرهیز کنند.
کربوهیدراتهای تصفیه شده
سودا، انواع کیک ها، نان سفید و ماکارونی و پاستا حاوی مقادیر زیادی قند تصفیه شده هستند.
قند بالا با تعدادی از بیماری های مرتبط با اختلال عملکرد کبد از جمله دیابت نوع ۲ و چاقی مرتبط است.
غذاهای بسته بندی شده ، کنسرو شده و دودی
بسیاری از غذاهای بسته بندی شده، کنسرو شده یا دودی، به ویژه گوشت ها و سبزیجات کنسرو شده، حاوی مقادیر زیادی مواد نگهدارنده هستند.
این مواد نگهدارنده معمولاً اشکال نمکی مانند نیترات و سولفات هستند. نمک، هضم و سوخت و ساز بدن را دشوارتر می‌کند.
مواد غذایی با ۱.۵ گرم نمک در ۱۰۰ گرم، یا حاوی مقادیر ۰.۶ گرم یا بیشتر سدیم، پر نمک در نظر گرفته می شوند و در رژیم غذایی برای زردی نباید از این رده استفاده شود.
چربی های اشباع و ترانس
غذاهای سرخ شده و روغنی حاوی مقادیر زیادی چربی های اشباع و ترانس هستند که هضم آن دشوار است، به خصوص آنهایی که با روغن های گیاهی هیدروژنه تهیه شده اند.
برخی از لبنیات، از جمله پنیر، شیر کامل و ماست پرچرب نیز حاوی مقادیر زیادی چربی اشباع هستند.
محققین کاملاً مطمئن نیستند که چرا، اما بررسی ها نشان می‌دهد افرادی که مقادیر زیادی چربی اشباع و ترانس مصرف می کنند، دچار تغییر بافت کبد و افزایش مقاومت به انسولین می‌شوند. انسولین به کنترل قند خون و هضم قند کمک می‌کند.
مصرف زیاد چربی های اشباع و ترانس نیز به چاقی و سوء تغذیه مرتبط بوده است که هر دو از عوامل خطر برای کبد و از جمله زردی هستند.
توصیه می‌شود در تدوین رژیم غذایی برای زردی میزان مصرف چربی اشباع را به ۵ تا ۶ درصد از کل کالری دریافتی روزانه محدود و سعی کنید از چربی های ترانس به طور کلی پرهیز یا مصرف آنها را محدود کنید.
ماهی یا صدف خام
ماهی های خام یا پخته نشده و صدف ممکن است حاوی سموم باشند که می توانند به کبد و سایر قسمت های دستگاه های گوارشی آسیب برساند.
همچنین این خطر وجود دارد که آنها حاوی ویروس، باکتری و انگل باشند و کبد را آلوده کنند.
گوشت گاو و گوشت خوک
گوشت های غنی، مانند گوشت گاو و گوشت خوک، حاوی مقادیر زیادی اسیدهای آمینه و چربی های حیوانی هستند که هضم آن دشوار است و به کبد فشار وارد می‌کنند.
بیشتر مطالعات نشان می دهد که گوشت های بدون چربی مانند مرغ و ماهی و همچنین پروتئین های گیاهی مانند حبوبات و توفو منابع پروتئین سازگار با کبد هستند.
چه کسانی از رعایت رژیم غذایی برای زردی بهره می برند؟
کودکان از خوردن غذای سالم بیشتر بهره مند می‌شوند.
برای افرادی که ریسک بالای ابتلا به زردی دارند توصیه می‌شود که غذاهای سالم و مفید برای کبد مصرف کنند تا به کاهش این احتمال کمک کند.
افرادی که ممکن است از رژیم غذایی برای زردی بهره مند شوند عبارتند از:
- زنان باردار و مادران شیرده
- نوزادان و کودکان
- افراد با نقص ایمنی
- مبتلایان به بیماری کبد مانند هپاتیت، انسداد مجاری صفراوی (سنگ کیسه صفرا یا تومورها)
- بیماری کبد الکلی یا کبد چرب
- افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، به خصوص ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) ، داروهای ضد درد، استروئیدها، داروهای تنظیم کننده هورمون
- مبتلایان به بیماریهای ارثی، به ویژه سندرم ژیلبرت و سندرم دوبین-جانسون
با این حال ، بیشتر کودکان و بزرگسالانی که رژیم غذایی سالم و متعادل دارند، کمتر در معرض خطر زردی هستند و نیازی به ایجاد تغییر رژیم ندارند، مگر اینکه توصیه پزشک تغییر رژیم غذایی باشد.
