پیوند پانکراس یک جراحی است که از طریق آن پانکراس سالم از اهداکننده فوت شده را با پانکراس فردی که به خوبی کار نمی کند، تعویض می کنند. پانکراس اندامی در پایین شکم است که از عملکرد های اصلی آن می توان تولید انسولین را به عنوان هورمونی برای تحریک جذب قند توسط سلول نام برد. اگر پانکراس شما مقدار کافی انسولین تولید نکند، قند خون به حد ناسالمی بالا می رود که منجر به دیابت نوع یک می شود.
این نوع پیوند بیش تر برای درمان دیابت نوع یک استفاده می شوند. پیوند پانکراس به عنوان یک درمان اساسی برای این شرایط پیشنهاد می شود. با این وجود برای افرادی با شرایط جدی تری از این بیماری توصیه می شود. زیرا جنبه های دیگری نیز از آن حائز اهمیت است که درادامه به آن می پردازیم. قابل توجه است که در برخی از کیس ها پیوند پانکراس می تواند باعث درمان دیابت نوع دو هم بشود. به ندرت پیوند لوزالمعده ممکن است برای درمان سرطان پانکراس، مجرای صفراوی و دیگر سرطان ها نیز کاربرد داشته باشد.
پیوند پانکراس به چه علت انجام می شود؟
پیوند پانکراس می تواند موجب تولید و تجمع دوباره انسولین در افرادی با دیابت شود. اما این یک درمان استاندارد نیست. عوارض جانبی حاکی از دارو هایی که برای عدم پس زدن پیوند استفاده می شوند می تواند بسیار جدی باشد.
پیوند پانکراس معمولا برای این افراد تجویز می شود:
- دیابت نوع یک که با درمان های معمول کنترل نمی شود.
- واکنش های مکرر انسولین (هیپوگلایسمی)
- کنترل ضعیف قند خون به طور مداوم
- آسیب شدید کلیوی
- دیابت نوع دو به صورتی که با نبود و یا کمبود تولید انسولین همزمان باشد.
پیوند لوزالمعده معمولا به عنوان یک گزینه درمانی برای افرادی با دیابت نوع دو به شمار نمی رود. زیرا دیابت نوع دو زمانی اتفاق می افتد که بدن نسبت به انسولین مقاوم می شود یا نمی تواند آن را به صورت موثری استفاده کند، البته تولید انسولین در پانکراس مشکلی ندارد. با این وجود در برخی افراد با دیابت نوع ۲ که با کاهش اثر انسولین و کاهش تولید آن دست و پنجه نرم می کنند، پیوند لوزالمعده می تواند به عنوان یک راهکار درمانی باشد. حدود ده درصد از تمام پیوند های پانکراس بر روی افرادی با دیابت نوع دو انجام می شود.
انواع مختلفی از پیوند پانکراس وجود دارد:
- پوند پانکراس به صورت مجزا: افرادی با دیابت نوع دو و بدون یا با بیماری نوظهور کلیوی ممکن است برای پیوند پانکراس اقدام کنند(تنها پیوند لوزالمعده). پیوند پانکراس شامل قراردادن پانکراس سالم در بدن فرد گیرنده با عملکرد نامناسب پانکراس است.
- پیوند ترکیبی پانکراس و کلیه: جراحان معمولا پیوند ترکیبی پانکراس و کلیه را برای افرادی با دیابت که در خطر نارسایی کلیه هستند انجام می دهند. اکثر پیوند های پانکراس با پیوند کلیه همراه هستند.
- پیوند پانکراس پس از پیوند کلیه: برای افرادی که مدت طولانی در انتظار اهداکننده کلیه و پانکراس بوده اند پیوند پانکراس ممکن است ابتدا بوسیله ی یک اهداکننده زنده یا فوت کرده اتفاق بیفتد. پس از بهبود یافتن از پیوند کلیه در زمانی که اهداکننده مناسب برای پانکراس موجود باشد، پیوند پانکراس نیز انجام می شود.
- پیوند سلول های جزایر لانگرهانس: در این نوع پیوند سلول های تولید کننده انسولین (در جزایر لانگرهانس) از پانکراس فرد اهدا کننده به وریدی که خون را به کبد می آورد تزریق می شود. بیش از یک بار تزریق در این نوع پیوند ممکن است نیاز شود. پیوند سلول های جزایر پانکراس برای افرادی با دیابت نوع یک (از نوع پیشرونده و جدی آن) رو به رو هستند مورد مطالعه است. در حال حاضر این نوع پیوند تنها به عنوان جزئی از کار آزمایی بالینی اداره غذا و دارو استفاده می شود.
