فولیکولیت یک بیماری پوستی شایع است که در آن، فولیکول‌های مو دچار التهاب می شوند. فولیکول در واقع محفظه و کیسه‌های کوچکی هستند که از هرکدام یک مو رشد می کند. این بیماری معمولاً در اثر عفونت باکتریایی یا قارچی ایجاد می شود. در ابتدا ممکن است به صورت برجستگی‌های کوچک قرمز رنگ یا جوش‌های سر سفید در اطراف فولیکول‌های مو باشد. این عفونت می تواند گسترش یابد و به زخم‌های پوسته‌پوسته‌شده تبدیل شوند.
این بیماری، تهدید کننده زندگی نیست، اما می تواند سبب ایجاد خارش شود، دردناک و سبب خجالت شود. عفونت‌های شدید می توانند سبب ریزش دائمی مو شوند و جای زخم برجای گذارند.
اگر مبتلا به نوع خفیف هستید، با اقدامات اولیه مراقبت از خود، طی چند روز بهبود می یابید. برای فولیکولیت شدیدتر یا عود کننده، ممکن است لازم باشد به پزشک مراجعه کنید و دارو مصرف کنید.
انواع خاصی از فولیکولیت به بثورات و راش ناشی از وان آب گرم (hot tub rash)، فولیکولیت ناشی از تیغ (razor bumps) و خارش آرایشگر (barber’s itch) معروف است.
علائم فولیکولیت
علائم و نشانه‌های فولیکولیت شامل موارد زیر است:
- تجمع برجستگی‌های کوچک قرمز رنگ یا جوش‌های سر سفید در اطراف فولیکول‌های مو
- تاول چرکی که باز می شوند و پوسته پوسته می شوند
- خارش و سوزش پوست
- پوست دردناک و حساس به لمس
- تورم و ورم زیاد
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر بیماری گسترده است یا بعد از گذشت چند روز علائم و نشانه‌ها از بین نرفتند باید به پزشک مراجعه کرد. برای کمک به کنترل شرایط ممکن است مصرف آنتی بیوتیک یا یک داروی ضد قارچ نیاز باشد.
انواع فولیکولیت
دو نوع اصلی فولیکولیت شامل، فولیکولیت سطحی و عمیق است. نوع سطحی قسمتی از فولیکول را درگیر می کند، و نوع عمقی کل فولیکول را درگیر می کند و معمولاً شدیدتر است.
اشکال فولیکولیت سطحی شامل موارد زیر است:
فوليكوليت باكتريايي: این نوع بسیار متداول است و با برآمدگی‌های خارش دار، سفید و چرکی شناسایی می شود. باکتری آلوده‌کننده در این نوع معمولاً استافیلوکوکوس اورئوس (استاف) است. باکتری‌های استاف همی‌شه برروی پوست زندگی می کنند. اما فقط هنگامی که از طریق یک بریدگی یا زخم وارد بدن می شوند، می توانند مشکلاتی ایجاد کنند.
فوليكوليت وان آب گرم (فوليكوليت سودوموناس): در این نوع ممکن است یک یا دو روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری‌های ایجاد کننده آن، بثورات پوستی به شکل برآمدگی قرمز رنگ، گرد و خارش‌دار ایجاد می کند. فوليکوليت وان آب گرم در اثر باکتری سودوموناس ایجاد می شود، که در بسیاری از مناطق از جمله وان‌های آب گرم و استخرهای آب گرمی که در آن‌ها میزان کلر و pH به خوبی تنظیم نشده است، زندگی می کند.
فولیکولیت ناشی از تیغ: در این حالت سوزش و تحریک پوستی ناشی از موهای زائد رخ می دهد. این بیماری عمدتاً در مردانی که موهای مجعد دارند و بافاصله کم موهای خود را اصلا می کنند، بوجود می آید و بیشتر در صورت و گردن مشاهده می شود. همچنین افرادی که از موم برای بیکینی استفاده می کنند نیز ممکن است دچار خارش آرایشگر در ناحیه کشاله ران شوند. که ممکن است اسکار برجسته و تیره‌ای (کلوئید) باقی گذارد.
فولیکولیت پیتروسپوروم (Pityrosporum) : این نوع، پاستول‌های مزمن، قرمز و خارش داری در پشت کمر و قفسه سینه و گاهی بر روی گردن، شانه‌ها، قسمت بالای بازوها و صورت ایجاد می کند. این نوع در اثر عفونت مخمری ایجاد می شود.
اشکال فولیکولیت عمیق شامل موارد زیر است:
فولیکولیت ناشی از تیغ: این نوع در مردهایی که به تازگی شروع به اصلاح کرده اند، ممکن است بوجود آید.
