پیچ خوردگی مچ پا آسیبی است که هنگام لغظیدن، پیچ خوردن و چرخش ناگهانی پا به طرف داخل اتفاق می‌افتد. در پیچ خوردگی پا ممکن است رباط‌ها و لیگامان‌های پا دچار کشیدگی یا پارگی شوند. این لیگامان‌ها وظیفه دارند استخوان‌های مچ پا را کنار هم نگه دارند.
لیگامان‌های مچ پا به محکم شدن مفصل کمک می کنند و از حرکت بیش از حد آن جلوگیری به عمل می‌آورند. زمانی که این لیگامان‌ها فراتر از دامنه حرکتشان تحت فشار قرار بگیرند ، فرد دچار پیچ خوردگی پا می‌شود. در بیشتر پیچ خوردگی‌ها لیگامان‌های قسمت خارجی مچ پا آسیب می‌بینند.
درمان پیچ خوردگی پا با توجه به شدت آسیب صورت می‌گیرد. با اینکه مراقبت‌های فردی و داروهای مسکن درد ممکن است تنها درمانی باشد که برای شما لازم است، با این حال ممکن است نیاز باشد مورد بررسی پزشکی قرار بگیرید تا مشخص شود شدت آسیب و پیچ خوردگی در چه حد بوده و راه‌های درمانی کدامند.
علائم پیچ خوردگی مچ پا
شدت آسیب و پیچ خوردگی پا، علائم و نشانه‌ها را تایین می‌کند که به شرح زیر می‌باشد:
- احساس درد ، خصوصا زمانی که وزن یا فشاری روی پای آسیب دیده اعمال شود
- سوزش و درد هنگام لمس مچ پا
- تورم
- کبودی در محل پیچ خوردگی
- کاهش دامنه حرکت در مچ پا
- عدم ثبات و پایداری در مچ پا
- احساس یا صدای تق کردن و ضربه در مچ در لحظه در پیچ خوردگی و در رفتگی
مراجعه به پزشک
در صورتی که در ناحیه مچ پا احساس تورم و درد دارید و فکر می‌کنید پایتان پیج خورده است، با پزشکتان تماس بگیرید. احتمالا تنها توصیه پزشک برای شما، مراقبت‌های فردی باشد.
با توجه به شدت آسیب و پیچ خوردگی شاید لازم باشد مچ پایتان مورد بررسی قرار گیرد. اگر درد پای شما خیلی شدید باشد، امکان دارد آسیب وارد شده به پای شما جدی بوده باشد و در استخوان‌های مچ یا قسمت‌های پایین‌تر پا شکستگی بوجود آمده باشد.
علت پیچ خوردن مچ پا
پیچ خورگی پا زمانی اتفاق می‌افتد که مچ پا خارج از موقعیت آناتومیکی طبیعی و دامنه حرکت نرمال خود قرار بگیرد. در این صورت پای فرد آسیب دیده و لیگامان‌ها تحت کشش قرار می‌گیرند، تا جایی که ممکن است قسمتی از این رباط‌ها یا کل آن‌ها دچار پارگی شود.
علت پیچ خوردن پا:
- چرخیدن و پیچ خوردن پا هنگام قدن زدن
- هنگام چرخیدن یا پریدن پای شما به شکل نامناسبی روی زمین قرار بگیرد و مفصل آن دچار پیچ خوردگی شود
- راه رفتن یا ورزش روی زمین نامسطح
- له شدن و لگد شدن پا توسط فردی دیگر در بازی‌ها و ورزش‌ها
علائم خطر
علائم و مواردی که ریسک پیچ خوردن مچ پا را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- شرکت در ورزش: بیشترین موارد پیچ خوردگی پا مربوط به زمان ورزش می‌باشد. ورزش‌هایی مثل فوتبال، تنیس، بسکتبال و دومیدانی که حرکاتی مانند پریدن، چرخیدن و … را شامل می‌شوند بیشترین آسیب‌های پیچ خوردگی را سبب می‌شوند.
- زمین ناهموار: راه رفتن، دویدن و ورزش در سطوح ناهموار احتمال آسیب‌های مفصل مچ پا و پیچ خوردگی پا را افزایش می‌دهد.
- سابقه آسیب‌های مچ پا : اگر از قبل تجربه پیچ خوردگی پا یا دیگر آسیب‌های مفصل مچ پا را دارید، احتمال پیچ خوردگی مجدد پا بالا می‌رود.
- وضعیت ضعیف فیزیکی: کاهش قدرت و انعطاف در مچ پا، خطر آسیب و پیچ خوردگی مچ را هنگام انجام حرکات ورزشی افزایش می‌دهد.
- کفش نامناسب: اگر کفشی که می‌پوشید برای پای شما یا فعالیتی که انجام می‌دهید مناسب نباشد ممکن است احتمال پیچ خوردگی پا را افزایش دهد. در این میان کفش‌های پاشنه بلند نقش مهمی در پیچ خوردگی‌های پا دارند!
