آرفلکسی وضعیتی است که در آن عضلات فرد به محرک‌ها پاسخ نمی‌دهند. آرفلکسی مخالف هایپررفلکسی است. در هایپررفلکسی عضلات بیش از حد به محرک واکنش نشان می‌دهند.
رفلکس به حرکت غیر ارادی و سریع بخشی از بدن در پاسخ به تغییر ایجاد شده در محیط (محرک‌ها) گفته می‌شود. در افراد مبتلا به آرفلکسی، رفلکس‌های معمولی مانند واکنش پرشی زانو وجود ندارد.
عدم رفلکس معمولاً به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مرتبط با بیماری یا آسیب سیستم عصبی ایجاد می‌شود. درمان و پروگنوز کلی این شرایط به علت زمینه‌ای بستگی دارد.
آرفلکسی دترسور چیست
آرفلکسی دترسور زمانی اتفاق می‌افتد که عضله دترسور توانایی انقباض نداشته باشد. عضله دترسور عضله‌ای در مثانه است که وظیقه تخلیه مثانه را برعهده دارد.
افراد مبتلا به آرفلکسی دترسور نمی‌توانند مثانه خود را به تنهایی تخلیه کنند و برای این کار نیازمند کاتتر ادراری هستند. آرفلکسی دترسور ممکن است مثانه کم کار یا مثانه نوروژنیک نیز نامیده شود.
علائم آرفلکسی چیست
علائم آرفلکسی به شکل فقدان کامل رفلکس‌ها دیده می‌شود. معمولاً وارد شدن ضربه ناگهانی به تاندون عضله موجب انقباض فوری عضله می‌شود. در فرد مبتلا به آرفلکسی، هنگام ضربه زدن عضله منقبض نمی‌شود.
علائم دیگر به علت زمینه‌ای بستگی دارد. افراد مبتلا به آرفلکسی ممکن است علائمی مانند موارد زیر را تجربه کنند:
- سوزن سوزن شدن یا بی حسی دست‌ها یا پاها
- هماهنگی غیر طبیعی عضلانی
- ضعف عضلانی
- دست و پا چلفتی بودن یا افتادن اشیا و عدم توانایی در نگه داشتن اشیا
- اختلال عملکرد جنسی؛ به خصوص در مردان
- یبوست
- مشکلات گوارشی
- بی اختیاری ادراری (آرفلکسی دترسور)
- فلج
- نارسایی تنفسی
علت آرفلکسی چیست
شایع‌ترین علت فقدان رفلکس نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی نوعی اختلال است که در آن اعصاب آسیب دیده یا از بین می‌روند و در نتیجه کارکرد خود را از دست می‌دهند.
یک بیماری یا آسیب می‌تواند باعث از بین رفتن یا آسیب اعصاب شود. در ادامه برخی از بیماری‌ها یا شرایطی که موجب آرفلکسی می‌شوند ذکر می‌شود:
دیابت
علت آسیب عصبی در افراد دیابتی ناشی از موارد زیر است:
- بالا بودن سطح قند خون در طولانی مدت
- التهاب
- مشکلات کلیه یا تیروئید (نوروپاتی دیابتی)
کمبود ویتامین
کمبود ویتامین‌های E ، B-1 ، B-6 و B-12 می‌تواند باعث آسیب عصبی و در نتیجه آرفلکسی شود. این ویتامین‌ها در حفظ سلامت اعصاب ضروری هستند.
سندرم گیلن باره (GBS)
در سندرم گیلن باره، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های عصبی سالم سیستم عصبی محیطی حمله می‌کند. علت دقیق این بیماری مشخص نیست. تصور بر این است که عفونت موجب تحریک این بیماری می‌شود، مانند آنفلوانزای معده یا ویروس اپشتین بار.
سندرم میلر فیشر
سندرم میلر فیشر بیماری عصبی نادری است. گاهی این سندرم یک شکل یا زیر گروهی از GBS در نظر گرفته می‌شود. مانند GBS، سندرم میلر فیشر نیز در اثر عفونت ویروسی تحریک می‌شود.
