بررسی اجمالی
لیکن پلان دهانی (LIE-kun PLAY-nus) یک بیماری التهابی مداوم (مزمن) است که غشاهای مخاطی داخل دهان شما را تحت تأثیر قرار می دهد. لیکن پلان دهانی ممکن است به صورت لکه های سفید و توری، بافت های قرمز و متورم و یا زخم سر باز دیده شود. این ضایعات ممکن است باعث سوزش، درد یا ناراحتی دیگری شود.
لیکن پلان دهانی از فردی به شخص دیگر منتقل نمی‌شود. این اختلال زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به دلایلی ناشناخته به سلولهای غشای مخاط دهان حمله کند.
علائم معمولاً قابل کنترل است، اما افرادی که دارای لیکن پلان دهانی هستند، نیاز به نظارت منظم دارند زیرا ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان دهان در مناطق آسیب دیده باشند.
علائم لیکن پلان دهانی
علائم و نشانه های لیکن پلان دهانی بر مخاط دهان تأثیر می گذارد.
ظاهر
ضایعات ممکن است به صورت زیر ظاهر شوند:
- تکه هایی از بافت، سفید و برجسته
- تکه های بافت قرمز، متورم و حساس
- زخم باز
مکان
این ضایعات ممکن است در موارد زیر ظاهر شود:
- درون گونه ها ، شایع ترین مکان است.
- لثه
- زبان
- بافت های داخلی لب ها
- کام
درد یا ناراحتی
تکه های سفید و توری ممکن است وقتی در قسمت داخلی گونه ها ظاهر می شوند، ناراحتی ایجاد نکنند. با این حال، علائم همراه با لکه های قرمز، متورم و زخم های باز ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس سوزش یا درد
- حساسیت به غذاهای گرم، اسیدی یا ادویه دار
- خونریزی و تحریک با مسواک زدن
- التهاب لثه (ژینژیوایتیس)
- لکه های دردناک و ضخیم روی زبان
- ناراحتی هنگام صحبت جویدن یا بلعیدن
انواع دیگر لیکن پلان
اگر به لیکن پلان دهانی مبتلا هستید، ممکن است ضایعات لیکن پلان داشته باشید که سایر قسمت های بدن شما را تحت تأثیر قرار می دهد.
- پوست. ضایعات معمولاً به صورت برجستگی هایی به رنگ بنفش و رویه صاف دیده می شوند که اغلب دارای خارش هستند.
- دستگاه تناسلی. ضایعات روی دستگاه تناسلی زنان اغلب باعث درد یا سوزش و ناراحتی در هنگام مقاربت می شود. ضایعات معمولاً قرمز و فرسوده هستند و گهگاه به صورت نواحی سفید رنگ ظاهر می شوند. ضایعات می توانند در دستگاه تناسلی مردان نیز رخ دهند.
- گوش ها. لیکن پلان گوش می تواند منجر به کاهش شنوایی شود.
- پوست سر. وقتی ضایعات پوستی روی پوست سر ظاهر می شود، ممکن است باعث ریزش مو موقتی یا دائمی مو شود.
- ناخن. اگرچه نادر است، لیکن پلان ناخن های پا یا ناخن دست ممکن است منجر به برجستگی ناخن ها، نازک شدن یا شکاف ناخن ها و از بین رفتن موقت یا دائمی ناخن شود.
- چشم ها. به ندرت، لیکن پلان ممکن است سطح غشای مخاطی چشم را درگیر کند و باعث ایجاد زخم و کوری شود.
- مری. لیکن پلان مری نادر است، اما در صورت بروز، ممکن است منجر به باریک شدن مری یا تشکیل نوارهای محکم و حلقوی در مری شود که می تواند بلع را دشوار کند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم
در صورت مشاهده علائم و نشانه های ذکر شده در بالا به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.