عوارض پیچ خوردگی مچ پا
اگر پیچ خوردگی پا درست درمان نشود، اگر فرد پشت سر هم دچار پیچ خوردگی شود و یا پس از پیچ خوردن مچ پا به درستی استراحت نکند و در فعالیت‌های فیزیکی شرکت کند، ممکن است دچار هرکدام از عوارض زیر شود:
- درد مزمن مچ پا
- ناپایداری و بی‌ثباتی مفصل مچ پا
- عفونت در مفصل مچ پا
پیشگیری از پیچ خوردگی مچ پا
به توصیه‌های زیر توجه کنید:
- قبل از تمرین یا ورزش کردن ابتدا حتما گرم کنید
- هنگام راه رفتن، دویدن و ورزش کردن روی سطوح ناهموار بیشتر مراقب باشید
- روی مچ آسیب دیده از مچ بندهای محافظتی استفاده کنید
- از کفشی استفاده کنید که برای پا و فعالیت شما مناسب باشد
- حتی‌الامکان از کفش‌های پاشنه بلند استفاده نکنید
- در رشته‌های ورزشی و قعالیت‌هایی که در آن مهارت ندارید شرکت نکنید
- به میزان قدرت فیزیکی و انعطاف بدن خود اهمیت دهید
- تمریناتی که به ثابت ماندن پای شما کمک می‌کنند مانند تعادل و … می‌توانند بسیار مفید باشد
تشخیص پیچ خوردگی پا
هنگام آسیب یا پیچ خوردگی، پزشک شما به بررسی مچ پا و قسمت‌های تحتانی‌تر پا می‌پردازد. پزشک همچنین پوست اطراف ناحیه آسیب دیده را لمس می‌کند تا شدت سوزش را بررسی کند. با حرکت دادن پا ، پزشک می‌تواند به دامنه حرکت و موقعیت‌های دردناک پا پی ببرد.
اگر آسیب و درد شدید‌تر باشد، از شما خواسته می‌شود برای تصویربرداری از پای خود مراجعه کنید تا شکستگی‌ها و آسیب‌های لیگامانی در پا بررسی شود. روش‌های تصویربرداری از پا عبارتند از:
- x-ray: در این روش مقدار مشخص از امواج از بدن عبور کرده و تصویر از استخوان‌های مچ پای فرد تهیه می‌کند. در این شکستگی‌های پا به خوبی قابل مشاهده هستند.
- MRI یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی: MRI شامل امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی می‌باشد که می‌تواند تصویر سع بعدی و جزئی‌تر از مقطع بافت‌های نرم بدن (مانند لیگامان‌ها و رباط‌ها) ارائه دهد.
- CT scan: در این روش می‌توان به اطلاعات دقیق‌تری از استخوان‌های مچ پا دسترسی پیدا کرد. در CT اسکن در واقع X-ray ها را از زاویه‌های متفاوت به بدن می‌تابانند و تصاویر حاصل را ترکیب کرده و تصویر سه بعدی از محل آسیب دیده ارائه می‌دهند.
- اولتراساند یا سونوگرافی: در این روش از امواج صوتی برای تولید تصویر در لحظه استفاده می‌شود. پزشک می‌تواند با استفاده از این روش لیگامان‌ها و تاندون‌های مچ را در موقعیت‌های مختلف پا بررسی کند.
درمان پیج خوردگی پا
درمان پیچ خوردگی پا با توجه به شدت درد و سوزش با صورت می‌گیرد. معمولا سعی می‌شود مقدار درد و تورم پا فروکش کند، لیگامان‌ها بهبود یابند و حرکات پا بازیابی شود. اگر آسیب وارد شده به پا شدید باشد، ممکن است نیاز باشد به یک متخصص مانند ارتوپد و… مراجعه کنید.
مراقبت‌های فردی
برای مراقبت‌های شخصی از پیچ خوردگی مچ پا بهتر از ۴ اصل زیر را رعایت کنید:
- استراحت: از فعالیت‌هایی که باعث ایجاد درد، تورم و ناراحتی در پا می‌شوند خودداری کنید.
- یخ: از کیسه‌های آب سرد یا بسته‌های یخ بلافاصله پس از آسیب به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه استفاده کنید. هنگام بیداری هر ۲ الی ۳ ساعت یکبار همین کار را تکرار کنید. اگر دارای بیماری عروقی هستید، دیابت دارید و یا به اختلال کاهش حساسیت دچار هستید، حتما قبل از اعمال یخ با پزشک مشورت کنید.
- فشار: برای کاهش تورم در محل آسیب، از باندهای کشسان استفاده کنید. مراقب باشید که سفتی باند مانع گردش جریان خون نشود. سعی کنید باند را از انتهای پا که فاصله زیادی از قلب دارد ببندید.