سایر بیماری‌های خود ایمنی
بیماری‌های خودایمنی، مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS)، آرتریت روماتوئید (RA)، یا اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، می‌تواند باعث آسیب عصبی یا بافتی و در نتیجه ضعف یا فقدان رفلکس شود. به عنوان مثال، در بیماری MS، سیستم ایمنی بدن به لایه محافظ فیبرهای عصبی حمله کرده و آن‌ها را از بین می‌برد. این کار موجب التهاب، آسیب و تشکیل بافت اسکار در سیستم عصبی می‌شود.
کم کاری تیروئید
کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می‌افتد که بدن به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکند. این حالت موجب احتباس مایعات و افزایش فشار در اطراف بافت‌های عصبی می‌شود.
آسیب به اعصاب یا نخاع
آسیب و ترومای جسمی، مثلاً در اثر تصادف یا سقوط اتومبیل، از علل شایع آسیب اعصاب است. آسیب به ستون فقرات معمولاً منجر به از دست دادن کامل حس و حرکت در زیر بخش آسیب دیده می‌شود. این حالت شامل آرفلکسی نیز می‌شود. معمولاً، تنها رفلکس‌های زیر بخش آسیب دیده تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
توکسین‌ها و اختلال در مصرف الکل
مواجهه با مقادیر سمی مواد شیمیایی یا فلزات سنگین، مانند سرب یا جیوه، می‌تواند باعث آسیب عصبی شود. همچنین الکل نیز ممکن است اثرات سمی داشته باشد. افراد با سابقه سوء مصرف الکل، بیشتر در معرض خطر نوروپاتی محیطی قرار دارند.
چندین اختلال نادر نیز می‌توانند موجب آرفلکسی شوند از جمله:
پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (CIDP)
CIDP یک بیماری مزمن است که با تخریب فیبرهای عصبی در مغز مشخص می‌شود. این بیماری ارتباط نزدیکی با سندرم گیلن باره دارد. این این بیماری در نهایت رفلکس‌های عضلانی از بین می‌رود.
سندرم آتاکسی مخچه، نوروپاتی و آرفلکسی دهلیزی (CANVAS)
سندرم CANVAS یک اختلال عصبی ارثی است که پیشرفت آهسته‌ای دارد و با گذشت زمان منجر به آتاکسی (از دست دادن هماهنگی)، آرفلکسی و سایر اختلالات ذکر شده می‌شود. میانگین سنی بروز سندرم CANVAS ، ۶۰ سال است.
سندرم آتاکسی مخچه، آرفلکسی، صافی پا، آتروفی اپتیک و از دست دادن شنوایی حسی-عصبی (CAPOS)
سندرم CAPOS یک بیماری ژنتیکی نادر است که معمولاً در کودکان خردسال در سنین ۶ ماه تا ۵ سال بروز می‌یابد.
سندرم CAPOS ممکن است پس از بیماری که موجب تب شدید می‌شود، ایجاد شود. ممکن است به طور ناگهانی در راه رفتن یا هماهنگی دچار مشکل شود. دیگر علائم عبارتند از:
- ضعف عضلانی
- از دست دادن شنوایی
- مشکل در بلع
- حرکات غیرمعمول چشمی
- آرفلکسی
بیشتر علائم سندرم CAPOS با از بین رفتن تب بهبود می‌یابد ، اما برخی از علائم ممکن است به مدت طولانی باقی بماند.
راه تشخیص آرفلکسی چیست
پزشک ابتدا یک شرح حال پزشکی کامل از بیمار گرفته و در مورد علائم بیمار از او سوالاتی خواهد پرسید از جمله:
- زمان آغاز علائم
- سرعت تشدید علائم
- وجود بیماری قبلی درست پیش از شروع علائم بیماری
سپس معاینه بدنی انجام می‌شود. ممکن است پزشک برای تعیین شدت علائم، رفلکس‌های بررسی و آزمایش کند. این نوع معاینه به ارزیابی واکنش بین مسیرهای حرکتی و پاسخ‌های حسی کمک می‌کند.
