بیشتر افراد ممکن است گاهی دچار خونریزی زبان شوند؛ زیرا موقعیت قرارگیری زبان به گونه‌ای است که آن را مستعد آسیب می‌کند. در این مقاله با ما همراه باشید تا با علل، درمان و روش‌های پیشگیری از خونریزی زبان آشنا شویم.
عوامل مختلفی باعث جراحت زبان می‌شوند؛ از جمله:
- گاز گرفتن زبان
- براکت‌های روی دندان
- دندان مصنوعی
- تاج دندان
- دندان شکسته
- پرتو درمانی
- غذاهای برنده
معمولا جای نگرانی برای خونریزی‌های کوچک وجود ندارد. ولی عوامل دیگری ممکن است منجر به خونریزی زبان شما شود. بیشتر عوامل خیلی جدی نیستند؛ ولی برخی علائم باید مورد بررسی قرار گیرند و ممکن است نیاز به مراجعه به پزشک داشته باشد.
عواملی که منجر به خونریزی زبان می‌شود، می‌تواند آنقدر جزئی باشد که به خودی خود بهبود یابد یا ممکن است نیاز به اقدامات پزشکی داشته باشد.
در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم.
۱- برفک یا سایر عفونت‌های قارچی
عفونت‌های قارچی از جمله کاندیدیازیس و برفک، عفونت‌های رایج دهانی هستند.
برفک معمولا در افراد زیر به وجود می‌آید:
- کودکان
- افراد مبتلا به بیماری‌هایی که سیستم ایمنی را ضعیف می‌کنند
- افرادی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند
برفک و سایر عفونت‌های قارچی دهانی، باعث ایجاد نقاط سفید یا زرد رنگ و زخم‌های باز در دهان یا پشت گلو می‌شوند. این ضایعات می‌توانند باعث مشکل در خوردن و بلعیدن شوند.
در بیشتر مواقع، برفک عفونتی خیلی جدی محسوب نمی‌شود. ولی نوزادان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، در صورت مشاهده‌ی علائم بیماری باید به پزشک مراجعه کنند.
تشخیص برفک و عفونت‌های قارچی دهانی
تشخیص عفونت‌های قارچی دهانی معمولا از طریق معاینه‌ی ظاهری صورت می‌گیرد.
درمان برفک و عفونت‌های قارچی دهانی
کرم‌های ضد قارچ برای درمان برفک و سایر عفونت‌های قارچی استفاده می‌شوند. اگر عفونت گسترده‌تر باشد، پزشک ممکن است داروهای ضد قارچ خوراکی تجویز کند.
۲- هرپس دهانی
هرپس دهانی عفونتی است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود. بیشتر موارد هرپس دهانی، ناشی از ویروس HSV-1 است.
ویروس HSV-2 یا هرپس تناسلی، از طریق تماس پوست افراد منتقل می‌شود؛ ولی ویروس HSV-1 می‌تواند از طریق حوله، لیوان، قاشق و سایر وسایل مشترک نیز منتقل شود.
هرپس دهانی از طریق دهان، به ویژه هنگام بوسیدن یا رابطه جنسی دهانی منتقل می‌شود. هم‌چنین این ویروس ممکن است از طریق تماس با وسایل فرد مبتلا به فرم فعال هرپس منتقل شود.
بین ۸۰-۵۰ درصد بزرگسالان آمریکایی، مبتلا به هرپس دهانی هستند.
گسترش ویروس می‌تواند از طریق اشیای بی جان، مثل حوله، لیوان، چنگال و … مشترک صورت گیرد.
هرپس دهانی، دوره‌های کمون و دوره‌های فعال شدن را سپری می‌کند. ویروس در فاز فعال و زمان بروز تاول‌ها، بیش از مواقع دیگر مسری خواهد بود.
علائم هرپس دهانی عبارت اند از:
- قرمزی و درد
- راش یا تاول‌های آبدار که پس از ترکیدن، باعث ایجاد زخم می‌شوند
- توده‌های از تاول در کنار هم که ایجاد یک ضایعه‌ی بزرگ می‌کنند
- احساس خارش، مور مور یا سوزش در دهان
تشخیص هرپس دهانی
تشخیص هرپس دهانی می‌تواند دشوار باشد؛ زیرا معمولا تظاهرات آن مشابه سایر بیماری‌ها است.
