فراموشی پیشانی گیجگاهی یک اصطلاح جامع برای گروهی از اختلالات غیرمعمول مغز است که در درجه اول بر لوبهای فرونتال یا پیشانی و تمپورال یا گیجگاهی مغز تأثیر می‌گذارد. این نواحی مغز عموماً با شخصیت، رفتار و زبان در ارتباط است.
در دمانس فرونتوتمپورال، قسمت‌هایی از این لوب‌ها کوچک می‌شوند (آتروفی). علائم و نشانه‌ها بسته به اینكه كدام قسمت از مغز در آن تأثیر داشته باشد متفاوت است. برخی از افراد مبتلا به دمانس فرونتوتمپورال، در شخصیت خود تغییراتی چشمگیر ایجاد می‌کنند و از نظر اجتماعی نامناسب، تحریک پذیر یا از نظر عاطفی بی‌تفاوت می‌شوند، در حالی که برخی دیگر توانایی استفاده صحیح از زبان را از دست می‌دهند.
فراموشی پیشانی گیجگاهی اغلب به اشتباه به عنوان یک مشکل روانی یا بیماری آلزایمر تشخیص داده می‌شود. اما فراموشی پیشانی گیجگاهی در سن کمتری نسبت به بیماری آلزایمر بروز کرده و اغلب بین سنین ۴۰ تا ۶۵ سالگی شروع می‌شود.
علائم فراموشی پیشانی گیجگاهی
علائم و نشانه‌های فراموشی پیشانی گیجگاهی می‌تواند از نظر فردی متفاوت باشد. معمولاً طی سالها، علائم و نشانه‌ها به تدریج بدتر می‌شوند.
دسته‌های انواع علائم باهم ظاهر می‌شوند و افراد ممکن است بیش از یک دسته از انواع علائم داشته باشند.
تغییرات رفتاری
شایع ترین علائم فراموشی پیشانی گیجگاهی شامل تغییرات شدید در رفتار و شخصیت است. شامل:
- رفتار نامناسب اجتماعی به طور فزاینده
- از دست دادن همدلی و سایر مهارتهای بین فردی، مانند داشتن حساسیت به احساسات دیگران
- عدم توانایی قضاوت
- عدم مهار
- عدم علاقه (بی تفاوتی)، که می‌تواند با افسردگی اشتباه گرفته شود
- رفتار اجباری تکراری، مانند ضربه زدن، کف زدن یا خوردن لب ها
- کاهش بهداشت شخصی
- تغییر در عادات غذا خوردن، معمولاً پرخوری یا ایجاد اولویت برای شیرینی و کربوهیدرات
- خوردن اشیاء غیر خوراکی
- اجباری که می‌خواهید همه چیز را در دهان بگذارید
مشکلات گفتاری و زبان
برخی از زیرگونه‌های دمانس فرونتوتمپورال منجر به مشکلات زبان یا اختلال در افت یا از بین رفتن گفتار می‌شود. آفازی پیشرونده اولیه، دمانس معنایی و آفتی آگروماتیک پیشرونده (غیر روان) همگی فراموشی پیشانی گیجگاهی هستند.
مشکلات ناشی از آن عبارتند از:
- افزایش مشکل در استفاده و درک زبان نوشتاری و گفتاری مانند مشکل در یافتن کلمه مناسب برای استفاده در گفتار یا نامگذاری اشیاء
- چدر نامگذاری موارد مشکل دارید، احتمالاً جایگزین کردن یک کلمه خاص با یک کلمه عمومی‌تر مانند “آن” برای مداد
- ندانستن معانی کلمه
- داشتن گفتار مردد که ممکن است تلگرافی به نظر برسد
- اشتباه در ساخت جملات
اختلالات حرکتی
زیرگروه های نادر از فراموشی پیشانی گیجگاهی با مشکلات مربوط به حرکات، مشابه موارد مرتبط با بیماری پارکینسون یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک جانبی (ALS) مشخص می‌شود.
مشکلات مربوط به جنبش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لرزش
- سختی
- اسپاسم عضلانی
- هماهنگی ضعیف
- مشکل در بلع
- ضعف عضلانی
- خندیدن یا گریه نامناسب
علل فراموشی پیشانی گیجگاهی
در انحطاط پیشانی گیجگاهی، لوبهای فرونتال و گاهی مغز کوچک می‌شوند. علاوه بر این، برخی از مواد در مغز جمع می‌شوند. علت ایجاد این تغییرات معمولاً ناشناخته است.
جهش‌های ژنتیکی وجود دارد که با آن مرتبط است. اما بیش از نیمی از افرادی که دچار انحطاط پیشانی گیجگاهی هستند، سابقه خانوادگی ندارند.
