کاملاً مشخص است که وقتی جگرگوشه شما بیمار است، تنها چیزی که دلتان می‌خواهد این است که حال او هرچه سریع‌تر، خوب شود. تا قبل از سه ماهگی، اگر حال کودک دلبندتان با در آغوش گرفتن یا استراحت، تغییری نکند یا حتی بدتر نیز بشود، بهترین کار این است که مستقیماً به پزشک مراجعه کنید؛ به‌خصوص اگر دچار تب شده است. شما اجازه ندارید هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک به او بدهید. در کودکان بالای سه ماه ممکن است تصمیم بگیرید که سریعاً برای خرید داروهای بدون نسخه به داروخانه مراجعه کنید؛ اما باید حواستان به داروهای ممنوعه برای نوزادان باشد. صرف اینکه یک دارو را بتوانید بدون نیاز به نسخه پزشک، از داروخانه تهیه کنید به این معنا نیست که مصرف آن برای نوزادان مجاز است. لیست کلیه داروهای مجاز نوزاد را در وب سایت گهواره مطالعه بفرمایید.
آسپرین (Aspirin)
نام آسپرین (استیل سالیسیلیک اسید) را حتما در لیست داروهای ممنوعه برای نوزادان یادداشت کنید؛ زیرا مصرف این دارو از هر نوعی که باشد، برای نوزادان کمتر از ۱۸ ماه مجاز نیست. مگر اینکه به دلیل شرایط پزشکی خاص، توسط پزشک اطفال تجویز شده باشد که در این صورت نیز، نوزاد باید کاملا تحت نظر پزشک باشد. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف این دارو خطر ابتلا به سندرم ری (Reye’s) را در کودکان به همراه دارد. این سندروم یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به تورم کبد و مغز شود. اگر کودک شما درد دارد و می‌خواهید او را آرام کنید، شاید بتوانید از یک شیر خشک حاوی استامینوفن (تایلنول) استفاده کنید.
ایبوپروفن (Ibuprofen)
ایبوپروفن یکی دیگر از داروهای بدون نسخه‌ای است که ممکن است انواعی از محصولات حاوی آن را در داروخانه‌ها ببینید که حتی روی آنها نوشته شده است: “برای نوزادان مجاز است”! با این وجود باید بدانید که مصرف این دارو نیز در نوزادان کمتر از شش ماه مجاز نیست. علت قرار گرفتن این دارو در لیست داروهای ممنوعه برای نوزادان این است که خطر کاهش جریان خون به کلیه‌های نوزاد را به همراه دارد. پزشک اطفال معمولاً توصیه می‌کند که از استامینوفن برای درمان تب یا درد ناشی از دندان درآوردن نوزادان ۳ تا ۶ ماهه، استفاده کنید.
شربت سرفه (Cough syrups)
شربت سرفه به‌طورکلی برای کودکان زیر چهار سال توصیه نمی‌شود؛ حتی برخی توصیه می‌کنند که در کودکان زیر شش سال نیز استفاده نشود. در سال ۲۰۰۹، وزارت بهداشت کانادا اعلام کرد که داروهای ضد سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه، تأثیری در درمان سرفه کودکان ندارند. در مقابل، آنها می‌توانند برای کودکان مضر بوده و عوارضی مانند تپش قلب و تشنج کودکان را به همراه داشته باشند. بنابراین شربت سرفه نه تنها در لیست داروهای ممنوعه برای نوزادان قرار می‌گیرد، بلکه مصرف آن برای کودکان نیز مجاز نیست.
برخی از متخصصین توصیه می‌کنند که برای درمان سرفه کودکان بالای یک سال، قبل از خواب، یک قاشق چای‌خوری عسل به آنها بدهید. این باعث کاهش سرفه در شب می‌شود و به کودکان کمک می‌کند تا بهتر بخوابند تا بدن آنها فرصت کافی برای بهبودی را داشته باشد. البته یادتان باشد که مصرف عسل نیز در کودکان زیر ۱۲ ماه با خطر بوتولیسم (یک عارضه فلج‌کننده) همراه است. برای رفع گرفتگی بینی کودکان نیز می‌توانید از یک دستگاه رطوبت ساز در اتاق کودک استفاده کنید.
دیفن هیدرامین (Diphenhydramine)
مصرف دیفن هیدرامین که برای درمان علائم آلرژی و حساسیت استفاده می‌شود نیز در کودکان زیر ۲ سال ممنوع است. البته بعضی از پزشکان ممکن است در شرایط خاص آن را برای کودکان زیر دو سال تجویز کنند اما برای نوزادان زیر شش ماه، به‌هیچ‌وجه مجاز نیست. به طور کلی دیفن هیدرامین درمان کننده نیست و فقط برای تسکین علائمی نظیر خارش‌های پوستی استفاده می‌شود. بنابراین حتی اگر کودک شما بیش از ۲ سال سن دارد و علائم او شدید و آزاردهنده نباشد نیز، نباید از این دارو استفاده کنید. مثلاً به جای آن می‌توانید از حمام جوش شیرین و نمک برای تسکین پوست کودک استفاده کنید.
