نوروپاتی محیطی : آشنایی با علت، علائم ودرمان این بیماری

نوروپاتی محیطی چیست

نوروپاتی محیطی بعلت آسیب به اعصاب خارج از مغز و نخاع (اعصاب محیطی) رخ می‌دهد. و باعث ایجاد ضعف، بی حس شدن بدن و درد خصوصا در دست و پا می‌شود. البته این اختلال روی نقاط دیگر بدن نیز می‌تواند تاثیر بگذارد.

سیستم اعصاب محیطی بدن اطلاعات را از مغز و نخاع(سیستم اعصاب مرکزی) به قسمت‌های دیگر بدن می‌برد. همچنین این اعصاب محیطی، اطلاعات حسی را به سیستم اعصاب مرکزی می‌فرستند.

نوروپاتی محیطی می‌تواند بعلت صدمات آسیب زا، مشکلات متابولیکی، مواجهه با سموم و علل ژنتیکی ایجاد شود. یکی از علل بسیار شایع نیز دیابت است.

افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی معمولا درد را به صورت سوزش، و درد تیر کشنده توصیف می‌کنند. در بسیاری از موارد،اگر علائم ناشی از وضعیت قابل درمان باشد، بهبود می‌یابد. داروها می‌توانند درد ناشی از نوروپاتی محیطی را کاهش دهند.

علائم نوروپاتی محیطی

هر عصبی در سیستم اعصاب محیطی شما عملکرد خاص خود را دارد. بنابراین علائم بسته به نوع عصب درگیر شده متفاوت خواهد بود. اعصاب به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:

اعصاب حسی که احساساتی مثل دما، درد، لرزش و لمس را از پوست دریافت می‌کنند.
اعصاب حرکتی که حرکت ماهیچه‌ها را کنترل می‌کنند.
اعصاب اتونوم که عملکردهایی مثل فشار خون، ضربان قلب، هضم و مثانه را کنترل می‌کنند.

علائم و نشانه‌های نوروپاتی محیطی شامل:

پیشرفت تدریجی بی حسی، لرزش واحساس سوزن شدن در دست و پا که ممکن است به سمت بالا در پاها و بازوها گسترش یابد.
درد سوزناک، تیز و ناگهانی، نبض دار و تیر کشنده
حساسیت شدید به لمس
درد درهنگام فعالیت‌هایی که نباید باعث ایجاد درد شود. مانند درد در پا هنگام ایستادن یا برداشتن چیزی و یا مثلا قرار دادن پا زیر پتو
عدم هماهنگی تعادل و قوط
ضعف عضلانی
احساس میکنید دستکش و جوراب پوشیده اید درحالی که نپوشیده اید.
فلج درصورتی که اعصاب حرکتی درگیر شوند.

علائم آسیب به اعصاب اتونوم

عدم تحمل گرما
تعریق خیلی زیاد یا عدم توانایی تعریق
مشکلات گوارشی، روده و مانه
تغییر در فشار خون، که باعث سرگیجه می‌شود.

نوروپاتی محیطی ممکن است فقط روی یک عصب اثر بگذارد(مونونوروپاتی). یا روی دو یا تعداد بیشتری عصب اثر بگذارد(نوروپاتی مالتیپل). یا روی تعداد خیلی زیادی عصب تاثیر بگذارد(پلی نوروپاتی). سندرم تونل کارپال مثالی از مونونوروپاتی است. بیشتر افراد مبتلا به نورپاتی محیطی دارای پلی نوروپاتی هستند.

زمان مراجعه به پزشک

اگر متوجه مورمور شدن، ضعف یا درد غیرمعمول در پا و دست خود شدید، سریعا به پزشک مراجعه کنید. تشخیص و درمان سریع باعث بهترین شانس برای کنترل علائم و جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب محیطی می‌شود.

