تب
تب به معنی افزایش دمای بدن است. تب معمولاً علامتی از وجود عفونت می‌باشد. تب، به خودی خود بی‌ضرر و حتی مفید است و بسیاری از اوقات نیاز به درمان نخواهد داشت.
دمای میانگین بدن ۳۷ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. اما دمای طبیعی بدن می‌تواند بین ۳۶.۱ تا ۳۷.۲ درجه سانتی‌گراد یا حتی بیشتر باشد. دمای بدن بسته به میزان فعالیت و حتی زمان روز می‌تواند تغییر کند. معمولاً دمای بدن افراد مسن‌تر، پایین‌تر از افراد جوان‌تر می‌باشد.
دماهای ذکر شده در اندازه‌گیری از مناطق زیر، میزان تب را نشان می‌دهد:
- دمای مقعدی (رکتال)، گوشی یا شریان تمپورال (گیجگاهی) ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر.
- دمای دهانی (زیر زبانی) ۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر.
- دمای زیر بغل ۳۷.۲ درجه یا بالاتر.
نحوه گرفتن تب
از دماسنج و تب‌سنج برای اندازه‌گیری دمای بدن افراد استفاده کنید. انواع مختلفی از این لوازم وجود دارند:
- دماسنج‌های مقعدی برای اندازه‌گیری دما از داخل مقعد.
- دماسنج‌های دهانی برای اندازه گیری دمای از زیر زبان.
- دماسنج‌های الکتریکی مخصوص شریان تمپورال (واقع در پیشانی) که با استفاده از اسکنر مادون قرمز دمای شریان تمپورال را اندازه می‌گیرند.
- دماسنج‌های زیربغلی و گوشی که به ترتیب دمای بدن را از زیر بغل و پرده‌ی صماخ اندازه می‌گیرند اما دقت پایین‌تری دارند.
توجه: به علت احتمال پخش شدن جیوه و حتی بلعیده شدن توسط افراد، تب‌سنج های جیوه‌ای درحال جمع آوری هستند اما به علت ارزانی و دقت مناسب همچنان استفاده می‌شوند. به علت این که ممکن است کودک تب سنج را گاز گرفته و جیوه را ببلعد (بلعیدن جیوه مسمومیت ایجاد می‌کند)، استفاده از این نوع تب سنج‌ها قبل از این که کودک بتواند به درستی تب سنج را در دهان خود نگه دارد، ممنوع می‌باشد.
نوع دماسنجی که استفاده می‌کنید زیاد مهم نیست اما باید به موارد زیر توجه کنید:
- دفترچه راهنمای دماسنج را مطالعه کرده و نحوه درست کار با آن را یاد بگیرید.
- دماسنج را قبل و بعد از هر بار استفاده با الکل یا صابون و آب ولرم تمیز کنید.
- از یک دماسنج یکسان برای اندازه‌گیری دما از دهان و مقعد استفاده نکنید. از دو دماسنج استفاده کنید و روی هرکدام نیز بنویسید که برای کدام منطقه استفاده می‌شود.
- هرگز کودک را حین اندازه‌گیری دمای بدن، بدون مراقبت رها نکنید.
دمای مقعدی (برای شیرخواران)
- تب سنج را تمیز کرده و روی نوک آن کمی روان کننده (مانند وازلین) بمالید تا مقعد را زخم نکند. سپس آن را روشن کنید.
- کودک را روی شکم یا به پهلو بخوابانید (در حالت خوابیده به پهلو، باید زانوهای کودک خم شده باشد).
- نوک تب سنج را به آرامی به اندازه‌ی ۱.۳-۲.۵ سانتی‌متر به داخل مقعد وارد کنید.
- تا زمان شنیدن صدای بوق از دستگاه، تب سنج و کودک را ثابت نگه دارید. از رها کردن دماسنج حین اندازه‌گیری تب خودداری کنید.
- تب سنج را خارج کرده و دمای اندازه‌گیری شده را بخوانید.
دمای دهانی (زیر زبانی)
- دماسنج را روشن کرده و زیر زبان شخص قرار دهید.