- بالا بردن: بلند کردن پا و نگهداشتن آن بالای قلب به خصوص در شب، می‌تواند برای کاهش تورم پا مفید باشد. در این صورت مایعات اضافی بافت به کمک جاذبه خارج می‌شوند.
دارو درمانی
در بیشتر موارد برای از بین بردن درد ناشی از پیچ خوردگی مچ پا از مسکن استفاده می‌شود. برخی از مسکن‌ها عبارتند از ایبوبروفن ( Advil، Mortin IB )، ناپروکسین سدیم (Aleve )، استامینوفن (Tylenol ) و … .
استفاده از تجهیزات
به علت درد شدید در مچ پا و سختی در انجام فعالیت‌های روزانه و راه رفتن، شاید لازم باشد تا فروکش کردن درد از عصای مخصوص استفاده کنید. به علاوه لوازمی مانند بانداژهای کشی، نوار‌های مخصوص ورزشی و مچبند‌های پا نیاز برای ثابت نگه داشتن پا بسیار مفید هستند.
در موارد شدید پیچ خوردگی مچ پا استفاده از قالب‌ها و پوتین‌های مخصوص برای عدم حرکت مفصل مچ پا و بهبود یافتن تاندون‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
معالجه
پس از اینکه درد و تورم ناحیه آسیب دیده کمی کاهش یافت و حرکات پا تا حدودی برگشت، به تجویز پزشک باید به یک سری جلسات تراپی خاصی شروع کنید. این جلسات درمانی به بازیابی دامنه حرکت ، قدرت ، انعطاف و ثبات مچ پا کمک خواهند کرد. در حین انجام تمرینات ، روش‌های مناسب و چگونگی پیشبرد آن از طرف پزشک به شما ارائه خواهد شد.
در این میان تمرینات مربوط به تعادل و ثبات مفصل پا بسیار مهم هستند. این تمرینات به عضلات پا کمک می‌کنند تا هماهنگ کار کنند، از مفصل مچ محافظت کنند و از بروز مجدد پیچ خوردگی ممانعت به عمل آورند. تمرینات تعادل چالش‌های مختلفی مانند ایستادن روی یک پا و … را نیز شامل می‌شوند.
اگر پیچ خوردگی مچ پا به علت انجام یک تمرین یا ورزش خاص اتفاق افتاده، بدون مشورت با پزشک دوباره همان ورزش‌ها را شروع نکنید!
عمل جراحی
کمتر پیش می‌آید پیچ خوردگی پا نیاز به عمل جراحی داشته باشد. معمولا زمانی که آسیب‌های تاندونی شدید باشند و عدم ثبات در مفصل پا مشاهده شود و راه‌های دیگر کارساز نباشند، عمل جراحی گزینه مناسبی به نظر می‌رسد. انواع عمل‌ها عبارتند از:
- آرتروسکوپی: طی این عمل جراح در داخل مفصل آسیب دیده به دنبال قطعات کنده شده استخوان‌ها و غضروف‌ها می‌گردد.
- بازسازی: در عمل بازسازی جراح به سعی می‌کند پارگی‌های موجود روی تاندون‌ها را با استفاده از بخیه اصلاح کند. برای بهبود آسیب‌های تاندونی همچنین می‌توان از پیوند لیگامان‌های از دیگر قسمت‌های پا کمک گرفت.
توانبخشی پس از عمل جراحی یکی از جنبه‌های مهم این روش است. پس از انجام عمل جراحی لازم است تا بازیابی قدرت و حرکت مفصل مچ پا مداوم به پزشک مراجعه کنید و تمرینات فیزیکی را شروع کنید.
آمادگی برای مراجعه به پزشک
لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائم خود را با جزئیات ذکر کنید
- اطلاعات مربوط به سابقه پزشکی، خصوصا آسیب‌های وارد شده به مچ پا
- تمامی دارو‌ها و مکمل‌های غدایی که دریافت می‌کنید
- سوالاتی که از پزشک دارید
اقدامات پزشک
سوالاتی که ممکن است از شما پرسیده شود عبارتند از:
- پیچ خوردگی چگونه اتفاق افتاد؟
- هنگام آسیب پای شما دقیقا به کدام طرف چرخید و پیچ خورد؟
- آیا می‌توانید روی پایتان بایستید؟ پای شما توانایی تحمل وزن یا فشار را دارد؟
- تا کنون چه مراقبت‌های خانگی و فردی انجام داده‌اید؟
- تاثیری که درمان در بهبودی شما داشته چگونه بوده؟
- آیا سابقه و پیشینه آسیب‌های مفصلی دیگری در ناحیه مچ پا داشته‌اید؟
- اگر داشته‌اید، چگونه آن را درمان کردید؟