در طول آزمایش رفلکس‌ها، پزشک با استفاده از ابزاری به نام چکش رفلکس پاسخ بیمار را هنگام ضربه عمقی به تاندون‌ها را بررسی می‌کند. ممکن است پزشک نقاطی از زانوها، عضله دو سر بازو، انگشتان یا مچ پا را لمس کند. در صورت وجود آرفلکسی عضلات در برابر ضربه چکش واکنشی نشان نخواهند داد.
ممکن است پزشک انجام برخی آزمایشات را برای کمک به تشخیص علل بالقوه آرفلکسی درخواست کند. بسته به علائم بیمار، این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- تپ مایع نخاعی. در این تست که به پونکسیون کمری نیز معروف است، با استفاده از یک سوزن مایع نخاعی از بخش تحتانی کمر گرفته شده و برای آنالیز به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
- آزمایش خون. این آزمایشات میزان ویتامین و قند خون بیمار را اندازه گیری می‌کند.
- مطالعه هدایت عصبی. این آزمایش آسیب عصبی و اختلال عملکرد عصبی را بررسی می‌کند.
- الکترومیوگرافی. در الکترومیوگرافی سلامت عضلات و سلول‌های عصبی کنترل کننده آن‌ها بررسی می‌شود.
- سی تی اسکن یا MRI. در این آزمایشات تصویربرداری وجود توده یا چیزی که عصب را تحت فشار قرار دهد، بررسی می‌شود.
درمان آرفلکسی چیست
درمان آرفلکسی به علت زمینه‌ای بستگی دارد. در درمان می‌توان از داروها، فیزیوتراپی یا هر دو استفاده کرد.
دارو درمانی
دارویی که پزشک برای شما تجویز می‌کند به علت زمینه‌ای بروز علائم بیمار بستگی دارد. به عنوان مثال، پزشکان ممکن است برای درمان دیابت انسولین تجویز کنند. در GBS یا CIDP، ممکن است پزشک ایمونوگلوبولین درمانی و پلاسمافرز را توصیه می‌کند. برای کمک به کاهش التهاب نیز استروئید تجویز می‌شود.
کم کاری تیروئید با جایگزینی هورمون‌های تیروئیدی درمان می‌شود. همچنین داروهای بسیاری برای درمان علائم بیماری‌های خود ایمنی در دسترس می‌باشد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات آسیب دیده انجام می‌شود. در فیزیوتراپی بیمار به کمک انجام یک سری تمرینات، راه رفتن، دویدن و به طور کلی قدرت عضلات خود را تقویت می‌کند. یک متخصص کاردرمانی می‌تواند در انجام کارهای روزمره به بیمار کمک کند.
درمان آرفلکسی دترسور
هیچ داروی خاصی در حال حاضر برای درمان آرفلکسی دترسور در دسترس نیست. افراد مبتلا به آرفلکسی دسترسور برای اطمینان از پر نشدن بیش از حد مثانه باید در فواصل معینی ادرار کنند.
ممکن است پزشک استفاده از کاتتر ادراری را برای اطمینان از تخلیه کامل مثانه توصیه کند. در طی یک کاتتریزاسیون، یک لوله نازک و انعطاف پذیر وارد مثانه شده و از طریق آن ادرار خارج می‌شود.
پیش آگهی آرفلکسی چگونه است
پیش آگهی آرفلکسی به علت زمینه‌ای بستگی دارد. برخی از بیماری‌های مسبب عدم رفلکس مانند MS و RA درمانی ندارند. هدف از درمان، كاهش شدت علائم و بهبود كيفيت زندگی است. بیشتر افراد مبتلا به MFS و سندرم گیلن باره بهبودی کامل یا تقریباً کامل خواهند داشت.
در صورت تجربه هر گونه بی حسی، ضعف یا احساس غیرطبیعی در عضلات یا اعصاب، بلافاصله باید به پزشک مراجعه کرد. معمولاً هرچه این مشکلات زودتر تشخیص داده و درمان شوند، پیش آگهی بیمار نیز بهتر خواهد بود.