- از شخص بخواهید بدون گاز گرفتن دماسنج، دهان خود را ببندد.
- تا زمان شنیدن صدای بوق دماسنج را نگه دارید. اگر از دماسنج جیوه‌ای استفاده می‌کنید، بهتر است حدود ۵ دقیقه در دهان نگه داشته شود.
- دماسنج را برداشته و دمای اندازه‌گیری شده را بخوانید.
دمای شریان تمپورال
- تب سنج را روشن کنید.
- آن را به آرامی روی پیشانی بکشید و دما را بخوانید.
دمای زیربغل
- دماسنج دیجیتالی را روشن کنید و در حفره‌ی زیربغل قرار دهید. اطمینان حاصل کنید که با پوست تماس داشته باشد نه با لباس.
- تا زمان شنیدن صدای بوق، از برداشتن دماسنج خودداری کنید. درصورت استفاده از دماسنج جیوه‌ای، بهتر است حدود ۵ دقیقه در زیر بغل نگه داشته شود.
دمای گوشی
- دماسنج دیجیتال را روشن کنید. به آرامی آن را در کانال گوش قرار دهید (در دفترچه راهنمای دستگاه، میزان فرو بردن دماسنج در کانال گوش ذکر شده است، از بیشتر فرو رفتن داخل کانال گوش خودداری کنید).
- دماسنج را محکم در محل خود نگه دارید تا صدای بوق آن را بشنوید.
- دماسنج را برداشته و عدد اندازه گیری شده را بخوانید.
آیا باید تب را درمان کنیم؟
هنگامی که شما یا فرزندتان بیمار هستید، هدف اصلی تسکین ناراحتی و تقویت است. درمان تب نه مدت زمان بیماری را کوتاه می کند و نه طولانی.
درمان تب در کودکان
كودكان با تب نسبتاً بالا ممكن است به نظر بيمار نرسند. درمان تب به میزان ناراحتی بستگی دارد. اگر فرزند شما ناراحت یا بی‌قرار باشد، این راهکارهای مراقبت در منزل ممکن است به شما کمک کند:
- کودک خود را به نوشیدن مایعات ترغیب کنید.
- به کودک خود لباس نازک بپوشانید.
- درصورت احساس لرز در کودک، از پتوهای نازک برای گرم کردن او استفاده کنید.
- از دادن آسپرین به کودکان و نوجوانان خودداری کنید.
- قبل از معاینه‌ی کودک توسط پزشک، از دادن هرگونه ضد درد و مسکن به او خودداری کنید.
برای شیرخواران زیر ۳ ماه
۱- تب کودک را اندازه بگیرید.
بهترین و دقیق‌ترین محل برای اندازه‌گیری تب، مقد می‌باشد. درصورتی که با اندازه‌گیری دمای بدن از مقعد راحت نیستید، می‌توانید تب را از زیر بغل کودک اندازه بگیرید. درصورتی که دمای زیربغل بالای ۳۷.۲ درجه سانتی گراد باشد، با استفاده از دماسنج مقعدی باید دمای مقعد نیز بررسی گردد تا دمای به دست آمده دقیق باشد.
۲- با پزشک کودک تماس بگیرید.
اگر تب کودک به بیش از ۳۷ درجه سانتی‌گراد رسید، با پزشک تماس بگیرید. درصورت بیمار بودن کودک، حتماً باید تحت معالجه پزشک قرار بگیرد. شستن و پاشویه کردن کودک با آب ولرم می‌تواند به کاهش تب کودک کمک کند. به هیچ عنوان از آب سرد، حمام یخ یا الکل برای کاهش تب کودک استفاده نکنید. قبل از مشورت با پزشک از دادن هر دارویی خودداری کنید.
برای کودکان ۳ ماهه یا بزرگتر
۱- تب کودک را اندازه بگیرید.
دمای مقعدی: برای کودکان زیر ۴-۵ ماه، باید از تب سنج‌های رکتال استفاده کرد. درصورتی که دمای به دست آمده بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد باشد، به این معنی است که کودک تب دارد.