خطرات
عوارض عمل
پیوند پانکراس می تواند عوارض مهمی داشته باشد:
- لخته های خونی
- خون ریزی
- عفونت
- افزایش قند خون(هایپرگلایسمی) یا مشکلات متابولیک
- عوارض ادارای، نشت یا عفونت مجرای ادراری
- نارسایی پانکراس اهداشده
- پس زده شدن پانکراس اهداشده
برای پیوند پانکراس چگونه آماده شویم؟
انتخاب یک مرکز پیوند
اگر پزشک شما پیوند لوزالمعده را برای شما تجویز کرده است، شما به یک مرکز پیوند ارجاع داده می شوید. هم چنین ممکن است انتخاب مرکز پیوند برعهده خودتان باشد که در این صورت باید توجه کنید کدام مرکز تحت عنوان شرکت بیمه شماست.
اگر به پیوند کلیه نیز احتیاج دارید، تیم پیوند تعیین می کند که آیا بهتر است در همان عمل جراحی، پیوند پانکراس و کلیه، هردو، انجام شود یا پیوند کلیه را ابتدا انجام دهید، و بعداً پیوند پانکراس انجام شود. گزینه مناسب برای شما بستگی به شدت آسیب کلیه، در دسترس بودن اهدا کنندگان و ترجیح شما دارد.
پس از پذیرفته شدن در پیوند پانکراس، نام شما در لیست ملی افرادی که منتظر پیوند هستند قرار می گیرد. مدت زمان انتظار به گروه خونی شما بستگی دارد و چه مقدار طول می کشد تا یک اهدا کننده مناسب ( با نوع خون و نوع بافت منطبق با شما) در دسترس باشد.
میانگین انتظار برای پیوند پانکراس حدود ۲۳ ماه است. میانگین انتظار برای پیوند همزمان کلیه و پانکراس حدود ۱۳ ماه است.
سالم بمانید!!!
تا زمانی که در انتظار یک اهداکننده هستید یا هنوز زمان انجام پوند شما نرسیده است، مهم است که برای داشتن یک پیوند موفقیت آمیز به سلامتی خود اهمیت بدهید.
برای این کار لازم است:
- دارو های خود را همان گونه که پزشکتان تجویز کرده است به طور منظم مصرف کنید.
- رژیم غذایی و ورزش را ادامه دهید تا بتوانید وزن خود را در محدوده مناسبی حفظ کنید.
- اگر سیگار می کشید برنامه ای برای ترک آن داشته باشید. برای این کار می توانید از کمک پزشکتان استفاده کنید.
- اگر جلساتی با پزشک خود دارید آن ها را ادامه دهید.
- به سلامتی خود بیش تر اهمیت بدهید، فعالیت هایی را انجام بدهید که احسای خوبی در شما ایجاد می کنند. به طور مثال استراحت کنید و با خاواده تان بیش تر وقت بگذرانید.
اگر در انتظار پیوند پانکراس هستید مطمئن شوید که در صورت موجود شدن پانکراس اعضا تیم درمان به شما برای اطلاع رسانی دسترسی دارند. بلافاصله پس از اینکه پانکراس موجود شود تنها ۱۸ تا ۲۴ ساعت زمان برای انتقال آن به بدن فرد دریافت کننده مهلت وجود دارد. بنابراین شما باید همیشه برای انتقال آن از بیمارستان به مرکز پیوند آماده باشد.
چه چیزی در انتظارم است؟
در طی انجام عمل
این عمل همراه با بیهوشی انجام می شود؛ بنابراین شما در طی عمل هشیار نیستید. متخصص بیهوشی برای اینکار به شما دارو می دهد یا بوسیله ماسک، گازی را وارد مجاری تنفسی شما می کند یا اینکه دارویی را در رگ شما تزریق می کند.
پس از بیهوشی:
- برشی بر روی قسمت پایینی شکمتان می دهند. جراح پانکراس جدید را به همراه قسمتی از روده ی کوچک اهدا کننده، پیوند می زند. در واقع روده ی اهداکننده را به روده ی کوچک شما یا مجرای صفراویتان متصل می کنند).
