جسم خارجی
جسم خارجی می‌تواند بسته به محل دریگیری، مشکلات عدیدیه‌ای برای فرد ایجاد کند. جسم خارج می‌تواند در گوش، بینی، چشم، پوست، راه هوایی و گلو گیر کند. در برخی از این موارد باید اقدامات سریع انجام داد، در غیر این صورت ممکن است شخص جان خود را از دست بدهد. اما در برخی دیگر می‌توان به آرامی کارهای لازم را پیش برد.
جسم خارجی در گوش
وجود جسم خارجی در گوش می‌تواند باعث ایجاد درد، عفونت و از دست دادن شنوایی گردد. معمولاً خود شخص متوجه گیر کردن اجسام خارجی در گوش خود می‌شود اما ممکن است کودکان متوجه این اتفاق نشوند و برایشان مشکل ایجاد گردد.
اقدامات لازم
درصورت امکان جسم را خارج کنید. درصورتی که جسم کاملاً قابل تشخیص است، نرم است و می‌توان آن را به راحتی با پنس گرفت، می‌توانید آن را با استفاده از پنس به آرامی خارج کنید.
سر خود را به سمت درگیر خم کنید تا نیروی جاذبه به خروج جسم از گوش کمک کند. برای اثر بیشتر می‌توانید به پهلو دراز بکشید و سر خود را در سمت درگیر روی زمین قرار دهید.
درصورتی که یک حشره وارد حفره گوش شده باشد می‌توانید از روغن‌های معدنی، روغن بچه یا روغن زیتون استفاده کنید تا حشره از گوش خارج شود اما این روش را بجز در موارد حضور حشره در گوش استفاده نکنید. برای ان کار مقادر کمی روغن گرم (هم دما با بدن) را در داخل حفره گوش بریزید و اندکی صبر کنید تا حشره خارج گردد.
سعی کنید جسم را با شست و شو خارج کنید. با استفاده از یک سرنگ شست و شوی گوش (سرنگ حبابی) و آب ولرم، گوش را شسته و جسم را خارج کنید. از انجام دادن این کار در موارد پاره شدگی پرده گوش خودداری کنید.
درصورتی که با انجام این کارها، خروج جسم به صورت ایمن رخ نداد یا درد و ترشح در گوش وجود داشت و شنوایی کاهش یافته یا جسم موجود در گوش به خوبی حس نمی‌شود، باید به مراکز درمانی مراجعه کنید.
اقدامات اجتنابی
از دستکاری گوش به وسیله گوش پاک کن یا چوب کبریت (!) خودداری کنید. این کار خطر دورتر کردن جسم از دسترس و نیز آسیب به گوش را افزایش می‌دهد. همچنین درصورت آلوده بودن این اجسام، احتمال ایجاد عفونت در گوش نیز وجود دارد.
درصورت کم بودن سن کودک از استفاده از پرده گوش بپرهیزید. همچنین در مواردی که به پارگی پرده گوش شک کنید نباید گوش را دستکاری کنید. علائم پارگی پرده گوش عبارتند از درد، خونریزی یا ترشح از گوش و نیز کاهش شنوایی. در زمان پارگی پرده گوش از شست و شوی گوش نیز بپرهیزید.
جسم خارجی در بینی
درصورت ورود جسم خارجی به داخل بینی، با حفظ خونسردی اقدامات ذیل را انجام دهید:
اقدامات لازم
به آرامی هوا را از بینی خود به بیرون بدمید تا شاید بتوانید جسم را خارج کنید. اما از دمیدن متوالی یا شدید بپرهیزید. درصورت درگیری فقط یکی از سوراخ‌های بینی، با دست خود سوراخ دیگر بینی خود را به آرامی بسته و سپس هوا را از بینی خود به بیرون بدمید.
درصورتی که جسم قابل دیدن است و می‌توان آن را با یک پنس گرفت، آن را به آرامی خارج کنید. اجسام با دید نا مناسب یا غیرقابل دستیابی را دستکاری نکنید.
درصورت ناتوانی در خارج کردن اجسام، به یکی از مراکز درمانی مراجعه کنید.
اقدامات اجتنابی
از دستکاری جسم به وسیله سواب پنبه‌ای (وسیله‌ای شبیه گوش پاک کن) یا هر وسیله دیگر خودداری کنید.
از انجام دم عمیق برای به تو کشیدن جسم از بینی جداً خودداری کنید. همچنین سعی کنید تا زمان رفع مشکل، از بینی نفس نکشیده و به جای آن از دهان نفس بکشید.
بیشتر بخوانید:بعد از ضربه به بینی چه کنیم و علائم شکستگی بینی چیست؟
جسم خارجی در چشم
ورود جسم خارجی به داخل چشم می‌تواند از یک وضعیت بسیار ساده تا یک وضعیت خطرناک یا کور کننده متغیر باشد. لذا دقت در رسیدگی به این مصدومیت بسیار مهم می‌باشد.
