تطابق حسی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟

تصور کنید که وارد رستوران ایتالیایی مورد علاقه خود شده‌اید. هنگامی که برای اولین بار از در عبور می‌شوید، بوی خوش سیر و گوجه فرنگی را به وضوح کامل و مفصل حس می‌کنید. می‌نشینید و منتظر سفارشتان می‌مانید و بعد از چند دقیقه رایحه‌ها پخش می‌شوند تا اینکه دیگر به سختی متوجه آن‌ها می‌شوید. این نمونه‌ای از چیزی است که به عنوان تطابق حسی شناخته می‌شود.

چرا سازش پذیری حسی را تجربه می‌کنیم؟

تطابق حسی به کاهش حساسیت به محرک پس از مواجهه مداوم با آن اشاره دارد. در حالی که سازگاری حسی باعث کاهش آگاهی ما از یک محرک ثابت می‌شود، اما به ما کمک می‌کند تا توجه و منابع ما برای احساس و درک محرک‌های دیگر در محیط اطراف آزاد شود. هر حواس پنجگانه ما به طور مداوم با آنچه در اطراف ماست و همچنین به طور جداگانه با ما و آنچه که تجربه می‌کنیم مانند پیری یا بیماری در حال تطبیق هستند.

فقط تصور کنید اگر تطابق حسی را تجربه نکنید چه چیزی پیش خواهد آمد؟ شاید خود را غرق بوی تندی پیازی که از آشپزخانه می‌آید یا صدای لرزش تلویزیون از اتاق نشیمن بیابید. از آنجایی که قرار گرفتن مداوم در معرض یک محرک حسی باعث کاهش حساسیت ما به آن می‌شود، ما می‌توانیم به جای تمرکز بر یک محرک غالب، توجه خود را به سایر موارد محیط معطوف کنیم.

نمونه هایی از تطابق حسی

در اینجا چند نمونه دیگر از تطابق حسی آورده شده است:

• تصور کنید که به خانه‌ای وارد شوید که در آن ماهی سرخ شده، ترشی کلم و پنیر برای شام آماده شده باشد. (یک نوعی شام!) احتمالاً فورا بیرون می‌آیید، اما افرادی که مدتی در خانه بوده‌اند این کار را نمی‌کنند، احتمالا آن‌ها حتی متوجه شدت بوی غذا نباشند. به همین ترتیب، اغلب افراد سیگاری متوجه نمی‌شوند بوی دود تنباکو برای افراد غیر سیگاری چقدر آزاردهنده است. علت این تطابق حسی چیست؟ از آنجا که گیرنده‌های حسی کمتر به محرک‌های تغییرناپذیر واکنش نشان می‌دهند، این فرآیند سازش پذیری حسی نامیده می‌‍شود.
• هنگامی که شب وارد اتاق تاریک می‌شوید، سرانجام چشمان شما با تاریکی سازگار می‌شود؛ زیرا، مردمک‌های شما بزرگ می‌شوند تا نور بیشتری وارد چشم شود. به همین ترتیب، هنگامی که در نور شدید هستید، با باریک شدن مردمک نور ورودی به چشم خود را تنظیم می‌کنید. این شکل دیگری از تطابق حسی است.
• هنگامی که به یک استخر سرد آب می‌روید یا ابتدا وارد یک وان آب داغ می‌شوید، ممکن است آب به طرز ناخوشایندی سرد یا بیش از حد گرم به نظر برسد، اما در نهایت، بدن دمای خود را با دما هماهنگ و تنظیم  می‌کند و دمای آب فقط خنک یا کاملاً دلپذیر و یکنواخت احساس می‌شود، حتی با گذر زمان، بیش از حد سرد.
• حتی هماهنگی چشم و دست ما نیز در صورت لزوم تنظیم می‌شود. به عنوان مثال، اگر عینکی ایمنی بزنید که به نظر می‌رسد اشیا کمی دور است و سعی کنید یک توپ را به سمت یک جسم پرتاب کنید، در نهایت سازش پذیری حسی کمک خواهد کرد فاصله را تنظیم کنید تا بتوانید آن را بزنید.

توجه به یک کلمه

اگر درمورد اصطلاح (nose blind)  یا با ترجمه تحت اللفظی بینی کور را شنیده‌اید، در واقع درمورد تطابق حسی را شنیده اید. این دو یک چیز هستند. (البته با کربویی یا ناتوانی در بوییدن متفاوت است.) همچنین ممکن است متوجه شوید که وقتی مدتی از بو یا صدایی دور هستید، مثلاً وقتی به مسافرت می‌روید و سپس به خانه خود برمی‌گردید، متوجه آن بو یا صدا می‌شوید. احتمالاً زمان زیادی نخواهد برد تا شما مجددا با محرک‌های حسی محیط خود سازگار شوید و یک بار دیگر نسبت به آنها “کور” شوید.