بیهوشی عمومی اساساً یک کما القا شده در پزشکی است و خواب نیست. داروهای بیهوشی، بیمار را به وضعیت بی پاسخی و بیهوشی وارد می‌کنند. شکل دارویی آنها معمولاً به صورت تزریق داخل وریدی (IV) یا استنشاقی است. تحت بیهوشی عمومی، بیمار قادر به احساس درد نیست و ممکن است فراموشی نیز داشته باشد.
این داروها توسط متخصص بیهوشی یا کارشناس هوشبری تحویز می‌شوند و در این حین، علائم حیاتی و میزان تنفس بیمار را نیز در طول عمل تحت نظر میگیرند. بیهوشی عمومی از سال ۱۸۴۲ آغاز شده و مورد استقبال قرار گرفت. در این هنگام کرافورد لانگ دی اتیل اتر را به بیمار تزریق کرد و اولین عمل جراحی بدون درد را انجام داد.
در این مقاله، تعدادی از موضوعات از جمله عوارض جانبی احتمالی بیهوشی عمومی، خطرات مرتبط با آن و برخی از نظریه ها در مورد نحوه عملکرد آنها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
اثرات جانبی
بیهوشی عمومی تعدادی اثر جانبی به دنبال دارد.
در برخی از افراد ممکن است هیچ یک از آنها مشاهده نشود، درخالی که در برخی دیگر چند اثر همزمان دیده میشود. هیچ یک از عوارض جانبی طولانی مدت و ماندگار نیستند و اغلب بلافاصله پس از دریافت داروی بیهوشی رخ می‌دهند.
عوارض جانبی بیهوشی عمومی شامل موارد زیر است:
- سردرگمی موقتی و‌گیجی و از دست دادن حافظه (اگرچه این مورد در افراد مسن بیشتر دیده می شود)
- سرگیجه
- مشکل در ادرار
- کبودی یا درد ناشی از تزریق IV
- تهوع و استفراغ
- لرز و احساس سرما
- گلو درد( در اثر لوله تنفسی)
خطرات
به طور کلی بیهوشی عمومی فرآیندی بی‌خطر است. حتی بیماران مبتلا به بیماری‌های خاص نیز می‌توانند با خیال راحت تحت بیهوشی قرار بگیرند. این خود پروسه عمل جراحی است که بیشترین خطر را برای فرد ایجاد می کند. با این وجود افراد مسن و کسانی که تحت عمل‌های طولانی قرار میگیرند، نتایج منفی بیشتری نشان می‌دهند.
این نتایج می تواند شامل سردرگمی و گیجی بعد از عمل، حمله قلبی، ذات الریه و سکته مغزی باشد.
در برخی از موارد خاص، احتمال خطر بیهوشی عمومی افزایش می یابد، مانند:
- آپنه انسدادی خواب و شرایطی که تنفس فرد هنگام خواب متوقف میشود
- تشنج
- بیماری ونارسایی‌های موجود در قلب، کلیه یا ریه
- فشار خون بالا
- مشروبات الکلی
- سیگار کشیدن
- سابقه واکنش به بیهوشی
- داروهایی که احتمال خونریزی را افزایش می‌دهند به عنوان مثال آسپرین
- آلرژی به دارو
- دیابت
- چاقی یا اضافه وزن
- مرگ در نتیجه بیهوشی عمومی نادر است (تقریبا ۱ در هر ۱۰۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰.)
هشیاری ناخواسته حین جراحی
این اتفاق به موارد نادری مربوط میشود كه بیماران طی عمل جراحی آگاهی خود را حفظ می‌کنند. در برخی از بیماران این آگاهی سطحی است و در برخی دیگر حتی می‌توانند درد را حس کنند. آگاهی ناخواسته حین جراحی بسیار نادر است و تقریباً در هر ۱۹۰۰۰ بیمار که تحت بیهوشی عمومی قرار دارند، در ۱ مورد دیده میشود. به دلیل شل کننده‌های عضلانی که در کنار داروهای بیهوشی تجویز میشود، بیماران نمی توانند به جراح یا متخصص بیهوشی خود اطلاع دهند که هنوز نسبت به آنچه اتفاق می‌افتد آگاهی دارند.
بیمارانی که این حالت را تجربه می‌کنند، می‌توانند در دراز مدت دچار مشکلات روانی شوند. براساس تحقیقات گسترده در مورد این اتفاق، بیماران مواردی از جمله کشیدگی، بخیه، درد، فلج شدگی و خفگی را حس کرده اند.
