حالت نفخ معمولا دردناک نیست؛ ولی می‌تواند برای بیمار بسیار آزاردهنده باشد. نفخ نه تنها بر حالات روحی، اشتها و خواب فرد تاثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند اثرت ناخواسته‌ای بر روی سیستم گردش خون داشته باشد. فرآورده‌های گیاهی نقش مهمی در درمان نفخ دارند. در این مقاله با دو مورد از گیاهان دارویی ضد نفخ آشنا می‌شویم.
حالت نفخ همراه با احساس پُری و حالت تهوع، از عوارض رایج سوء هاضمه عملکردی است. علت این عوارض متنوع است و می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- اختلالات التهابی دستگاه گوارش
- اختلال در ترشح صفرا یا شیره پانکراس
- آترواسکلروز وریدهای مزانتریک در دستگاه گوارش
در بیشتر موارد، نفخ به دلیل حضور مقادیر اضافی گاز در دستگاه گوارش ایجاد می‌شود.
به گیاهانی که باعث خارج کردن گاز اضافی دستگاه گوارش و برطرف کردن نفخ می‌شوند، گیاهان دارویی ضد نفخ می‌گویند.
مطالعات نشان داده است که گیاهان دارویی ضد نفخ در صورت مصرف همراه با غذا، یک احساس گرم در بدن ایجاد می‌کنند و باعث خارج شدن گاز ناشی از هضم غذا از طریق باد شکم یا آروغ می‌شوند.
این فرآورده‌ها حاوی اسانس‌ها و عصاره‌های گیاهی گیاهانی از جمله زیره سیاه، رازیانه، انیسون، نعنا فلفلی، بابونه، بادرنجوبه و سنبل ختایی هستند.
بیشتر بخوانیم: زیره سیاه چگونه به برطرف کردن نفخ کمک می‌کند؟
در این مقاله با نقش رازیانه و انیسون از گیاهان دارویی تلخ بیشتر آشنا می‌شویم.
رازیانه
رازیانه با نام علمی Foeniculum vulgare، گیاهی بومی نواحی مدیترانه‌ای است؛ ولی در سایر کشورها، مثل آرژانتین، آلمان، انگلستان، هند، چین و استرالیا نیز می‌روید.
بخش مورد استفاده‌ی دارویی این گیاه، میوه (به اصطلاح دانه) آن است که به صورت شیزوکارپ است.
ترکیبات رازیانه عبارت اند از:
- ۲-۷% اسانس (حاوی آنتول، فِنکون و استراگل)
- ۱۰% اسید چرب
اسانس رازیانه توسط کمیسیون E آلمان برای درمان اختلالات سوء هاضمه مورد تایید قرار گرفته است.
میوه رازیانه در اصل خاصیت ضد نفخ دارد؛ ولی به ویژه در کودکان دارای اثرات ملایم اکسپکتورانت (خلط آور) است. هم‌چنین استفاده از رازیانه، طعم خوبی به چای‌های گیاهی ضد نفخ می‌دهد.
چای رازیانه در اروپا، درمانی رایج برای نوزادان مبتلا به سوء هاضمه و اسهال است. استفاده از چای رازیانه در اوایل دوره ناشتایی نوزاد، نه تنها مایعات مورد نیاز او را تامین می‌کند، بلکه با اثر ضد نفخ خود، باعث کاهش نفخ و اسپاسم‌های روده‌ای می‌شود.
دوز روزانه‌ی آن معادل ۰.۶-۰.۱ میلی‌لیتر از اسانس یا ۷-۵ گرم میوه آن است.
در موارد بسیار نادری، مصرف خوارکی رازیانه باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک شده است.
انیسون
گیاه انیسون با نام علمی Pimpinella anisum، یک گیاه علفی است که احتمالا بومی خاور نزدیک است؛ ولی امروزه عمدتا در اروپای جنوبی پرورش داده می‌شود.
بخش مورد استفاده‌ی دارویی این گیاه، میوه (به اصطلاح دانه) آن است که به صورت شیزوکارپ است.
این گیاه بوی تندی دارد و به ارتفاع ۲-۱ متر می‌روید.
ترکیبات انیسون عبارت اند از:
- ۲-۶% اسانس (عمدتا حاوی آنتول)
- ۳۰% اسید چرب
- فلاونوئیدها
- مواد پروتئینی
- مشتقات کافئیک اسید (کلرژنتیک اسید)
انیسون توسط کمیسیون E آلمان برای درمان اختلالات سوء هاضمه و بی اشتهایی مورد تایید قرار گرفته است.
دوز روزانه‌ی انیسون، ۳ گرم از میوه‌ی خشک شده‌ی آن است.
خاصیت ضد نفخ انیسون نسبت به زیره سیاه کمتر است؛ ولی دارای اثرات قوی اکسپکتورانت (خلط آور) است.
در موارد نادری، مصرف انیسون ممکن است باعث حساسیت شود.
زیره سیاه، رازیانه و انیسون، از گیاهان متعلق به خانواده چتریان هستند. به طور کلی می‌توان میزان اثرات ضد نفخ این ۳ گیاه را به صورت زیر مقایسه کرد که از راست به چپ کاهش می‌یابد:
زیره سیاه، رازیانه، انیسون