دهانی: برای کودکان بالای ۴-۵ ماه می‌توان استفاده کرد. می‌توان از تب‌سنج‌های معمولی استفاده کرد اما برای کودکان بهتر است از تب سنج‌های پستانکی استفاده شود. درصورتی که دمای به دست آمده بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد باشد، به این معنی است که کودک تب دارد.
گوشی: درصورتی که کودک بالای ۶ ماهه باشد، می‌توانید از تب سنجی گوش و شریان تمپورال استفاده کنید اما دقت کافی را نخواهند داشت. اما در هر صورت، در بیشتر شرایط عدد قابل قبولی نشان خواهند داد. اما دقت آن هیچگاه به اندازه‌گیری رکتال نخواهد رسید.
زیربغلی: درصورتی که دمای به دست آمده از زیر بغل بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد باشد، به این معنی است که کودک تب دارد.
۲- درصورتی که تب زیر ۳۹ درجه سانتی‌گراد باشد:
درمان تب تا زمانی که کودک احساس ناراحتی نکرده و سابقه‌ی تشنج ندارد نیاز نیست. اطمینان حاصل کنید که کودک استراحت کافی دارد و مایعات به مقدار کافی دریافت می‌کند.
۳- درصورتی که تب بالای ۳۹ و زیر ۴۰.۵ درجه سانتی‌گراد باشد:
می‌توانید با مشورت پزشک به کودک استامینوفن بدهید. دوز لازم در بسته‌بندی دارو ذکر شده است اما بهتر است دوز لازم را با مشورت با پزشک بدست آورید. قبل از دادن هرگونه مسکن و ضد دردی، ابتدا با پزشک مشورت کند به خصوص اگر کودک قبلاً از این داروها استفاده نکرده باشد. شستن و حمام کردن کودک با آب ولرم می‌تواند به پایین آوردن تب کمک کند. از دادن آسپرین به افراد زیر ۱۸ سال خودداری کنید چرا که احتمال بروز سندرم ری که یک بیماری خطرناک و حتی کشنده است وجود دارد. حتما درباره‌ی لزوم وزیت کودک توسط پزشک، با پزشک کودک خود مشورت کنید.
۴- پیگیری
قبل از این که کودک به مدت ۲۴ ساعت مداوم تب نداشته باشد، اجازه ندهید به مدرسه برود یا فعالیت زیاد انجام دهد. درصورت مداومت تب بیش از ۲ روز، افزایش تب یا نگرانی از سلامت کودک، حتماً با پزشک مشورت کنید.
درصورت وجود هریک از موارد ذیل، با ۱۱۵ تماس بگیرید:
- بدن کودک شل است و یا به تحریکات پاسخ ندارد.
- کودک تنگی نفس دارد.
- کودک استفراغ می‌کند، سر درد دارد یا سفتی گردن دارد (این مورد بسیار اهمیت دارد چرا که علائم ذکر شده از علائم مننژیت هستند که بسیار خطرناک است).
- لب یا پوست کودک آبی شده است.
- ضایعه‌ای شبیه به کبودی ایجاد شده که با فشار دادن رنگ آن سفید نمی‌شود.
- کودک صرع دارد و یا سابقه تشنج داشته است.
تب بالا می‌تواند هشدار دهنده باشد اما معمولاً در کودکان بدون مشکل، مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. تب پاسخی است که بدن دربرابر عفونت ایجاد می‌کند تا رشد میکروب‌ها را کاهش دهد اما در عین‌حال، تب همیشه اثر مطلوبی نداشته و می‌تواند مشکل ساز شود. تب دراثر عوامل غیر عفونی نیز می‌تواند به وجود آید.
بیشتر بخوانید: کمک های اولیه؛ افت دمای بدن (هیپوترمی)
درصورت وجود هریک از عوامل زیر، با پزشک تماس بگیرید:
- احساس می‌کنید کودک به مراقبت پزشکی نیاز دارد.