علت اصلی قرار گرفتن این دارو در لیست داروهای ممنوعه برای نوزادان این است که به شدت خواب‌آور است. خواب‌آلودگی دائمی نوزاد می‌تواند در روند تغذیه او مشکل ایجاد کند. همچنین اگر نوزاد شما اکثر ساعات روز را خواب باشد، شما نمی‌توانید سایر علائم نوزاد را به خوبی رصد کنید. مثلاً ممکن است کودک شما به علت ابتلا به عفونت، از هوش رفته باشد، اما شما فکر کنید که به خاطر مصرف دیفن هیدرامین، به خواب رفته است!
دیمن هیدرینات (Dimenhydrinate)
مصرف دیمن هیدرینات نیز در کودکان به‌خصوص کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود. این دارو برای درمان تهوع و استفراغ استفاده می‌شود و به شدت خواب آور است. همان‌طور که در بخش قبل نیز گفتیم، خواب‌آلودگی اصلاً به نفع کودک شما نیست. در موارد استفراغ شدید، ممکن است پزشک اطفال داروی دیگری به نام اندانسترون را تجویز کند که مرکز استفراغ مغز را به مدت ۸ تا ۱۴ ساعت خاموش می‌کند. این دارو بر خلاف دیمن هیدرینات باعث خواب‌آلودگی کودکان نمی‌شود.
قطره‌های بینی مانند زایلومتازولین (Xylometazoline)
قطره‌های بینی نظیر زایلومتازولین که برای کاهش گرفتگی بینی استفاده می‌شوند نیز باید در لیست داروهای ممنوعه برای نوزادان و کودکان خردسال قرار داده شوند. زیرا آنها مجاری بینی را خشک می‌کنند. در عوض می‌توانید از دستگاه مکنده به نام پوار بینی نوزاد برای تخلیه، استفاده کنید. درست است که نوزادان از آن متنفر هستند! اما استفاده از آن به‌خصوص قبل از شیردهی به نوزاد به کودک کمک می‌کند که هنگام تغذیه به‌راحتی نفس بکشد. استفاده از قطره سالین یا نمکی نیز یک گزینه ایمن برای پاک‌سازی مجاری بینی نوزادان است.
نکاتی که قبل از دادن دارو به نوزادان باید بدانید
- تا وقتی کودک شما سه ماهه نشده است، نباید بدون اینکه ابتدا با پزشک اطفال مشورت کنید، هیچ دارویی به آنها بدهید. تنها دارویی که نوزاد تازه متولدشده می‌تواند بدون مشورت با پزشک مصرف کند، قطره ویتامین D است که در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، استفاده می‌شود. سایر داروها حتی استامینوفن نیز، نباید قبل از هماهنگی با پزشک به نوزادان کمتر از ۹۰ روز داده شود. به‌عبارت‌دیگر، در دوران نوزادی حتی برای مصرف داروهای بدون نسخه نیز باید با پزشک مشورت کنید.
- در نوزادان بالای سه ماه، برخی از داروهای بدون نسخه که به مهم‌ترین آنها در این مقاله اشاره شد، همچنان در لیست داروهای ممنوعه برای نوزاد قرار می‌گیرند. اما شما می‌توانید برای تسکین درد در نوزادان بالای ۳ ماه، از استامینوفن استفاده کنید. استفاده از ایبوپروفن نیز در نوزادان بالای ۶ ماه مجاز است.
- یادتان باشد که برای جلوگیری از خفگی نوزاد، هنگام دادن دارو هرگز به گونه‌های کودک خود فشار وارد نکنید، بینی او را نگیرید یا سر او را به عقب هل ندهید.
- کودکتان هنگام دریافت دارو باید در موقعیت عمودی قرار داشته باشد. اگر به حد کافی بزرگ شده است که بتواند بنشیند، دارو را در حالت نشسته به او بدهید. اما اگر نوزاد شما هنوز قادر به نشستن نیست، درحالی‌که سر نوزاد را به حالت تقریباً عمودی نگه داشته‌اید، قطره‌چکان را به سمت داخل گونه کودک ببرید تخلیه کنید. یادتان باشد که هیچ‌گاه قطره‌چکان را در انتهای دهان کودک تخلیه نکنید.
- اگر کودک شما در برابر بلع دارو مقاومت می‌کند، سعی کنید به‌آرامی روی صورت او ضربه بزنید. این کار باعث تحریک بازتاب بلع در نوزادان می‌شود. یا بلافاصله پس‌ازاینکه دارو را به کودک دادید، یک پستانک برای مکیدن در دهان او قرار دهید. شروع نوزاد به عمل مکیدن، کمک می‌کند تا دارو به محل مورد نظر برسد.