اقدامات لازم
- دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- سعی کنید جسم را با استفاده از جریان ملایم آب ولرم و تمیز از چشم خود خارج کنید. از یک ظرف یا لیوان مناسب برای شست و شوی چشم استفاده کنید و این ظرف را به لبه تحتانی کاسه چشم خود بچسبانید تا متوجه خروج جسم گردید.
- کار دیگری که می‌توانید انجام دهید این است که حمام کرده و همزمان با این که پلک‌های خود را با دست باز نگه داشته‌اید، اجازه دهید آب ولرم از روی چشمتان عبور کند.
- درصورت استفاده از لنز‌های تماسی، بهتر است قبل از یا حین شست و شوی چشم با آب، آن‌ها را خارج کنید. گاهی اوقات ممکن است جسم خارجی به سطح زیرین لنز تماسی متصل شود.
- درصورتی که مصدوم خودتان نیستید و دارید به شخص دیگری کمک می‌کنید، برای انجام این مراحل شخص را در یک محیط با نور مناسب قرار دهید. سپس با دقت چشم را بررسی کنید. با استفاده از یک قطره چکان و آب تمیز و ولرم سعی کنید جسم را از چشم خارج کنید. همچنین می‌توانید سر را به عقب خم کنید و با استفاده از لیوان یا شیر آب یک جریان ملایم آب روی چشم برقرار کنید و جسم را با استفاده از جریان آب از چشم خارج کنید.
اقدامات اجتنابی
- از خارج کردن جسمی که در داخل چشم گیر کرده است، خودداری کنید.
- از مالیدن چشم‌های خود خودداری کنید.
- از حرکت دادن جسم بزرگی که در داخل چشم گیر کرده یا از بین پلک‌ها بیرون زده است خودداری کنید.
اقدامات اورژانسی
درصورت وجود شرایط زیر، فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید:
- ناتوانی در خارج کردن جسم خارجی با استفاده از آب
- گیر کردن جسم در داخل چشم و چسبیدن به بافت چشم
- ایجاد دید نامتعارف در مصدوم
- درد، قرمزی یا حس گیرکردن جسم در چشم به صورت مداوم به مدت بیش از ۲۴ ساعت پس از خارج کردن جسم از چشم
به یاد داشته باشید که برخی اوقات اجسام می‌توانند باعث خراشیدگی چشم گردند. این حالت باعث می‌شود حتی بدون حضور جسم در چشم نیز احساس وجود جسم در چشم وجود داشته باشد. این حس ممکن است در برخی موارد بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد و سپس رفع گردد.
گیر کردن جسم خارجی در راه هوایی
خفگی حالتی است که در اثر گیر کردن اجسام خارجی در راه هوایی ایجاد می‌شود. در این مورد، رسیدگی سریع می‌تواند بیمار را به راحتی از یک مرگ حتمی نجات دهد. لذا اقداماتی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود را با دقت فرا گرفته و هیچگاه فراموش نکنید.
درصورتی که جسم خارجی وارد راه هوایی گردد، سرفه ایجاد خواهد شد اما ممکن است شخص متوجه حضور جسم در راه هوایی خود نباشد. درصورتی که به فرد حس خفگی دست نداده است می‌توانید سریعاً به مراکز درمانی یا اورژانس مراجعه کنید تا با معاینه دقیق، جسم خارج گردد. اما درصورتی که احساس خفگی و تنگی نفس در شخص ایجاد شود، هیچگونه اتلاف وقتی جایز نیست و شما باید فوراً اقدامات لازم برای خارج کردن جسم خارجی از راه هوایی فرد را آغاز کنید.
اقدامات لازم
درصورتی که شخص می‌تواند سرفه کند، ابتدا او را آرام کرده و از او بخواهید به آهستگی یک نفس عمیق بکشد و سپس با تمام توان سرفه کند. دقت کنید که درصورتی که عمل دم (به داخل کشیدن هوا) سریع و قوی باشد، می‌تواند جسم را پایین‌تر ببرد و شرایط را سخت‌تر کند. لذا عمل دم باید با آهستگی و آرامش تمام و تا جایی که ممکن است عمیق انجام گیرد. درصورت نیاز، سرفه را تا زمانی که جسم خارج شود تکرار کنید.
درصورتی که خود شخص نمی‌تواند سرفه کند، حرف بزند یا با قدرت بخندد، باید اقداماتی که با عنوان «پنج و پنج» شناخته می‌شود را انجام دهد که عبارتند از:
- ۵ بار به پشت سینه بیمار ضربه بزنید. دقیقاً در پشت سر مصدوم ایستاده و این کار را انجام دهید. همچنین بهتر است از مصدوم بخواهید کمر خود را خم کند و موازی با زمین قرار گیرد، به صورتی که دهان او به سمت زمین باشد. برای کودکان زانو زده و این کار را انجام دهید. اما برای کودکان کوچک و نوزادان، کودک را روی دست یا زانوی خود بر روی شکم قرار دهید به صورتی که دهان کودک به سمت زمین باشد و سپس بر پشت او ضربه بزنید. ضربه را با پاشنه دست به بین دو کتف مصدوم وارد کنید. این کار می‌تواند ایجاد سرفه را نیز تحریک کند.