به تازگی، محققان ژنتیک و مسیرهای مولکولی بین فراموشی پیشانی گیجگاهی و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک جانبی (ALS) را تأیید کرده‌اند. برای درک ارتباط بین این بیماری‌ها، تحقیقات بیشتری لازم است.
عوامل خطر
اگر سابقه خانوادگی از این بیماری وجود داشته باشد، خطر ابتلا بیشتر است. هیچ عامل خطر شناخته شده دیگری وجود ندارد.
تشخیص دمانس لوب پیشانی – گیجگاهی
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص وجود ندارد. پزشکان به دنبال علائم و نشانه‌های این بیماری هستند و سعی می‌کنند علل احتمالی دیگر را حذف کنند. این اختلال می‌تواند به خصوص برای تشخیص زود هنگام چالش برانگیز باشد؛ زیرا علائم دمانس لوب پیشانی – گیجگاهی اغلب با علائم سایر بیماری‌ها همپوشانی دارد.
آزمایش خون
برای کمک به رد بیماری‌های دیگر، مانند بیماری کبد یا کلیه، پزشک ممکن است آزمایش خون انجام دهد.
مطالعه خواب
برخی از علائم آپنه خواب انسدادی (مشکلات حافظه و تفکر و تغییرات رفتاری) می‌تواند مشابه علائم فراموشی پیشانی گیجگاهی باشد. اگر به علائم آپنه خواب نیز مبتلا هستید (خروپف با صدای بلند و مکث در تنفس هنگام خواب)، ممکن است پزشک معالج شما را تحت نظر قرار داده باشد تا آپنه‌ی خواب انسدادی را به عنوان دلیل این علائم تایید یا رد کند.
آزمایش عصبی
بعضی اوقات پزشکان مهارت استدلال و حافظه شما را به طور گسترده آزمایش می‌کنند. این نوع آزمایش به ویژه در تعیین نوع فراموشی پیشانی گیجگاهی در مراحل اولیه مفید است.
اسکن مغزی
پزشكان با مشاهده تصاویری از مغز می‌توانند هرگونه ناهنجاری قابل مشاهده مانند لخته‌ها، خونریزی یا تومورها كه ممكن است باعث علائم و نشانه‌ها شود، را تشخیص دهند.
- تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI). یک دستگاه MRI برای تولید تصاویر دقیق از مغز از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی استفاده می کند.
- اسکن ردیاب انتشار پوزیترون فلوئورودوکسی گلوکز (FDG-PET). در این آزمایش از یک ردیاب رادیواکتیوی سطح پایین که به خون تزریق می‌شود استفاده می‌کنند. ردیاب می‌تواند نشان دهد در چه مناطقی از مغز مواد مغذی ضعیف متابولیزه می‌شود. مناطقی که متابولیسم کم دارند می‌توانند نشان دهند که در کجای مغز دژنراسیون رخ داده است، که می‌تواند به پزشکان در تشخیص نوع دمانس فرونتوتمپورال کمک کند.
درمان دمانس فرونتوتمپورال
در حال حاضر هیچ درمانی یا معالجه خاصی برای این مشکل وجود ندارد. به نظر نمی‌رسد داروهای مورد استفاده در درمان یا کند کردن بیماری آلزایمر برای افرادی که دچار دمانس فرونتوتمپورال هستند، مفید باشد و برخی ممکن است علائم را بدتر کنند. اما برخی از داروهای خاص و گفتاردرمانی می‌توانند به مدیریت علائم کمک کنند.
داروها
- داروهای ضد افسردگی. برخی از انواع داروهای ضدافسردگی، مانند ترازودون ممکن است مشکلات رفتاری مرتبط با فراموشی پیشانی گیجگاهی را کاهش دهد. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) – مانند سیتالوپرام ، پاروکستین یا سرترالین هم در برخی از افراد موثر بوده‌اند.
- ضد روانپریشی. داروهای ضد روان پریشی، مانند اولانزاپین یا کوئتیاپین گاهی اوقات برای مقابله با مشکلات رفتاری فراموشی پیشانی گیجگاهی استفاده می‌شوند. اما، این داروها به دلیل خطر عوارض جانبی جدی از جمله افزایش خطر مرگ باید با احتیاط مصرف شوند.
افرادی که دچار مشکل در زبان هستند ممکن است از گفتاردرمانی برای یادگیری راهبردهای متفاوتی برای برقراری ارتباط بهره مند شوند.
سبک زندگی و داروهای خانگی
با پیشرفت بیماری، باید مراقب باشید که به فعالیت‌های روزمره زندگی، حفظ امنیت خود، تأمین حمل و نقل و کمک به امور مالی توجه کنید. پزشک در مورد تغییرات شیوه زندگی با شما صحبت خواهد کرد، مانند حالتی که ممکن است نیاز به توقف رانندگی داشته باشید یا اجازه دهید شخصی که به او اعتماد دارید، امور مالیتان را اداره کند.