علل ایجاد لیکن پلان دهانی
مشخص نیست که چه چیزی باعث لیکن پلان دهانی می شود. با این حال، به نظر می رسد لنفوسیتهای T – سلولهای سفید خونی خاص که در التهاب نقش دارند – در هنگام ایجاد لیکن پلان دهانی فعال می شوند. این می تواند نشان دهنده یک اختلال ایمنی باشد و ممکن است عوامل ژنتیکی در آن دخیل باشند. اما برای تعیین علت دقیق تحقیقات بیشتری لازم است.
این امکان وجود دارد که در بعضی از افراد، لیکن پلان دهانی ممکن است توسط برخی داروها، آسیب دهان، عفونت یا عوامل ایجاد کننده آلرژی مانند مواد دندانی تحریک شود. استرس ممکن است در بدتر شدن علائم یا عود آن نقش داشته باشد. با این حال این دلایل تأیید نمی شوند.
ریسک فاکتورهای لیکن پلان دهانی
هر کسی می تواند به لیکن پلان دهانی مبتلا شود، اما این بیماری در زنان میانسال بیشتر دیده می شود.
برخی از عوامل ممکن است خطر ابتلا به لیکن پلان دهانی را افزایش دهد، مانند داشتن اختلالی که ایمنی بدن شما را کاهش می دهد یا برخی از داروهای مصرفی شما. اگرچه تحقیقات بیشتری لازم است.
عوارض لیکن پلانی دهانی
موارد شدید لیکن پلان دهانی ممکن است خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
- درد قابل توجه
- کاهش وزن یا سوء تغذیه
- استرس یا اضطراب
- افسردگی
- زخم ناشی از ضایعات فرسایشی
- مخمر خوراکی ثانویه یا عفونت های قارچی
- سرطان دهان
تشخیص لیکن پلان دهانی
پزشک شما بر اساس موارد زیر لیکن پلان دهانی را تشخیص می دهد.
- درباره سابقه پزشکی و دندانپزشکی و داروهای مصرفی خود به پزشک اطلاع دهید.
- بررسی علائم، از جمله ضایعات موجود در دهان و سایر مکان های بدن
- معاینه دهان و سایر نواحی به طور مناسب
وی همچنین ممکن است درخواست تست های آزمایشگاهی مانند:
- نمونه برداری. یک نمونه بافت کوچک از یک یا چند ضایعه در دهان شما گرفته می شود و زیر میکروسکوپ بررسی می شود تا نشانه هایی از لیکن پلان دهانی پیدا شود. برای شناسایی پروتئین های سیستم ایمنی بدن که معمولاً با لیکن پلان دهانی مرتبط هستند، ممکن است آزمایش های میکروسکوپی تخصصی دیگری نیز مورد نیاز باشد.
- کشت. با استفاده از پنبه نمونه ای از سلول ها از دهان شما گرفته می شود. نمونه تحت میکروسکوپ مورد بررسی قرار می گیرد تا مشخص شود آیا به عفونت قارچی ثانویه، باکتریایی یا ویروسی مبتلا هستید.
- آزمایش خون. این موارد ممکن است برای شناسایی شرایطی مانند هپاتیت C انجام شود که به ندرت ممکن است با لیکن پلان دهانی و لوپوس مرتبط باشد که ممکن است شبیه لیکن پلان دهانی باشد.
درمان لیکن پلان دهانی
لیکن پلان دهانی یک بیماری مزمن است. هیچ درمانی وجود ندارد، بنابراین درمان بر کمک به بهبود ضایعات شدید و کاهش درد یا ناراحتی های دیگر متمرکز است. پزشک شما شرایط شما را کنترل می کند تا درمان مناسب را تعیین کند یا در صورت لزوم درمان را متوقف کند.
اگر درد و ناراحتی ندارید و اگر فقط ضایعات سفید و توری وجود دارد، ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشید. برای علائم شدیدتر، ممکن است به یک یا چند گزینه زیر نیاز داشته باشید.
درمان علامتی
از درمان هایی مانند بی حس کردن موضعی می توان برای تسکین موقتی مناطقی که دردناک هستند، استفاده کرد.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها ممکن است التهاب مربوط به لیکن پلان دهانی را کاهش دهند. یکی از این اشکال ممکن است توصیه شود:
- موضعی. دهانشویه، پماد یا ژل مستقیماً به غشای مخاطی زده می شود – روش ترجیحی.