از آنجا که آگاهی‌های ناخواسته حین عمل بسیار نادر است، علت رخداد آن نیز دقیقا مشخص نیست. موارد زیر به عنوان عوامل خطر بالقوه برای ایجاد آگاهی حین بیهوشی مطرح شده اند:
- مشکلات قلبی یا ریه
- مصرف روزانه الکل
- جراحی اضطراری
- سزارین
- خطای بیهوشی
- استفاده از برخی داروهای اضافی
- افسردگی
انواع
سه نوع اصلی بیهوشی وجود دارد که بیهوشی عمومی تنها یکی از آنهاست.
بی حسی موضعی گزینه دیگری است که قبل از جراحی‌های جزئی مانند کشیدن ناخن پا تجویز میشود. این امر باعث کاهش احساس درد در نواحی کوچک و متمرکز بدن می شود، اما شخص دریافت کننده حین درمان کاملا هوشیار است.
بی حسی منطقه‌ای نوع دیگری است که یک قسمت از بدن کاملا بی‌حس میشود، مثلاً نیمه پایینی بدن هنگام زایمان.
دو نوع اصلی بیهوشی منطقه‌ای وجود دارد: بی حسی نخاعی وبی حسی اپیدورال.
برای جراحی‌های اندام تحتانی و شکم از بی حسی نخاعی استفاده میشود. در این حالت دارو به قسمت تحتانی کمر تزریق میشود و پایین بدن را بی حس میکند. بی حسی اپیدورال اغلب برای کاهش درد زایمان و جراحی اندام تحتانی استفاده میشود. به جای تزریق سوزن، دارو از طریق کاتتر به ناحیه اطراف نخاع وارد میشود.
مقایسه بی‌حسی موضعی و بهوشی عمومی
دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است بیهوشی عمومی به جای بی حسی موضعی انتخاب شود. در بعضی موارد، از خود بیمار خواسته میشود بین بیهوشی عمومی و موضعی یکی را انتخاب کند. این انتخاب بستگی به سن، وضعیت سلامتی و ترجیح شخصی دارد. دلایل اصلی انتخاب روش بیهوشی عمومی عبارتند از:
- جراحی به احتمال زیاد مدت طولانی طول می کشد.
- احتمال خونریزی قابل توجه وجود دارد.
- حین جراحی تنفس ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد، مانند عمل جراحی قفسه سینه.
- جراحی باعث میشود بیمار احساس ناراحتی کند.
- ممکن است بیمار جوان باشد و عوارض ماندگاری بر جای بگذارد.
- هدف از بیهوشی عمومی القای موارد زیر است:
- بی دردی یا از بین بردن پاسخ طبیعی به درد
- فراموشی یا از دست دادن حافظه
- عدم تحرک یا از بین بردن رفلکس های حرکتی
- بیهوش بودن
- شل شدن عضلات اسکلتی
ارزیابی قبل از جراحی
قبل از بیهوشی عمومی، بیماران باید برای تعیین مناسب ترین نوع داروهای مورد استفاده، میزان داروها و ترکیب آنها مورد ارزیابی قرار بگیرد. برخی از عواملی که باید در یک ارزیابی قبل از جراحی مورد بررسی قرار گیرند عبارتند از:
- شاخص توده بدنی (BMI)
- تاریخچه پزشکی
- سن
- داروهای فعلی
- زمان روزه داری
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- داروی دارویی
- معاینه دهان، دندان و راه هوایی
- بررسی انعطاف پذیری گردن و خم شدن سر
بررسی موارد فوق بسیار ضروری است به عنوان مثال؛ اگر سابقه مصرف الکل یا مواد مخدر ذکر نشده باشد، ممکن است مقدار نامناسبی از داروی بیهوشی تجویز شود که می تواند منجر به فشار خون بالا یا هشیاری ناخواسته شود.
مراحل
طبق طبقه بندی Guedel، طراحی شده توسط آرتور ارنست Guedel در سال ۱۹۳۷، چهار مرحله از بیهوشی وجود دارد.
بیهوشی های مدرن و روش های دریافت جدید، باعث بهبودی سرعت شروع، ایمنی عمومی و بهبود پس از بیهوشی شده اند. اما چهار مرحله اساساً یکسان هستند:
مرحله ۱ (القاء): این مرحله بین مصرف دارو و از بین رفتن هوشیاری رخ می‌دهد. بیمار از حالت بی‌دردی بدون فراموشی به بی‌دردی با فراموشی منتقل می شود.