ورزش منظم قلبی عروقی ممکن است به بهبود مهارتهای خلقی و تفکر شما کمک کند.
ممکن است انجام برخی هماهنگی‌ها در منزل مفید باشد تا کارهای روزمره زندگی آسانتر شود و احتمال آسیب دیدگی را کاهش دهید.
در برخی موارد، کارشناسان سلامت می‌توانند با تغییر در نحوه تعامل با افراد مبتلا، مشکلات رفتاری را کاهش دهند. از پزشک در مورد منابع موجود که می‌توانند آموزش مراقبت از کسی که دچار فراموشی پیشانی گیجگاهی است، آموزش دهند، بپرسید. تغییرات احتمالی در تعامل شامل موارد زیر است:
- اجتناب از وقایع یا فعالیتهایی که باعث ایجاد رفتار نامطلوب می‌شوند
- از بین بردن نشانه‌های عامل اساس منفی محیطی، مانند سوئیچ ماشین
- حفظ محیط آرام
- تهیه روالهای ساختاری
- ساده کردن کارهای روزانه
- منحرف کردن و تغییر مسیر توجه از رفتارهای مشکل ساز
کمک و حمایت
اگر به فراموشی پیشانی گیجگاهی مبتلا شده اید، دریافت پشتیبانی، مراقبت و دلسوزی از افرادی که به آنها اعتماد دارید می‌تواند بسیار ارزشمند باشد.
از طریق پزشک یا اینترنت، یک گروه پشتیبانی برای افرادی که دچار فراموشی پیشانی گیجگاهی هستند، پیدا کنید. یک گروه پشتیبانی می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را متناسب با نیازهای شما و همچنین تالار گفتگو ارائه دهد که به شما امکان می‌دهد تجربیات و احساسات خود را به اشتراک بگذارید.
نکاتی برای مراقبان
مراقبت از کسی که دچار فراموشی پیشانی گیجگاهی است به دلیل تغییرات شدید شخصیتی و مشکلات رفتاری که اغلب بروز می‌کند می تواند چالش برانگیز و استرس زا باشد. ممکن است آموزش دیگران در مورد علائم رفتاری و آنچه در هنگام گذراندن وقت با فرد بیمار می‌توان انتظار داشت مفید باشد.
مراقبان نیاز به کمک اعضای خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی دارند. مراقبت‌های احترام آمیز توسط مراکز مراقبت از بزرگسالان یا آژانسهای مراقبت از منزل انجام می‌شود.
مراقبان باید به خاطر داشته باشند که مراقب سلامتی، ورزش، رژیم غذایی سالم و مدیریت استرس خود باشند. شرکت در سرگرمی‌های خارج از خانه ممکن است به کاهش استرس کمک کند.
وقتی فردی که دچار انحطاط پیشانی گیجگاهی است نیاز به مراقبت ۲۴ ساعته دارد، بیشتر خانواده‌ها به خانه‌های سالمندان می‌روند. برنامه ریزی‌های انجام شده از قبل، این انتقال را آسانتر می‌کند و ممکن است اجازه دهد فرد درگیر در تصمیم گیری باشد.
آماده شدن برای قرار ملاقات با پزشک
افراد مبتلا به انحطاط پیشانی گیجگاهی اغلب نمی‌فهند که مشکلی دارند. در بسیاری موارد، اعضای خانواده کسانی هستند که متوجه علائم وی شده و قرار ملاقات پزشک را ترتیب می‌دهند.
پزشک خانواده ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به پزشک آموزش دیده در بیماری‌های سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) یا مشکلات سلامت روان (روانشناس) ارجاع دهد.
آنچه شما می‌توانید انجام دهید
از آنجا که ممکن است شما از همه علائم خود آگاه نباشید، ایده خوبی است که یک عضو خانواده یا یک دوست نزدیک خود را همراه خود به ملاقات پزشک خود ببرید. همچنین ممکن است بخواهید یک لیست کتبی تهیه کنید که شامل موارد زیر است:
- توضیحات مفصل در مورد علائم
- اطلاعاتی در مورد بیماری‌هایی که در گذشته داشته‌اید
- اطلاعات در مورد بیماری والدین یا خواهر و برادران
- تمام داروها و مکمل های غذایی که مصرف می کنید
- سؤالاتی که می خواهید از پزشک بپرسید
از پزشک چه انتظاری دارید
علاوه بر معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است با آزمایش مواردی مانند تعادل، کشش عضلانی و قدرت، سلامت عصبی شما را نیز بررسی کند. پزشک همچنین ممکن است ارزیابی دقیق وضعیت روانی را انجام دهد تا مهارتهای حافظه و تفکر شما را بررسی کند.