- خوراکی. کورتیکواستروئیدها برای مدت زمان محدود به صورت قرص مصرف می شوند.
- تزریق. دارو به طور مستقیم به ضایعه تزریق می شود.
عوارض جانبی بسته به روش استفاده متفاوت است. با پزشک خود صحبت کنید تا مزایای بالقوه را در مقابل عوارض جانبی احتمالی بسنجید.
داروهای مربوط به پاسخ ایمنی
داروهایی که پاسخ ایمنی بدن شما را سرکوب یا اصلاح می کنند ممکن است برای بهبود ضایعات شدیدتر و کاهش درد استفاده شوند. آنها به این اشکال وجود دارند:
- پمادهای موضعی یا ژل ها. مهار کننده های کلسینورین، مشابه داروهای خوراکی که برای جلوگیری از رد اندام های پیوندی استفاده می شود، ممکن است برای درمان لیکن پلان دهانی موثر باشد. اما این داروها به دلیل ارتباط نامشخص با سرطان، هشدار سازمان غذا و دارو را دارند. به عنوان مثال می توان به تاکرولیموس (Protopic) و پیمکرولیموس (Elidel) اشاره کرد.
- داروهای سیستمیک. در موارد شدید که لیکن پلان دهانی مناطق دیگری را نیز درگیر می کند – مانند پوست سر ، دستگاه تناسلی یا مری – ممکن است از داروهای سیستمیک که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند استفاده شود.
استفاده از برخی داروها مانند استروئیدهای موضعی می تواند به رشد بیش از حد مخمر منجر شود. در طول درمان، برای بررسی عفونت های ثانویه و دریافت درمان، ویزیت های پیگیری منظم را با پزشک خود ترتیب دهید. عدم درمان عفونت های ثانویه ممکن است شرایط را بدتر کند.
برخورد با عوامل محرک
اگر پزشک شما شک داشته باشد که لیکن پلان دهانی ممکن است به یک محرک، مانند یک دارو، یک ماده حساسیت زا یا استرس مربوط باشد، اقداماتی را توصیه می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است به شما توصیه شود که در عوض داروی دیگری را امتحان کنید، برای آزمایش های اضافی به متخصص آلرژی یا متخصص پوست مراجعه کنید یا روش های کنترل استرس را بیاموزید.
سبک زندگی و درمان های خانگی
علاوه بر درمان منظم پزشکی و دندانپزشکی، اقدامات خودمراقبتی ممکن است به بهبود علائم لیکن پلان دهانی کمک کند یا از وقوع مکرر علائم شدید جلوگیری کند:
- بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید. دهان خود را تمیز نگه دارید تا علائم شما کاهش یابد و به جلوگیری از عفونت کمک کند. دندان های خود را حداقل دو بار در روز با استفاده از خمیردندان ملایم مسواک بزنید و روزانه از نخ دندان استفاده کنید.
- رژیم خود را تنظیم کنید. اگر به نظر می رسد غذاهای پرادویه، شور یا اسیدی علائم شما را تحریک یا بدتر می کند. غذاهایی را انتخاب کنید که برای کمک به کاهش ناراحتی، نرم باشد. و استفاده از کافئین را کاهش داده یا از بین ببرید.
- از تحریک کننده ها خودداری کنید. از مصرف الکل یا تنباکو خودداری کنید. همچنین از عادت هایی که باعث آسیب به داخل دهان می شود ، مانند جویدن لب یا گونه خودداری کنید.
- یاد بگیرید که استرس را کنترل کنید. از آنجا که استرس ممکن است علائم را پیچیده یا عود مجدد علائم را تحریک کند ، ممکن است لازم باشد مهارت های لازم را برای جلوگیری یا کنترل استرس در خود ایجاد کنید. پزشک ممکن است شما را به یک متخصص بهداشت روان معرفی کند که می تواند به شما در شناسایی عوامل استرس زا ، ایجاد استراتژی های مدیریت استرس یا رفع سایر نگرانی های بهداشت روان کمک کند.