- کودک کمتر از ۳ ماه سن دارد و دمای بدن با اندازه‌گیری رکتال، ۳۸ درجه سانتی گراد یا بالاتر است.
- کودک ۳ ماه تا ۳ سال سن دارد و تب بالای ۳۹ درجه سانتی گراد یا بالاتر و یا تب با هر درجه‌ای به مدت بیش از ۱ روز دارد.
- کودک تب بالا را به مدت بیش از ۲۴ ساعت دارد.
- کودک با هر سنی تب ۴۰ درجه یا بالاتر دارد.
- مناطق نرم سر کودک درحال بادکردن و بزرگ شدن هستند.
- کودک مکرراً استفراغ کرده یا اسهال شدیدی دارد.
- کودک علائم کم آبی (دهیدراتاسیون) دارد مانند خیس نکردن پوشک به مدت بیش از ۸-۱۰ ساعت، گریه بدون اشک، خشکی دهان یا مخاطات یا فرو رفتن محل لمس در پوست و کاهش تورگر پوست.
- تب منجر به تشنج شده باشد.
- کودک هم تب و هم بثورات جلدی دارد.
- کودک در خطر عفونت جدی قرار داشته باشد. مانند کودکانی که نقص سیستم ایمنی دارند یا کودکانی که به درستی واکسن دریافت نکرده‌اند.
درکل، مراقبت پزشکی درصورت مشاهده‌ی موارد زیر لازم خواهد بود:
- نق نق کردن کودک یا رفتار غیرطبیعی که بعد از دریافت دارو برای کاهش تب، همچنان بهتر نشوند.
- علائم کم آبی و امتناع از خوردن آب.
- سفتی گردن و سر درد.
- درد شکم.
- سختی تنفسی.
- بثورات جلدی.
- تورم و درد مفاصل.
قطعا ادامه دار بودن تب نیز نیاز به مراقبت بهداشتی دارد.
درمان تب در بزرگسالان
بزرگسالان با تب ۳۹.۴ درجه یا بالاتر بیمار هستند. هدف اصلی در درمان این افراد بهتر کردن ناراحتی است.
برای درمان تب در خانه:
- برای تامین آب بدن، مرتباً آب بنوشید.
- لباس نازک بپوشید.
- درصورت احساس لرز، از یک پتوی نازک استفاده کنید.
- با مشورت پزشک، استامینوفن یا ایبوبروفن مصرف کنید.
مشاوره پزشکی
درصورت مشاهده‌ی هریک از علائم زیر، به پزشک مراجعه کنید:
- سختی تنفس
- درد قفسه سینه
- سر درد شدید
- گیجی یا بی‌قراری
- درد شکم
- استفراغ مداوم
- خشکی دهان، کاهش ادرار یا ادرار تیره، امتناع از خوردن آب که علامتی از کم آبی است
- بثورات جلدی
- سختی در بلع آب
- درد هنگام دفع ادرار یا درد در پشت
مراقبت پزشکی
درصورتی که کودک شما در محلی گرم مانده و بعد از آن دچار تب شود و هرکدام از علائم خطر زیر را نشان دهد، حتماً کودک خود را به نزد پزشک ببرید:
- تب بدون تعریق
- سر درد شدید
- صرع
- سفتی گردن
- گیجی و منگی
- استفراغ مداوم یا اسهال
- تحریک پذیری یا ناراحتی
- علائم نامعمول، متفاوت یا نگران کننده
جدول تبدیل دمای فارنهایت و سلسیوس (سانتی گراد) به هم
| سلسیوس | فارنهایت |
| ۴۰.۶ | ۱۰۵ |
| ۴۰.۰ | ۱۰۴ |
| ۳۹.۴ | ۱۰۳ |
| ۳۸.۹ | ۱۰۲ |
| ۳۸.۳ | ۱۰۱ |
| ۳۷.۸ | ۱۰۰ |
| ۳۷.۲ | ۹۹ |
| ۳۶.۷ | ۹۸ |
| ۳۶.۱ | ۹۷ |
| ۳۵.۶ | ۹۶ |