۲. پانکراس جدید را به رگ هایی که پایتان را خونرسانی می کند متصل می کنند. پانکراس شما در جای خودش برای کمک به عمل گوارش باقی می ماند.
۳. اگر شما پیوند کلیه نیز داشته باشید، رگ های خونی کلیه جدید به رگ های قسمت پایینی شکم متصل خواهند شد.
۴. میزنای کلیه جدید ( مجرایی که کلیه را به مثانه متصل می کند)، به مثانه شما متصل می شود. اگر کلیه شما باعث مشکلاتی از قبیل فشار خون بالا یا عفونت شود آن را در جای خود باقی می گذارند.
گروه جراحی در طی عمل دائما فشار خون، ضربان قلب و میزان اکسیژن خون شما را می سنجند. عمل پیوند پانکراس بر اساس اینکه پیوند پانکراس به تنهایی صورت بگیرد یا همراه پیوند کلیه نیز باشد، معمولا حدود ۳ تا ۶ ساعت به طول می انجامد.
پس از انجام عمل:
- چند روز در بخش مراقبت های ویژه خواهید ماند: پزشکان و پرستاران دائما شرایط شما را ارزیابی می کنند. پانکراس جدید عمل خود را بلافاصله شروع می کند و پانکراس قدیمی اعمال دیگر خود را ادامه می دهد. اگر کلیه جدید نیز داشته باشید، آن نیز همانند کلیه خودتان تولید ادرار خواهد کرد. در اغلب اوقات کلیه جدید عمل خود را به سرعت آغاز می کند اما در بعضی از اوقات ممکن چند هفته برای رسیدن به حد نرمال تولید ادرار زمان بگیرد.
- حدود یک هفته در بیمارستان می مانید: پس از پایدار شدن شرایط، به بخش ریکاوری پیوند برده خواهید شد. در این مرحله ممکن است کمی درد یا سوزش در محل برش، تا زمانی که بهبودی کامل پیدا کنید، احساس کنید.
- برای ادامه بهبود معاینات مکرر خواهید داشت: پس از ترک بیمارستان ارزیابی شرایط شما برای ۳ تا ۴ هفته لازم می باشد. بنابراین اگر در شهر دیگری زندگی می کنید، بهتر است در این زمان، اقداماتی برای نزدیک بودن به مرکز پیوند انجام دهید.
- برای باقی عمرتان نیاز به مصرف دارو دارید: پس از پیوند پانکراس تعدادی دارو برای سرکوب سیستم ایمنی تان دریافت می کنید که باعث می شود بدن شما پاسخ ایمنی نسبت به پانکراس جدید را شروع نکند. داروهای دیگری نیز ممکن است برای مشکلاتی مثل افزایش فشار خون یا عفونت استفاده شوند.
نتایج حاصل از عمل چه خواهد بود؟
پس از یک پیوند پانکراس موفق، پانکراس جدید انسولین مورد نیاز بدن شما را تولید می کند. بنابراین اگر مبتلا به دیابت نوع یک بودید دیگر نیاز به درمان توسط انسولین ندارید.
در شرایطی حتی با بهترین تطبیق بین بدن شما و اهدا کننده ممکن است سیستم ایمنی شما از قبول پانکراس جدید سر باز زند. برای جلوگیری از این اتفاق نیاز به داروهایی برای ممانعت از سرکوب پیوند دارید که احتمالا لازم است تا پایان عمرتان مصرف این داروها را ادامه دهید. این داروها هم چنین حساسیت سیستم ایمنی شما را کاهش می دهند. بنابراین پزشک ممکن است داروهای ضد ویروس، ضد باکتری و ضد قارچ نیز تجویز کند.
علائم زیر نشان می دهد بدن شما پانکراس جدید را پس زده است:
- درد شکم
- تب
- حساسیت شدید در محل پیوند
- افزایش قند خون
- حالت تهوع
- کاهش ادرار
اگر شما هر کدام از این عوامل را احساس کردید به سرعت به تیم پیوند اطلاع دهید.
برای دریافت کنندگان پیوند پانکراس، تجربه پس زده شدن پیوند حاد، غیر معمول نیست. در این صورت شما باید برای دریافت داروهای ضد سرکوب قوی تر در بیمارستان بستری شوید.