برخی پزشکان می‌توانند از طریق معاینه‌ی ظاهری، هرپس دهانی را تشخیص دهند؛ ولی استفاده از کشت ویروس، روش قابل اعتمادتری است.
درمان هرپس دهانی
هرپس دهانی به طور کامل درمان نمی‌شود؛ ولی داروهایی برای کنترل علائم آن وجود دارد. هم‌چنین داروها می‌توانند باعث طولانی شدن دوران نهفتگی ویروس شوند.
داروهای ضد ویروس خوراکی و کرم‌های موضعی، مثل دوکوزانول (Abreva)، خط اول درمان هرپس دهانی هستند.
۳- ناهنجاری‌های رگ‌های خونی و سیستم لنفاوی
خونریزی زبان ممکن است به دلیل ناهنجاری‌های رگ‌های خونی (همآنژیوماس) باشد. هم‌چنین ممکن است به دلیل ناهنجاری‌های سیستم لنفاوی، مثل “لینفآنژیوماس” یا “سیستیک هیگروماس” باشد.
این ناهنجاری‌ها معمولا در سر، گردن و دهان ایجاد می‌شود.
در بیشتر موارد، کودکان با این بیماری‌ها متولد می‌شوند. حدود %۹۰ از این ناهنجاری‌ها، تا قبل از رسیدن به سن ۲ سالگی ایجاد می‌شود.
دانشمندان معتقدند این ناهنجاری‌ها، به دلیل خطا در رشد و نمو سیستم عروقی ایجاد می‌شوند. در موارد نادر، علت این ناهنجاری‌ها ممکن است آسیب به مادر در دوران بارداری باشد.
تشخیص ناهنجاری‌های رگ‌های خونی و سیستم لنفاوی
ناهنجاری‌های رگ‌های خونی و سیستم لنفاوی از طریق معاینه‌ی ظاهری قابل تشخص هستند.
درمان ناهنجاری‌های رگ‌های خونی و سیستم لنفاوی
این تومورها و ضایعات بر خلاف نام عجیب و غریب شان، هرگز خطرناک یا سرطانی نیستند و معمولا باعث ایجاد مشکل نمی‌شوند؛ بنابراین در صورتی که ناخوشایند یا مشکل ساز نباشند، نیازی به درمان ندارند.
ولی در صورت مشکل ساز بودن، پزشک ممکن است استروئید تجویز کند یا از جراحی برای از بین بردن این ضایعات استفاده کند.
۴- زخم‌های دهانی
زخم‌های دهانی معمولا با نام stomatitis یا زخم‌های canker شناخته می‌شوند. این زخم‌ها، کوچک و سفید رنگ هستند که در داخل دهان و از جمله روی زبان ایجاد می‌شوند. با وجود دردناک بودن، این زخم‌ها به ندرت ممکن است خطرناک باشد.
گاهی ممکن است زخم‌های بزرگ‌تر دایره‌ای شکل و قرمز رنگ در دهان ایجاد شود. این زخم‌ها دردناک‌تر هستند و به سختی می‌توان از شر آن‌ها خلاص شد!
درمان زخم‌های دهانی
زخم‌های دهانی معمولا در عرض چند هفته و بدون درمان، از بین می‌روند. برای رهایی از علائم، داروساز می‌تواند دهان شویه‌ها یا قرص‌های خوشبوکننده‌ی دهان را توصیه کند.
۵- سرطان
سرطان دهان یا دهانی-حلق، معمولا با یک زخم دهانی آغاز می‌شود که بهبود نمی‌یابد. با گذر زمان، این زخم گسترش می‌یابد و مقاوم‌تر می‌شود. این زخم‌ها می‌توانند دردناک باشند و باعث خونریزی شوند.
سرطان مربوط به نواحی بالای زبان، به عنوان سرطان دهان شناخته می‌شود. سرطان مربوط به نواحی زیر زبان، به عنوان سرطان دهانی-حلقی شناخته می‌شود که در واقع سرطان گلوی میانی است.