مرحله ۲ (مرحله هیجان): دوره بعد از دست دادن هوشیاری، که با رفتارهای هیجانی و مضطربانه مشخص می شود. تنفس و ضربان قلب نامناسب میشود و ممکن است حالت تهوع، گشاد شدن مردمک و توقف تنفس رخ دهد. به دلیل تنفس نامنظم و خطر استفراغ، خطر خفگی وجود دارد. داروهای مدرن و پر سرعت با هدف محدود کردن زمان صرف شده در مرحله ۲ بیهوشی طراحی شده اند.
مرحله ۳ (بی حسی جراحی): عضلات آرام می شوند، استفراغ متوقف میشود و تنفس کاهش می‌یابد. حرکات چشم کند میشود و سپس متوقف میشود. بیمار در این مرحله آماده جراحی است.
مرحله ۴ (مصرف بیش از حد): به بیمار بیش از حد دارو تجویز شده است و منجر به سرکوب عملکرد ساقه مغزی یا مدولاری شده است. این اتفاق سبب فروپاشی تنفسی و قلبی عروقی میشود.
اولویت پزشک متخصص بیهوشی این است که بیمار را در اسرع وقت به مرحله ۳ بیهوشی برساند و او را در طول مدت زمان جراحی در این مرحله نگه دارد.
مکانیسم بیهوشی عمومی چیست؟
مکانیسم دقیقی که منجر به القای وضعیت بیهوشی عمومی میشود به خوبی شناخته نشده اند. تئوری کلی این است که این اتفاق با تغییر فعالیت پروتئین‌های غشایی در غشای سلول‌های عصبی رخ می‌دهد.
از بین تمام داروهای مورد استفاده در پزشکی، دارو های مربوط به بیهوشی عمومی یک مورد غیرمعمول است. زیرا به جای اینکه یک مولکول منفرد با اثر بر جایگاه مشخص اثر خود را ایجاد کند، ترکیبات زیادی وجود دارد که همگی اثرات کاملاً مشابه اما گسترده ای از جمله بی دردی، فراموشی و بی تحرک ایجاد می کنند.
داروهای بیهوشی عمومی از سادگی الکل (CH3CH2OH) تا پیچیدگی سووفلوران (۱،۱،۱،۳،۳،۳-هگزافلوورو ۲- (فلورومتوکسی) پروپان) متغیر است. بعید به نظر می رسد که فقط یک گیرنده خاص با چنین مولکول‌های مختلفی فعال شود.
به نظر می رسد بیهوشی عمومی بر تعدادی از جایگاه‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS) اثر میکند. اهمیت این جایگاه‌ها در القای بیهوشی به طور کامل درک نشده است. چندین جایگاه مغزی وجود دارد که بیهوشی عمومی می تواند بر آنها اثر کند.
- قشر مغز: لایه بیرونی مغز که درگیر وظایف مربوط به حافظه، تمرکز، ادراک و… است.
- تالاموس: نقش آن شامل انتقال اطلاعات حسی به قشر مغز و تنظیم خواب و بیداری و هشیاری است.
- سیستم فعال سازی روتولار: در تنظیم چرخه خواب و بیدار بسیار مهم است.
- نخاع: اطلاعات را از مغز به بدن منتقل میکند و بالعکس. همچنین مداراتی دارد که رفلکس ها و سایر الگوهای حرکتی را کنترل میکند.
تعدادی از انتقال دهنده های عصبی و گیرنده های مختلف نیز در بیهوشی عمومی نقش دارند:
- گیرنده های (NMDA): برخی از داروهای بی حسی عمومی که به گیرنده های NMDA متصل می شوند، از جمله کتامین و اکسید نیتروژن (N2O) هستند که در کنترل انعطاف پذیری سیناپسی و عملکردهای حافظه اهمیت دارند .
- گیرنده های ۵-هیدروکسی تریپتامین (۵-HT): که به طور معمول توسط انتقال دهنده عصبی سروتونین فعال می شوند. آنها در کنترل انتشار تعدادی از انتقال دهنده‌های عصبی و هورمون‌ها نقش دارند.
- گیرنده گلیسین: گلیسین می تواند به عنوان یک انتقال دهنده عصبی عمل کند و نقش های زیادی دارد و باعث بهبودی کیفیت خواب میشود.
اگرچه درمورد بیهوشی‌های عمومی راز های زیادی باقی مانده است اما در جراحی و زمینه پزشکی بسیار مهم هستند.
