احیای قلبی-ریوی
احیای قلبی-ریوی که با عنوان CPR نیز شناخته می‌شود یکی از مهارت‌های بسیار مهم امدادرسانی است. یادگیری این مهارت به حدی ضروری است که شاید بتوان گفت کمک‌های اولیه بدون یادگیری احیای قلبی ریوی بی معنی می‌باشد. این مهارت یک تکنیک حفظ جان می‌باشد که در بسیاری از شرایط اورژانسی شامل حمله قلبی یا غرق شدگی بسیار مهم می‌باشد.
قبل از آغاز مبحث باید ذکر کنیم که در آخرین بروزرسانی خط مشی‌های انجام CPR که توسط AHA (انجمن قلب آمریکا) منتشر شده است، شروع ماساژ قلبی قبل از هر کار دیگری در اولویت می‌باشد.
درصورتی که فکر می‌کنید به اندازه کافی برای انجام احیای قلبی-ریوی آموزش دیده نیستید، بهتر است بدانید انجام هر کاری در این شرایط بهتر از انجام ندادن هیچ کاری است. به یاد داشته باشید تفاوت انجام کاری جزئی با انجام ندادن هیچ کاری، ممکن است به قیمت از دست دادن جان یک نفر یا بازگشت او به زندگی تمام شود.
برای هر دسته از افراد توصیه‌ای وجود دارد:
- افراد آموزش ندیده: درصورتی که برای انجام CPR آموزش ندیده‌اید، فقط برای احیای قلبی-ریوی کافی است ماساژ سینه انجام دهید. لازم نیست تنفس مصنوعی برای بیمار بدهید. فقط کافی است ۱۰۰ الی ۱۲۰ ماساژ قفسه سینه در یک دقیقه انجام دهید.
- افراد آموزش دیده و آماده: درصورتی که آموزش دیده‌اید و درمورد کار خود اعتماد به نفس کافی دارید، تفس و نبض بیمار را کنترل کنید. درصورت فقدان تنفس یا نبض به مدت حداقل ۱۰ ثانیه، ماساژ قلبی را آغاز کنید. ابتدا ۳۰ ماساژ قلبی بدهید و سپس دو تنفس مصنوعی بدهید. سپس انجام ماساژ قلبی را ادامه دهید.
- افراد آموزش دیده و غیرآماده: درصورتی که قبلاً برای انجام CPR آموزش دیده‌اید اما اعتماد به نفس کافی ندارید، صرفاً ۱۰۰ تا ۱۲۰ ماساژ قلبی در یک دقیقه انجام دهید.
اطلاعات تکمیلی در ادامه ارائه خواهد شد. به این نکته نیز توجه کنید که اطلاعاتی که در بالا ذکر شد برای بزرگسالان، کودکان و شیرخوارانی که نیازمند CPR هستند قابل انجام است اما برای نوزادان (تا ۴ هفتگی) صادق نیست.
انجام CPR از این نظر اهمیت دارد که می‌تواند جریان خون حاوی اکسیژن را به سمت مغز و سایر اندام‌های حیاتی حفظ کند تا زمانی که با اقدامات پیشرفته‌تر ریتم نرمال قلب بازیابی گردد.
با ایستادن قلب، خون پر از اکسیژن به مغز نمی‌رسد و می‌تواند طی چند دقیقه آسیب مغزی ایجاد کند. ممکن است فرد طی ۸ تا ۱۰ دقیقه فوت کند.
برای یادگیری انجام احیای قلبی-ریوی بهتر است در جلسان حضوری شرکت کرده و به صورت عملی این کار را تمرین کنید. درصورتی که آموزش دیده نیستید و مصدومی به کمک شما نیاز دارد، سریعاً با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید. سرویس اورژانس می‌تواند تا زمان رسیدن نیروهای امدادی شما را راهنمایی کند.
