بررسی کلی
آزمایش مایع نخاعی در قسمت تحتانی پشت یعنی در ناحیه کمر انجام می شود. در هنگام کشیدن مایع نخاعی یک سوزن بین دو استخوان مهره وارد می شود تا نمونه ای از مایع مغزی نخاعی بگیرد. این مایع مغز و نخاع شما رااحاطه می کند تا از صدمه در امان باشند.
آزمایش مایع نخاعی می تواند به تشخیص عفونت های جدی مانند مننژیت و سایر اختلالات سیستم عصبی مرکزی مانند سندرم گیلین باره، مالتیپل اسکلروزیس(MS) و سرطان های مغز یا نخاع کمک کند. بعضی اوقات پزشکان برای تزریق داروهای بی حسی یا داروهای شیمی درمانی به مایع مغزی نخاعی از این روش استفاده می کنند.
آزمایش مایع نخاعی چرا انجام میشود؟
ممکن است به دلایل زیر انجام شود:
- برای آنالیز آزمایشگاهی مایع مغزی نخاعی
- اندازه گیری فشار مایع مغزی نخاعی
- تزریق داروهای بیهوشی نخاعی، شیمی درمانی یا سایر داروها
- تزریق رنگ ( در میلوگرافی) یا مواد رادیواکتیو(سیسترنوگرافی) درون مایع مغزی نخاعی برای تهیه تصاویر تشخیصی از جریان مایع
اطلاعات جمع آوری شده می تواند به تشخیص موارد زیر کمک کند:
- عفونت های جدی باکتریایی، قارچی و ویروسی از جمله مننژیت، آنسفالیت و سفلیس
- خونریزی در اطراف مغز (خونریزی تحت عنکبوتیه)
- برخی سرطانهای مغز یا نخاع
- برخی از بیماریهای التهابی سیستم عصبی مانند مالتیپل اسکلروزیس و سندرم گیلین باره
خطرات
اگرچه کشیدن مایع نخاعی به طور کلی بی خطر شناخته می شوند اما برخی از خطرات را به همراه دارد شامل:
سردرد. تا ۲۵ درصد از افرادی که دچار آزمایش مایع نخاعی شده اند بعداً به علت نشت مایعات به بافت های اطراف دچار سردرد می شوند.
سردرد به طور معمول چند ساعت تا دو روز بعد از عمل شروع می شود و ممکن است با تهوع، استفراغ و سرگیجه همراه باشد. سردرد معمولاً هنگام نشستن یا ایستادن وجود دارد و پس از دراز کشیدن برطرف می شود. این سردردها ممکن است از چند ساعت تا یک هفته یا بیشتر طول بکشد.
ناراحتی یا درد در پشت. ممکن است بعد از انجام عمل در قسمت تحتانی کمر درد و لرزش احساس کنید. درد ممکن است تا قسمت تحتانی پاها منتشرشود.
خون ریزی. ممکن است خونریزی در نزدیکی محل سوراخ یا به ندرت در فضای اپیدورال رخ دهد.
فتق مغزی. افزایش فشار داخل جمجمه به دلیل تومور مغزی یا سایر ضایعه های اشغال کننده فضا می تواند پس از برداشتن نمونه ای از مایع مغزی نخاعی منجر به فشرده شدن ساقه مغز شود.
می توان قبل از آزمایش مایع نخاعی اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا MRI انجام داد تا مشخص شود آیا شواهدی از ضایعه اشغال کننده فضا وجود دارد که منجر به افزایش فشار داخل جمجمه می شود یا نه. این عارضه نادر است.
چگونه برای آن آماده شوید
قبل از آزمایش مایع نخاعی پزشک در مورد سوابق پزشکی شما سؤال می کند، یک معاینه بدنی انجام می دهد و آزمایش خون درخواست میکند تا بررسی کنید که آیا اختلال خونریزی یا انعقادی وجود دارد یا خیر. پزشک شما همچنین ممکن است سی تی اسکن یا MRI را برای تعیین اینکه تورم غیر طبیعی در مغز یا اطراف آن دارید توصیه کند.
مواد غذایی و داروها
پزشک در مورد غذا، نوشیدنی و داروها دستورالعمل خاصی به شما می دهد. احتمالاً از شما خواسته می شود كه بعد از نیمه شب قبل از عمل چیزی نخورید و ننوشید.
در صورت مصرف داروهای رقیق کننده خون یا سایر داروهای ضد انعقاد به پزشک خود اطلاع دهید. مثالها شامل وارفارین، کلوپیدوگرل و برخی از داروهای ضد درد مانند آسپیرین، ایبوپروفن، یا ناپروکسن سدیم است. همچنین اگر به هرگونه دارویی مانند داروهای بی حسی(بی حسی موضعی) حساسیت دارید به پزشک خود بگویید.
انتظارچه چیزی را میتوانید داشته باشید؟
آزمایش مایع نخاعی معمولاً در یک مرکز سرپایی یا بیمارستان انجام می شود. پزشک در مورد خطرات احتمالی و هرگونه ناراحتی که ممکن است در طول عمل احساس کنید با شما صحبت خواهد کرد.
اگر بیمار كودك باشد معمولاً به والدین اجازه داده می شود كه در اتاق بمانند. در مورد اینکه آیا این امکان پذیر است یا خیر با پزشک فرزند خود صحبت کنید.