علت نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی معمولا در اثر چندین عامل ایجاد می‌شود نه یک عامل. بیماری‌هایی که میتوانند سبب ایجاد نوروپاتی محیطی شوند شامل:

بیماری‌های خودایمنی: شامل سندرم شوگرن، لوپوس، آرتریت روماتوئید، سندرم گیلن باره، واسکولیت و پلی نوروپاتی مزمن التهابی دمیلینه کننده.
دیابت: بیشتر از نصف افراد مبتلا به دیابت دچار انواعی از نوروپاتی نیز می‌شوند.
عفونت‌ها: شامل انواع خاصی از عفونت‌های باکتریال و ویروسی مانند بیماری لایم، ویروس اپشتین بار، زونا، هپاتیت B وC، جذام، دیفتری و اچ آی وی.
بیماری‌های ارثی: بیماری‌هایی مثل بیماری شارکو ماری توث از انواع ارثی نوروپاتی هستند.
تومورها: توده‌های بدخیم یا خوش خیم ممکن است روی اعصاب ایجاد شده و به آن فشار اورند. همچنین نوروپاتی ممکن است در نتیجه سرطان‌های مرتبط با پاسخ ایمنی بدن ایجاد شود. اینها جزوی از اختلال دجنرتیو به نام سندرم پارانئوپلاستیک هستند.
اختلالات مغز استخوان: شامل وجود پروتئین‌های غیر نرمال در خون (monoclonal gammopathies)، نوعی سرطان استخوان (میلوما)، لنفوما و بیماری نادر آمیلوئیدوز.
دیگر بیماری‌ها: شامل بیماری‌های کلیه، بیماری کبدی، اختلالات بافت همبند و هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید.

علل دیگر نوروپاتی میتواند شامل:

الکلی بودن. رژیم غذایی نادرست افراد الکلی می‌تواند منجر به کمبود ویتامین شود.
مواجهه با سموم. مواد سمی شامل مواد شیمیایی صنعتی و فلزات سنگین مانند سرب و جیوه.
داروها. داروهای خاص مانند داروهایی که برای درمان سرطان به کار می‌رود(شمیمی درمانی)، می‌تواند منجر به نوروپاتی شود.
آسیب یا فشار به عصب. آسیب‌هایی مثل تصادف، سقوط یا صدمات ورزشی می‌توانند باعث آسیب اعصاب محیطی شده یا آسیب را تشدید کنند. فشار به عصب می‌تواند در اثر گچ گرفتن دست و پا، استفاده از عصا یا تکرار یک حرکت هنگام تایپ کردن در بسیاری از موارد باشد.
کمبود ویتامین. ویتامین B _شامل ویتامین B1 و B6 و B12 _ ویتامین E و نیاسین برای سلامت عصب ضروری هستند.

در تعدادی از موارد بیماری، علت مشخص نیست.(ایدیوپاتیک)

ریسک فاکتور

ریسک فاکتورهای نوروپاتی محیطی شامل موارد زیر است:

دیابت, خصوصا اگر سطح قند خون شما به طور ضعیفی کنترل می‌شود.
استفاده نادرست ازالکل.
کمبود ویتامین خصوصا ویتامین B.
عفونت‌ها، مثل بیماری لایم، زونا، ویروس اپشتین بار، هپاتیت Bو C و ایدز.
بیماری خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس که در آن سیستم ایمنی به سلول‌های خودی حمله میکند.
بیماری‌های کلیوی، کبدی و تیروئید.
مواجهه با سموم.
حرکات تکراری و زیاد در بعضی مشاغل.
سابق خانوادگی نوروپاتی.

عوارض

عوارض نوروپاتی محیطی شامل موارد زیر است:

سوختگی و آسیب به پوست. شما ممکن است دما یا درد را در نقاطی از بدن که بی حس شده، احساس نکنید.
عفونت. پا یا نقاط دیگر بدن که حس را از دست بدهند، ممکن است بدون آگاهی شما دچار صدمه شوند. این نقاط را به طور مرتب چک کنید و از صدمه ‌های کوچک قبل از اینکه عفونی شوند، مراقبت کنید. خصوصا اگر دیابت دارید.
سقوط. ضعف و از دست دادن حس ممکن است همراه با عدم تعادل وسقوط همراه شود.