- مرتباً به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید. سالانه دو بار برای معاینه یا بیشتر به دستور دندانپزشک مراجعه کنید. از آنجا که درمان طولانی مدت اغلب مورد نیاز است، با پزشک یا دندانپزشک خود در مورد اینکه هر چند وقت یک بار باید به آنها مراجعه شود، سوال کنید تا عملکرد شما و غربالگری سرطان بررسی شود.
آماده شدن برای قرار ملاقات
شما احتمالاً با مراجعه به پزشک یا دندانپزشک شروع خواهید کرد. برخی از افراد مبتلا به لیکن پلان دهانی نیز روی پوست خود دچار لیکن پلان می شوند. بسته به علائم شما، ممکن است به یک متخصص بیماری های پوستی (درماتولوژیست) یا یک متخصص بیماری های لثه و دندان (پریودنتیست) ارجاع شوید.
آنچه شما می توانید انجام دهید
برای آماده شدن برای قرار ملاقات خود:
- یک نسخه از تمام مشاوره ها و آزمایش های قبلی که در مورد این مشکل انجام داده اید ، بیاورید.
- بپرسید آیا قبل از قرار ملاقات کاری لازم است انجام دهید ، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
- از علائمی که تجربه می کنید، لیستی تهیه کنید: حتی علائمی که به نظر می رسد با دهان شما ارتباطی ندارند.
- لیستی از اطلاعات اصلی شخصی ، شامل هرگونه استرس عمده یا تغییر زندگی اخیر خود تهیه کنید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها ، گیاهان و یا سایر مکمل هایی که مصرف می کنید را بنویسید.
- سوالات خود را آماده کنید که از پزشک یا دندانپزشک خود بپرسید.
برخی از سوالات اساسی برای پرسیدن شامل موارد زیر است:
- چه چیزی احتمالاً باعث بروز علائم یا شرایط من شده است؟
- دلایل احتمالی دیگر چیست؟
- به چه نوع آزمایش هایی نیاز دارم؟
- بهترین اقدام چیست؟
- گزینه های جایگزین رویکرد اصلی که شما پیشنهاد می کنید چیست؟
- من بیماری دیگری نیز دارم. چگونه می توانم آنها را به بهترین نحو مدیریت کنم؟
- آیا محدودیتی وجود دارد که لازم باشد آنها را دنبال کنم؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- آیا جایگزینی عمومی برای دارویی که تجویز می کنید وجود دارد؟
- آیا بروشور هایی وجود دارد که بتوانم داشته باشم؟ چه وب سایت هایی را پیشنهاد می کنید؟
در هنگام قرار ملاقات خود از پرسیدن سوال دیگری دریغ نکنید.
چه انتظاری از پزشک خود دارید
پزشک یا دندانپزشک شما احتمالاً چندین سوال از شما می پرسد، مانند:
- چه زمانی ضایعات یا زخم ها در دهان شما ظاهر شد؟
- آیا در جای دیگری از بدن خود ضایعاتی پیدا کرده اید؟
- آیا در دهان خود احساس درد، احساس سوزش یا ناراحتی دیگری دارید؟
- شدت درد یا ناراحتی را چگونه توصیف می کنید؟
- آیا اخیراً مصرف داروهای جدید را شروع کرده اید؟
- آیا ویتامین ، گیاهان، سایر مکمل های غذایی یا داروهای بدون نسخه مصرف می کنید؟
- آیا هیچ حساسیتی دارید؟
- آیا استرس های جدید یا غیرمعمولی در زندگی خود تجربه کرده اید؟
- چه شرایط سلامتی دیگری دارید؟
پزشک یا دندانپزشک بر اساس پاسخ ها، علائم و نیازهای شما سوالات بیشتری را می پرسد. آماده سازی سوالات به شما کمک می کند از وقت خود با دکتر یا دندانپزشک نهایت استفاده را ببرید.