فولیکولیت گرم منفی: در صورت دریافت طولانی مدت درمان آنتی بیوتیکی برای آکنه، این نوع ممکن است ایجاد شود.
جوش و کفگیرک(carbuncle): هنگامی که فولیکول‌های مو به شدت با باکتری‌های استاف آلوده شده باشند، رخ می دهد. . جوش معمولاً به صورت ناگهانی ایجاد می شود و به صورت برجستگی صورتی رنگ یا قرمز ظاهر می شود. کفگیرک شامل خوشه‌ای از جوش است.
فولیکولیت ائوزینوفیلیک: این نوع عمدتا در مبتلایان به HIV / AIDS رخ می دهد. علائم و نشانه‌های این بیماری شامل خارش شدید بوجودآمدن مکرر برجستگی و جوش در نزدیکی فولیکول‌های موی صورت و قسمت بالای بدن است. پس از بهبودی، پوست آسیب دیده ممکن است تیره‌تر از سایر قسمت‌ها باشد(هایپرپیگمنتیشن). علت فولیکولیت ائوزینوفیلیک مشخص نیست.
علل فولیکولیت
فولیکولیت اغلب در اثر عفونت فولیکول‌های مو با باکتری‌های استافیلوکوکوس اورئوس (استاف) ایجاد می شود. فولیکولیت ممکن است در اثر ویروس، قارچ و حتی التهاب ناشی از موهای زائد ایجاد شود.
فولیکول‌های مو در قسمت پوست سر متراکم‌تر هستند و به جز در قسمت کف دست، کف پا، لب و غشای مخاطی، در همه جای بدن وجود دارند.
عوامل خطر
هرکسی می تواند دچار فولیکولیت شود. اما عوامل خاصی فرد را مستعدتر می کنند، از جمله:
- مبتلا بودن به یک بیماری که باعث کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت می شود مانند دیابت، لوسمی مزمن و HIV / AIDS
- داشتن آکنه یا درماتیت
- مصرف برخی داروها مانند کرم‌های استروئیدی یا مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک برای آکنه
- مردانی با موهای مجعد که مرتبا اصلاح می کنند
- پوشیدن لباس‌هایی که گرما و عرق را حفظ می کند، مانند دستکش‌های لاستیکی یا چکمه‌های بلند
- استفاده از وان آب گرم که به خوبی تنظیم و نگهداری نمی شود
- آسیب به فولیکول مو از طریق‌تراشیدن، اپیلاسیون و یا پوشیدن لباس‌های تنگ.
عوارض فولیکولیت
عوارض احتمالی فولیکولیت شامل موارد زیر است:
- عفونت مکرر یا گسترش عفونت
- جوش زیر پوستی (فورونکولوز)
- آسیب دائمی پوست مانند زخم یا لکه‌های تیره
- تخریب فولیکول‌های مو و ریزش دائمی مو
پیشگیری از فولیکولیت
با استفاده از این نکات می توانید از بازگشت فولیکولیت جلوگیری کنید:
از پوشیدن لباس‌های تنگ خودداری کنید: این کار به کاهش اصطکاک بین پوست و لباس شما کمک می کند.
دستکش‌های لاستیکی خود را در فاصله بین استفاده دوباره خشک کنید: اگر به طور مرتب دستکش لاستیکی می پوشید، پس از هر بار استفاده آن‌ها را برعکس کنید، با آب و صابون بشویید و کاملاً خشک کنید.
در صورت امکان از‌تراشیدن مو با تیغ خودداری کنید: در مورد مردان مبتلا به فولیکولیت ناشی از تیغ، گذاشتن ریش ممکن است گزینه خوبی باشد.
با احتیاط اصلاح کنید: عادت‌هایی مانند موارد زیر را برای کنترل علائم از طریق افزایش فاصله بین‌تراشیدن و خطر آسیب رساندن به پوست خود به کار گیرید:
- اصلاح کم‌تر صورت
- قبل از اصلاح، پوست خود را با آب گرم و صابون ضد باکتری بشویید
- برای بیرون آمدن موهای زیرپوستی قبل از‌تراشیدن، از لوسیون یا پد تمی‌ز کننده استفاده کنید و به صورت دایره‌ای و ملایم روی پوست خود اعمال کنید.
- قبل از‌تراشیدن، از مقدار مناسبی از لوسیون استفاده کنید
- اصلاح در جهت رشد مو، اگرچه مطالعاتی نشان داده‌اند که مردانی که در خلاف جهت رشد مو اصلاح می کنند، جوش و برجستگی پوستی کم‌تری دارند. ببینید چه چیزی برای شما بهتر است.