قبل از عمل
از شما خواسته می شود لباس بیمارستان را بر تن کنید. برای این آزمون چند پوزیشن احتمالی وجود دارد. معمولاً با زانوهایی که به سینه کشیده شده به یک طرف خود دراز می کشید، یا روی یک سطح پایدار می نشینید و به جلو تکیه می کنید. این موقعیت ها پشت شما را خم می کند و فضاهای بین مهره های شما را گسترده تر می کند و باعث می شود پزشک شما سوزن را راحت تر وارد کند.
برای کودک شیرخوار یا خردسال شخصی طی این عمل کودک را در موقعیت خود نگه می دارد.
پشت شما با صابون ضد عفونی کننده یا محلول ید شسته شده و با یک ورق استریل پوشانده می شود.
در طول عمل
قبل از وارد شدن سوزن در قسمت تحتانی کمر شما بی حس کننده موضعی تزریق می شود تا محل را سوراخ بیحس کند. بی حسی موضعی به محض تزریق عمل میکند.
یک سوزن توخالی و نازک بین دو مهره تحتانی (ناحیه کمری) و از طریق غشای نخاعی (دورا) به داخل کانال نخاعی وارد می شود. ممکن است در طول این قسمت از عمل احساس فشار کنید.
پس از قرارگیری سوزن از شما خواسته می شود موقعیت خود را کمی تغییر دهید.
فشار مایع مغزی نخاعی اندازه گیری می شود و مقدار کمی از مایع خارج می شود و فشار دوباره اندازه گیری می شود. در صورت نیاز دارو یا ماده ای تزریق می شود.
سوزن برداشته می شود و محل سوراخ با یک باند پوشانده می شود.
این عمل معمولاً حدود ۴۵ دقیقه طول می کشد. پزشک شما ممکن است بخواهد بعد از عمل دراز بکشید.
بعضی اوقات ممکن است از سونوگرافی به عنوان راهنما در عین انجام عمل روی نوزادان و کودکان خردسال استفاده شود. سونوگرافی می تواند به جلوگیری از داخل کردن بیش از حد سوزن کمک کند.
بعد از عمل
برای استراحت برنامه ریزی کنید. در روز عمل در فعالیت های شدید شرکت نکنید. اگر شغل شما نیازی به فعالیت جسمی نداشته باشد ممکن است بتوانید به سر کار برگردید. در صورت داشتن سؤال در مورد فعالیت های خود با پزشک خود صحبت کنید.
یک داروی ضد درد بخورید. یک داروی تسکین دهنده درد بدون نسخه شامل استامینوفن می تواند به کاهش سردرد یا کمردرد کمک کند.
نتایج
نمونه های مایع نخاعی جهت تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شوند. تکنسین های آزمایشگاه هنگام بررسی مایعات نخاعی مواردی را بررسی می کنند، از جمله:
ظاهر عمومی. مایع نخاعی به طور معمول شفاف و بی رنگ است. اگر کدر باشد یا رنگش زرد یا صورتی باشد ممکن است نشان دهنده خونریزی غیر طبیعی باشد. مایع نخاعی سبز ممکن است نشان دهنده عفونت یا وجود بیلی روبین باشد.
پروتئین (پروتئین کل و وجود پروتئین های خاصی). افزایش سطح پروتئین کل -بیشتر از ۴۵ میلی گرم در هر میلی لیتر ممکن است نشان دهنده عفونت یا یک بیماری التهابی دیگر باشد. مقادیر آزمایشگاه ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.
گلبول های سفید .مایع نخاعی به طور معمول حاوی ۵ لکوسیت تک هسته ای (گلبول های سفید) در هر میکرولیتر است. افزایش تعدادشان ممکن است نشان دهنده عفونت باشد. مقادیر آزمایشگاه ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد
شکر (گلوکز). سطح گلوکز پایین در مایع نخاعی ممکن است نشان دهنده عفونت یا بیماری دیگر باشد.
میکروارگانیسم ها. وجود باکتریها، ویروسها، قارچها یا سایر میکروارگانیسم ها می تواند نشان دهنده عفونت باشد.
سلول های سرطانی. وجود سلولهای غیر طبیعی در مایع نخاعی مانند سلولهای تومورال یا سلولهای خونی نابالغ می تواند نشانگر انواع خاصی از سرطان باشد.
نتایج آزمایشگاه با اطلاعات به دست آمده در طول آزمایش مانند فشار مایع نخاعی ترکیب می شود تا به تشخیص احتمالی کمک کند.
آزمایشگاه به طور کلی در طی چند روز نتایج را به شما می دهد اما شاید مدت زمان بیشتری طول بکشد. از پزشک خود سؤال کنید چه هنگامی انتظار دارد نتایج آزمایش شما را دریافت کند.
سؤالاتی را که می خواهید از پزشک خود بپرسید بنویسید. در طول بازدید خود از سؤال کردن دریغ نکنید. سؤالاتی که ممکن است بخواهید بپرسید عبارتند از:
- براساس نتایج مراحل بعدی برای من چیست؟
- چه پیگیری هایی را در صورت وجود باید انتظار داشته باشم؟
- آیا عواملی وجود دارند که ممکن است نتایج این آزمون را تحت تأثیر قرار داده و تغییر داده باشد؟
- آیا نیاز به تکرار آزمون در مقطعی دارم؟