- انجام مانور هایملیخ.
- تا زمانی که جسم خارج نشده است، دو اقدام بالا را به صورت متناوب تکرار کنید.
درصورتی که شما تنها کسی هستید که در صحنه حضور دارید، ابتدا اقدامات لازم را انجام دهید و سپس با اورژانس تماس بگیرید. درصورتی که بجز شما شخص دیگری در محل حضور داشته باشد، از او بخواهید با مراکز اورژانس تماس بگیرد و درخواست کمک کند.
درصورتی که مصدوم بی‌هوش شود، او را روی زمین به پشت بخوابانید. درصورتی که جسم را در دهان مصدوم ببینید، سعی کنید با حرکات جارویی با استفاده از انگشت خود، سعی کنید جسم را از دهان مصدوم خارج کنید. دقت کنید که جسم را به عقب هل ندهید. درصورتی که جسم از جای خود تکان نخورد و مصدوم به تحریکات شما پاسخ ندیهد، احیای قلبی-ریوی (CPR) را آغاز کنید.
مانور هایملیخ
این مانور یکی از شناخته‌شده‌ترین مانورهاست که سالانه جان بسیار از انسان‌ها را نجات می‌دهد. برای انجام این مانور کافی است در افراد بزرگسال در پشت مصدوم بایستید و دستان خود در دور کمر مصدوم حلقه بزنید. همچنین یکی از پاهایتان را جلوتر از دیگری قرار دهید تا تعادل داشته باشید.
دست غالب خود را مشت کرده و حدود ۵ سانتی‌متر زیر استخوان جناغ (کمی بالاتر از ناف مصدوم) قرار دهید و سپس با دست غیرغالب خود آن را بگیرید. از بیمار بخواهید یک دم عمیق را به آرامی انجام دهد و تا جایی که می‌تواند هوا را به آرامی به داخل بکشد.
سپس با تمام قدرت هر دو دست خود را به سمت خود بکشید و سعی کنید دست های خود را به سمت بالا ببرید (دقیقاً مانند زمانی که بخواهید مصدوم را از زمین بلند کنید). این کار را بین ۶ تا ۱۰ بار یا تا زمانی که گرفتگی رفع شود انجام دهید.
برای وارد کردن نیروی بیشتر و نیز سریع‌تر، می‌توانید در پشت سر مصدوم کمی بدن خود را بچرخانید و با کناره استخوان لگن خود به کمر مصدوم بپچسبید. این کار باعث حفظ بهتر تعادل شما در حین وارد کردن نیرو نیز خواهد شد.
درمورد افراد باردار یا چاق، می‌توانید دستان خود را به جای قرار دادن بر روی شکم، بر روی وسط قفسه سینه فرد قرار دهید و سپس فشار آورید.
برای نوزادان کافی است نوزاد را به پشت روی دست یا پای خود قرار دهید به صورتی که دهان او به سمت بالا قرار بگیرد. اما تا جایی که می‌توانید سر نوزاد را پایین‌تر از باقی بدن او بگیرید تا جاذبه نیز به خروج جسم از راه هوایی کمک کند. سپس به استفاده از دو انگشت خود به چند سانتی‌متر پایین‌تر از جناغ نوزاد، نیروی قوی و سریع وارد کنید تا هوا با شدت و قدرت بالایی خارج شود و جسم از راه هوایی نوزاد خارج گردد.
مانور هایملیخ بر روی خود
درصورت ورود جسم خارجی به راه هوایی، سعی کنید با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید و از بقیه نیز کمک بگیرید.
زمانی که تنها باشید، می‌توانید مانور را به شکل زیر بر روی خود انجام دهید:
دست خود را مشت کرده و بالاتر از ناف خود قرار دهید. با دست دیگر خود مشت را به داخل و بالا فشار دهید و به صورت همزمان بر روی یک سطح سفت خم شوید. خم شدن و قرار گرفتن بر روی میز یا لبه صندلی می‌تواند مناسب باشد.
برای انجام این مانور باید از قبل تمرین داشته باشید.
بلعیدن جسم خارجی
بلعیدن جسم خارجی نسبت به زمانی که جسم خارجی وارد راه هوایی گردد، خطر کمتری دارد. اما ممکن است این وضعیت نیز عوارض خطرناکی ایجاد کند. درصورتی که جسم خارجی در داخل مری گیر کند، باید حتما خارج شود، به خصوص اگر دو حالت زیر باشد:
- جسم نوک‌تیز باشد، که باید در اسرع وقت برداشته شود تا آسیب بیشتری به پوشش مری وارد نشود.
- باتری کوچک (مانند باتری ساعت یا ماشین حساب) وارد مری شود. این مورد را می‌توان با کمی تاخیر از مری خارج کرد اما بهتر است در اسرع وقت خارج گردد چراکه می‌تواند به بافت مری بچسبد و آسیب بافتی ایجاد کند و حتی باعث سوختگی مری گردد.
اقدامات لازم
تمام کارهایی که لازم است انجام دهید، دقیقاً مانند زمانی است که جسم خارجی وارد راه هوایی شده باشد.