- با استفاده از ریش‌تراش برقی، از‌تراشیدن مو خیلی از محل نزدیک به پوست خودداری کنید
- استفاده از تیغ تیز و شستشوی آن با آب گرم بعد از هربار استفاده
- بعد از اصلاح از لوسیون مرطوب کننده استفاده کنید
- عدم استفاده از تیغ و حوله مشترک
استفاده ازروش‌های دیگر برای از بین بردن مو: اگرچه، آن‌ها نیز ممکن است پوست را تحریک کنند.
فقط از وان‌های آب گرم و استخرهای گرم تمی‌ز استفاده کنید: وان آب گرم یا استخر گرم را مرتباً تمی‌ز کرده و طبق توصیه و دستورالعمل، کلر اضافه کنید.
با پزشک خود صحبت کنید: بسته به وضعیت و تعداد دفعات عود بیماری، پزشک ممکن است استفاده از یک رژیم ۵ روزه پماد ضد باکتری برای کنترل باکتری‌های بینی، و شستشوی بدن با کلرهگزیدین را پیشنهاد کند.
برای اثبات اثربخشی این مراحل، مطالعات بیش‌تری لازم است.
تشخیص فولیکولیت
احتمالاً پزشک با بررسی پوست و تاریخچه پزشکی، می تواند فولیکولیت را تشخیص می دهد. همچنین ممکن است پزشک از یک تکنیک برای معاینه می‌کروسکوپی پوست (درموسکوپی) استفاده کند.
اگر با درمان‌های اولیه عفونت از بین نرود، پزشک ممکن است از یک سواب برای گرفتن نمونه از پوست یا موهای آلوده شما استفاده کند. نمونه به آزمایشگاه ارسال می شود تا علت ایجاد عفونت مشخص شود.
بیوپسی پوستی نیز به ندرت برای رد کردن سایر شرایط ممکن است انجام گیرد.
درمان فولیکولیت
درمان‌های فولیکولیت بسته به نوع و شدت، اقدامات خود-مراقبتی که قبلاً امتحان کرده اید و‌ترجیحات شما، متفاوت است. گزینه‌ها شامل درمان‌های دارویی و مداخلاتی مانند لیزر موهای زائد است. حتی اگر درمان کمک کننده باشد، ممکن است عفونت باز هم برگردد.
درمان‌های داروهایی
کرم موضعی یا قرص برای کنترل عفونت: در مورد عفونت‌های خفیف، پزشک ممکن است کرم آنتی بیوتیک، لوسیون یا ژل را تجویز کند. آنتی بیوتیک‌های خوراکی به طور معمول برای فولیکولیت استفاده نمی شوند. اما در موارد شدید یا مکرر عفونت، پزشک ممکن است آن‌ها را تجویز کند.
کرم، شامپو یا قرص برای مقابله با عفونت‌های قارچی: ضد قارچ‌ها برای عفونت‌های ایجاد شده ناشی از مخمر هستند. آنتی بیوتیک‌ها در درمان این نوع مفید نیستند.
کرم یا قرص برای کاهش التهاب: اگر فولیکولیت ائوزینوفیلی خفیف دارید، پزشک ممکن است استفاده از یک کرم استروئیدی برای رفع خارش را توصیه کند. اگر به HIV / AIDS مبتلا هستید، ممکن است بعد از درمان‌های ضد ویروسی، علائم فولیکولیت ائوزینوفیلی نیز بهبود پیدا کنند.
سایر مداخلات
جراحی جزئی: اگر جوش یا کفگیرک بزرگ باشد، پزشک ممکن است برش کوچکی در آن ایجاد کند تا چرک را تخلیه کند. این کار ممکن است باعث تسکین درد، تسریع بهبودی و کاهش جای زخم شود.
پزشک ممکن است محل را با گاز استریل، برای ادامه خروج چرک بپوشاند.
لیزر موهای زائد: در صورت عدم موفقیت سایر روش‌ها، ممکن است از بین بردن طولانی مدت مو با لیزر درمانی باعث رفع عفونت شود. این روش گران است و اغلب به چندین درمان نیاز دارد. بطور دائم فولیکول‌های مو را از بین می برد، بنابراین‌تراکم مو در ناحیه تحت درمان کاهش می یابد. از دیگر عوارض جانبی احتمالی آن می توان به تغییر رنگ پوست، زخم و تاول اشاره کرد.