پیشگیری

شرایط اساسی را مدیریت کنید

بهترین راه برای پیشگیری از نوروپاتی محیطی، مدیریت درست شرایط بیماری است که شمارا در معرض خطر قرار می‌دهد، مانند دیابت، الکل و آرتریت روماتوئید.

سبک زندگی سالم را انتخاب کنید

این عادت‌ها از سلامت عصبی شما حمایت می‌کند:

برای داشتن اعصاب سالم رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی را مصرف کنید. با خوردن گوشت، ماهی، تخم مرغ، غذاهای لبنی کم چرب و غلات غنی شده، خود را دربرابر کمبود ویتامین B 12 محافظت کنید. اگر گیاه خوار هستید، غلات غنی شده منبع خوبی از ویتامین B12 است. اما بهتر است در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
به طور منظم ورزش کنید. با موافقت پزشک خود روزی نیم تا یکساعت و به مدت سه بار در هفته ورزش کنید.
از چیزهایی که باعث آسیب عصب می‌شود پرهیز کنید. شامل حرکات تکراری، موقعیت‌هایی که باعث فشار امدن به اعصاب میشه، مواجهه با سموم شیمیایی، سیگار کشیدن و زیاده روی در مصرف الکل.

تشخیص نوروپاتی محیطی

نوروپاتی محیطی علل بالقوه زیادی دارد. همراه با معاینه بالینی که شامل آزمایش خون است، تشخیص شامل موارد زیر نیز است:

سابقه پزشکی کامل

پزشک سابقه پزشکی شما شامل علائم، سبک زنندگی، مواجهه با سموم، عادت‌های الکلی و سابقه خانئادگی از داشتن بیماری‌های عصبی را بررسی خواهد کرد.

آزمایش‌های نورولوژیکی

پزشک ممکن است مواردی مانند رفلاکس تاندونی، تون و قدرت عضلات، قدرت درک حس‌های مختلف، وضعیت تعادل و هماهنگی شما را بررسی کند.

همزمان با انجام الکترومیوگرام، پزشک یا تکنسین EMG ، هدایت عصبی بدن شما را بررسی می‌کند. الکترودهای مسطح روی پوست قرار می‌گیرند. و یک جریا الکتریکی کم اعصاب را تحریک میکند. پزشک پاسخ‌های عصبی شما را به جریان الکتریکی ضبط خواهد کرد.

آزمایش‌های دیگر مربوط به عملکرد اعصاب

این ممکن است شامل یک صفحه نمایش رفلاکس اتونوم که عملکرد اعصاب اتونوم را نشان می‌دهد، تست عرق که توانایی بدن برای تعریق را اندازه می‌گیرد، وتست حسی که میزان احساس لمس، لرزش، سرما و گرما را اندازه می‌گیرد، باشد.

بیوپسی از بافت عصبی

در این روش قسمت کوپکی از بافت عصبی( معمولا حسی) را خارج کرده و ناهنجاری‌های آن را بررسی میکنند.

بیوپسی پوستی

پزشک بخش کوچکی از پوست برش داده و آن را برای بررسی وجود کوتاه شدگی در انتهای اعصاب به کار میبرد.

درمان نوروپاتی محیطی

هدف درمان، کنترل علتی است که منجر به نوروپاتی شده و تسکین علائم است. اگر تست‌های آزمایشگاهی شما بیماری خاص زمینه ای را نشان نداد، پزشک باید به طور منظم علائم شمارا زیر نظر بگیرد.

دارو

همراه با داروهایی که برای درمان نوروپاتی محیطی به کار می‌روند، بعضی داروها برای تسکین علائم استفاده می‌شوند:

مسکن‌های درد

داروهای مسکن بدون نسخه مانند داروهای غیر استروئیدی ضدالتهاب می‌توانند دردهای خفیف را تسکین دهند. برای دردهای شدید، پزشک داروهای مسکن قوی تجویز خواهد کرد.

داروهای حاوی مواد مخدر مانند ترامادول(Conzip, Ultram) یا اکسی کودون( اکسی کانتین، روکسیکودون و غیره) می‌توانند منجر به وابستگی و اعتیاد شوند. بنابراین این داروها فقط درصورت عدم موفقیت بقیه داروها تجویز می‌شوند.