این سرطان‌ها در صورت تشخیص و درمان زود هنگام، معمولا درمان می‌شوند.
برخی بیماری‌ها یا فعالیت‌های مربوط به سبک زندگی، باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان یا دهانی-حلقی می‌شود؛ از جمله:
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو
- مصرف مداوم نوشیدنی‌های الکلی و سنگین
- آلودگی به انواع خاصی از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- ابتلا به ایدز یا HIV
تشخیص سرطان دهانی
تشخیص سرطان دهان یا دهانی-حلقی، معمولا از طریق گرفتن بیوپسی از بافت درگیر شده صورت می‌گیرد. اگر نتیجه‌ی بیوپسی نشان دهنده‌ی سرطان باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری انجام دهد تا ببیند سرطان گسترش داشته است یا خیر.
این آزمایش‌ها عبارت اند از:
- اندوسکوپی یا نازواندوسکوپی که به پزشک اجازه می‌دهد به طور دقیق‌تری گلو و مسیرهای هوایی را معاینه کند.
- آزمایش‌های تصویربرداری مثل X-ray، CT اسکن یا MRI
درمان سرطان دهانی
گزینه‌های درمانی برای این سرطان‌ها عبارت اند از:
- جراحی برای برداشتن تومور یا سایر نواحی که سرطان در آن گسترش یافته است
- پرتو درمانی که باعث تخریب سلول‌های سرطانی می‌شود
- شیمی درمانی که در آن، از دارو برای تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود
درمان خانگی خونریزی زبان
درمان‌های خانگی ممکن است باعث ریشه کن شدن علت خونریزی زبان نشوند؛ ولی می‌توانند باعث تسکین خونریزی شوند.
در ادامه به برخی توصیه‌ها برای تسکین خونریزی زبان می‌پردازیم:
- یخ را درون گاز یا پارچه‌ای تمیز قرار دهید، سپس روی محل زخم بگذارید و به آرامی فشار دهید تا خونریزی بند آید. پیش از همه، دستان خود را کاملا بشویید.
- ماست حاوی باکتری‌های زنده و فعال مصرف کنید (به بسته بندی ماست دقت کنید). این کار باعث بازیابی میزان سالم باکتری در بدن شما می‌شود. هم‌چنین ماست به بهبود سیستم ایمنی و هضم غذا کمک می‌کند.
- یک قاشق چای خوری نمک یا جوش شیرین به یک فنجان آب گرم اضافه کنید و روزی چند مرتبه دهان خود را با آن بشویید.
- روزی چند بار دهان شویه‌ی ضد عفونی کننده یا مخلوطی به نسبت برابر از آب و هیدروژن پراکسید غرغره کنید.
- در صورت ابتلا به زخم canker، روزی چند بار آن‌ها را با شیر منیزی آغشته کنید.
- برای کمک به بهبود علائم، می‌توانید یخمک بخورید یا آب خنک را با نی، جرعه جرعه بنوشید.
- از مصرف غذاهای اسیدی و خیلی تند بپرهیزید؛ زیرا باعث تحریک ضایعات روی زبان و ایجاد زخم‌های canker می‌شود.
- از مصرف آب یا غذای خیلی داغ خودداری کنید.
پیشگری از خونریزی زبان
دلایل خونریزی زبان متنوع است؛ ولی دستورالعمل‌های کلی برای پیشگیری از این دلایل وجود دارد.
برای پیشگیری از خونریزی زبان می‌توانید توصیه‌های زیر را دنبال کنید:
- به سلامت دهان خود اهمیت دهید؛ به طور مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید و طبق دستورالعمل‌ها دندان‌های خود را مسواک بزنید.
- اگر از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید، آن‌ها را هر روز طبق دستورالعمل دندانپزشک خود تمیز کنید.
- از سیگار کشیدن و مصرف نوشیدنی‌های الکلی سنگین بپرهیزید.
خلاصه‌ی کلام
بیشتر بیماری‌هایی که باعث خونریزی زبان می‌شوند، تهدید جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کنند. با این حال، در صورت مشاهده‌ی علائم بهبود نیافتنی یا علائم سرطان دهانی، باید به پزشک مراجعه کنید.