سبک زندگی و داروهای خانگی
موارد خفیف فولیکولیت اغلب با مراقبت در خانه بهبود می یابند. روش‌های زیر ممکن است به رفع ناراحتی، تسریع بهبود و جلوگیری از بخش شدن عفونت کمک کند:
استفاده از یک دستمال مرطوب یا کمپرس گرم. این کار را چندین بار در روز برای رفع ناراحتی و کمک به تخلیه ناحیه، انجام دهید. کمپرس را با محلول نمکی (۱ قاشق چایخوری نمک طعام در ۲ لیوان آب) مرطوب کنید.
از آنتی بیوتیک‌های بدون نسخه استفاده کنید. انواع مختلف ژل، کرم و شستشوی‌های ضد عفونت بدون نسخه ممکن است موثر باشند.
از لوسیون‌های تسکین دهنده استفاده کنید. استفاده لوسیون تسکین دهنده یا کرم هیدروکورتیزون بدون نسخه، برای رفع خارش پوست ممکن است موثر باشد.
پوست آسیب دیده را تمی‌ز کنید. به آرامی محل عفونت را دو بار در روز با صابون ضد باکتری بشویید. هر بار از یک دستمال و حوله تمی‌ز استفاده کنید و حوله یا دستمال خود را با دیگران به اشتراک نگذارید. برای شستن این وسایل از آب گرم و صابون استفاده کنید و لباس‌هایی را که با منطقه آسیب دیده تماس داشته است، بشویید.
از پوست محافظت کنید. در صورت امکان، اصلاح موها را متوقف کنید، زیرا در بیشتر موارد، خارش آرایشگر چند هفته پس از قطع اصلاح کردن، برطرف می شود.
آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک
احتمالاً با دیدن پزشک مراقبت‌های اولیه خود شروع می کنید. وی ممکن است شما را به پزشک متخصص در اختلالات پوستی (متخصص پوست) ارجاع دهد.
برای استفاده بهینه از زمان در ملاقات خود، بهتر است که از قبل آماده باشید. در اینجا برخی از اطلاعات ممکن است به شما کمک کند.
آنچه که شما می توانید انجام دهید
- تمام علائمی را که تجربه می کنید ذکر کنید، از جمله مواردی که به نظر نمی رسد ارتباطی با وضعیت پوست شما داشته باشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله فشارها و استرس یا تغییرات اخیر زندگی خود را لیست کنید.
- تمام داروها، ویتامی‌ن‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می کنید را ذکر کنید.
- سؤالاتی را برای پرسیدن از پزشک خود ذکر کنید.
برای فولیکولیت، برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید عبارتند از:
- محتمل‌ترین علت علایم من چیست؟
- آیا علت احتمالی دیگری برای علائم من وجود دارد؟
- به چه نوع تست‌هایی نیاز دارم؟
- چه درمانی وجود دارد، و کدام یک را توصیه می‌‌کنید؟
- به بیماری دیگری هم مبتلا هستم چگونه می‌‌توانم به بهترین نحو این دو بیماری را با هم مدیریت کنم؟
- چه نوع عوارض جانبی را باید درحین درمان انتظار داشت؟
- آیا داروی جایگزینی به‌جای دارویی که برای من تجویز می کنید وجود دارد؟
- آیا بروشوری وجود دارد که بتوانم با خودم به خانه ببرم؟ از چه وب سایت‌هایی می‌‌توانم کمک بگیرم؟
- چه چیزی تعیین خواهد کرد که آیا باید دوباره به پزشک مراجعه کنم؟
از پرسیدن هر گونه سؤال دیگری که در حین قرار ملاقات برای شما ممکن است پیش آید دریغ نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
پزشک شما احتمالاً تعدادی سؤال از شما خواهد پرسید. آماده بودن برای پاسخگویی به آن‌ها مانع هدر رفتن وقت میشود. سوالات پزشک شامل موارد زیر است:
- چه مدت است که این علائم و عفونت پوستی را دارید؟
- آیا سابقه درماتیت دارید؟
- آیا کار شما، مستلزم قرار گرفتن دست در معرض گرما و رطوبتاست، مانند پوشیدن دستکش لاستیکی؟
- آیا یک یا دو روز قبل از بروز علائم از وان آب گرم یا استخر آب گرم استفاده کرده‌بودید؟
- آیا علائم مداوم و دائمی‌‌بوده است یا اینکه موقتی و گذرا هستند؟
- آیا پوست شما خارش دارد؟ آیا لمس آن دردناک است؟
- چه چیزی علائم شما را بهبود می‌‌بخشد؟
- چه چیزی علائم شما را بدتر می‌‌کند؟