داروهای ضد تشنج

داروهایی مانند گاباپنتین (گرالیز، نورونتین، هوریزنت) و پره گابالین (Lyrica) برای درمان صرع استفاده می‌شوند، میتوانند درد عصبی را تسکین دهند. عوارض جانبی می‌تواند شامل خواب آلودگی و سرگیجه باشند.

درمان های موضعی

کرم کپسایسین که حاوی ماده ای است که در فلفل تند یافت می‌شود، میتواند باعث بهبود متوسطی در علائم نوروپاتی محیطی شود. ممکن است جایی که کرم را استفاده میکنید دچار سوزش و تحریک و خارش شود. اما این امر با گذشن زمان کاهش می‌یابد. اگرچه بعضی افراد تحمل آن را ندارند.

لیدوکائین نیز برای تسکین درد به کار می‌رود. عوارض جانبی آن شامل خواب آلودگی، سرگیجه و بی حسی در محل مورد استفاده باشد.

داروهای ضد افسردگی

برخی داروهای ضد افسردگی تری سایکلیک مانند آمیتریپتیلن، دوکسپین(Silenor, Zonalon) و نورتریپتیلن( پاملور) با تداخل در فرآیندهای شیمیایی در مغز و نخاع باعث تسکین درد می‌شوند.

مهار کننده بازگرداننده مجدد سروتونین و نوراپی نفرین دولوکستین (Cymbalta) و ونلافاکسین ضدافسردگی با انتشار طولانی مدت(Effexor XR) نیز درد ناشی از نوروپاتی محیطی ایجاد شده بوسیله دیابت را تسکین می‌دهند.

عوارض جانبی داروهای ضدافسردگی ممکن است شامل خشکی دهان، تهوع، خواب آلودگی، سرگیجه، کاهش اشتها و یبوست باشد.

روش‌های درمانی

تراپی‌های متعدد ممکن است علائم نوروپاتی محیطی را تسکین دهد.

تحریک الکتریکی عصب از راه جلد(TENS). الکترودهای قرار داده شده روی پوست، جریان الکتریکی ملایمی را در فرکانس‌های متعدد ایجاد می‌کنند. TENS باید به مدت ۳۰ دقیق روزان و به مدت یک ماه اعمال شود.
تبادل پلاسما وایمونو گلوبولین داخل وریدی. این روش ، که به سرکوب فعالیت سیسم ایمنی کمک می‌کند، ممکن است به نفع افراد دارای التهاب‌های خاص باشد.

تعویض پلاسما شامل خارج کردن خون، سپس خارج کردن آنتی بادی‌ و سایر پروتئین‌ها از خون و بازگرداندن خون به بدن است. در ایمونوگلوبولین تراپی، شما مقدار زیادی پروتئین که بعنوان آنتی بادی کار می‌کنند، دریافت خواهید کرد.

فیزیکال تراپی. اگر شما ضعف ماهیچه دارید، فیزیکال تراپی می‌تواند به بهبود حرکات شما کمک کند. همچنین ممکن است به یک بریس دستی یا پا، عصا یا واکر و ویلچر نیاز داشته باشید.
جراحی. اگر نوروپاتی شما بعلت فشار بر اعصاب ابجاد شده باشد، مانند فشار تومورها، برای کاهش فشار به جراحی نیاز پیدا خواهید کرد.

درمان جایگزین

بعضی از مبتلایان نوروپاتی محیطی، برای تسکین از درمان‌های مکمل استفاده می‌کنند. گرچه محققان این روش‌ها را به طور کامل مورد مطالعه قرار نداده اند، اما درمان‌های زیر نتایجی را نشان داده‌اند:

طب سوزنی. قرار دادن سوزن‌های نازک در بخش‌های مختلفی از بدن ممکن است علائم این بیماری را کاهش دهد. برای دیدن نتیجه بهتر ممکن است به چندین جلسه نیاز داشته باشید. طب سوزنی درصورت انجام توسط پزشک معتبر و با سوزن‌های استریل ایمن تلقی میشود.
آلفا لیپوئیک اسید. این روش درمانی سالها در اروپا انجام میشد. بهتر است درباره این روش با پزشک مشورت کنید چون ممکن است بر سطح قندخون اثر بگذارد. عوارض دیگر شامل ناراحتی معده و بثورات پوستی است.
گیاهان درمانی. بعضی گیاهان مانند روغن گل پامچال، به کاهش درد در مبتلایان نوروپاتی محیطی در افراد دیابتی کمک می‌کند. برخی گیاهان با داروها تداخل دارند. بنابراین هنگام مصرف با پزشک خود مشورت کنید.
آمینواسیدها. آمینواسیدهایی مانند استیل_ ال_کارنیتین در افراد تحت شیمی درمانی و دیابتی ها استفاده می‌شود. عوارض جانبی شامل تهوع و استفراغ است.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

از پای خود مراقبت کنید، خصوصا اگر مبتلا به دیابت هستید. روزانه پارا برای وجود هرگونه تاول، بریدگی و کالوس بررسی کنید. جوراب‌های نخی، نرم و گشاد و کفش‌های مناسب استفاده کنید. میتوانید از حلقه‌های نیم دایره ای موجود در فروشگاه لوازم پزشکی استفاده کنید، تا پا راحتتر باشد.
ورزش کنید. ورزش منظم مانند پیاده روی سه بار در هفته، می‌تواند درد را کاهش دهد، عضلات را قویتر کند و به کنترل سطح قندخون کمک کند. ورزش‌های ملایم مانند یوگا و تای‌چی نیز کمک کننده هستند.
ترک سیگار. استعمال سیگار می‌تواند بر گردش خون تاثیر بگذارد، خطر بروز بیماری‌های پا و سایر عوارض را افزایش دهد.
وعده‌های غذایی سالم مصرف کنید. ویتامین و مواد غذایی مغذی ضروری را درست مصرف کنید. از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل و پروتئین بدون چربی حتما استفاده کنید.
از مصرف الکل بپرهیزید. چون شرایط را بدتر میکند.
مراقب سطح گلوکز خون خود باشید.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک.

ممکن است ابتدا به پزشک عمومی مراجعه کنید. و در صورت داشتن شرایط خاص به نورولوژیست ارجاع داده شوید.

چه کارهایی میتوان انجام داد.

هنگام تعیین زمان ویزیت درمورد کارهای قبل از ویزیت مانند ناشتا بودن و غیره پرسش کنید. لیستی از موارد زیر تهیه کنید:

همه‌ی علائم خود حتی آنهایی که به نظر بی ربط است را یادداشت کنید.
اطلاعات شخصی کلیدی مانند استرس‌های شدید اخیر یا تغییرات عمده زندگی خود و مصرف الکل و سابقه پزشکی خانوادگی را یادداشت کنید.
همه داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود را یادداشت کنید.
سوالات خود از پزشک را یادداشت کنید.
همراه کی از دوستان یا اعضای خانواده به ملاقات پزشک بروید.

سوالات برای این بیماری شامل:

بیشترین علت احتمالی این علائم چیست؟
علل احتمالی دیگر شامل چیست؟
· چه آزمایش‌هایی نیاز است؟
این وضعیت موقت است یا دائمی؟
چه درمان‌هایی پیشنهاد می‌شود؟
چه عوارض جانبی وود دارد؟
آیا گزینه درمانی جایگزینی وجود دارد؟
من بیماری دیگری نیز دارم چگونه اینهارا مدیریت کنم؟
آیا نیاز به محدود کردن فعالیت‌هایم دارم؟
آیا بروشور یا وبسایت خاصی برای مطالعه بیشتر وجود دارد؟

انتظارات از پزشک

سوالات پزشک از شما:

آیا بیماری مانند دیابت یا بیماری کلیوی دارید؟
علائم کی شروع شد؟
علائم شما مداوم یا گاه به گاه است؟
علائم شما چقدر شدید است؟
بنظر شما چیزی هست که علائمتان را بهبود می‌بخشد؟
چه چیزی علائم شما را بدتر می‌کند؟
آیا عضوی از خانواده شما این علائم را داشته است؟