قبل از آغاز
قبل از آغاز فرایند احیای قلبی-ریوی، موارد زیر را بررسی کنید:
- آیا محیط برای مصدوم امن می‌باشد؟
- آیا مصدوم هوشیار است یا ناهوشیار؟
- درصورتی که مصدوم هوشیار نباشد، بر روی شانه‌های ضربه زده یا آنها را تکان دهید و بلند بپرسید «حالت خوب است؟»
درصورتی که مصدوم پاسخ نمی‌دهد و دو نفرهستید، از نفر دوم بخواهید با ۱۱۵ تماس بگیرد و به دنبال یافتن دستگاه AED باشد. شما نیز CPR را آغاز کنید.
درصورتی که تنها هستید و دسترسی فوری به تلفن دارید، سریعاً با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید و سپس احیا را آغاز کنید.
مراحل C-A-B
همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، یک امدادرسان باید در مواجهه با مصدوم ارزیابی اولیه و ثانویه انجام دهد. ارزیابی اولیه همان اصل ABC می‌باشد. در این اصل A حرف اول Airway به معنی راه هوایی، B حرف اول Breathing به معنی تنفس و C حرف اول Circulation به معنی گردش خون می‌باشند.
اما زمانی که نیاز به امدادرسانی وجود داشته باشد، باید C-A-B را انجام دهید که با ارزیابی متفاوت است. به این معنی که اولیت درمان با بازگرداندن جریان خون با ماساژ قلبی می‌باشد نه رسیدگی به راه هوایی بیمار.
C: ماساژ قلبی (Compressions)
- مصدوم را به پشت بر روی یک سطح سفت بخوابانید.
- کنار شانه و گردن مصدوم زانو بزنید.
- پاشنه دست خود را در وسط قفسه سینه مصدوم قرار دهید (هم سطح با نوک سینه‌های مصدوم). دست غالب خود را روی دست دیگر قرار دهید. آرنج‌ها را صاف نگه داشته و خم نکنید تا نیرو کاملاً بر روی قفسه سینه منتقل گردد. شانه‌های خود را دقیقاً در بالای سطح دست‌های خود قرار دهید.
- با نیری زیاد (درحد انداختن وزن خود بر روی مصدوم) قفسه سینه مصدوم حدود ۲ اینچ (معادل تقریباً ۵ سانتی متر) به داخل فشار دهید. مراقب باشید این فشار قفسه سینه را بیش از ۲.۴ اینچ (معادل تقریباً ۶ سانتی متر) به داخل فشار ندهد. در هر یک دقیقه حدود ۱۰۰ الی ۱۲۰ بار نیرو را وارد کنید.
- درصورتی که برای انجام احیای قلبی-ریوی آموزش ندیده باشید، ماساژ قلبی را تا زمان ایجاد حرکت در مصدوم یا رسیدن نیروهای امدادی ادامه دهید. اما درصورتی که آموزش دیده باشید می‌توانید مراحل A و B را پس از انجام مرحله C انجام دهید.
A: باز کردن مسیر هوایی (Airway)
درصورتی که قبلاً آموزش دیده باشید، پس از این که ۳۰ ماساژ قلبی انجام دادید، با استفاده از دو مانور head-tilt و chin-lift، راه هوایی مصدوم را باز نگه دارید. کف دست خود را بر روی پیشانی مصدوم قرار داده و به آرامی سر بیمار را به عقب خم کنید. سپس با دست دیگر خود چانه مصدوم را به جلو بکشید تا راه هوایی بیمار باز شود.
B: تنفس مصنوعی (Breathing)
تنفس مصنوعی می‌تواند تنفس دهان به دهان یا دهان به بینی باشد. تنفس دهان به بینی زمانی انجام می‌شود که دهان مصدوم به شدت آسیب دیده باشد یا نتوان آن را باز کرد.
دقت کنید که درصورت ابتلای مصدوم به بیماری، انجام تنفس مصنوعی توسط امدادرسان نیاز نیست. برای مثال برای مصدوم مبتلا به کووید-۱۹ باید دهان بیمار را با استفاده از یک تکه پارچه بپوشانید و بدون دادن تنفس مصنوعی، شروع به ماساژ قلبی کنید.
- بعد از باز کردن راه هوایی مصدوم با انجام مانورهای لازم، پره‌های بینی مصدوم را گرفته و مسیر بینی مصدوم را ببندید. سپس دهان خود را بر روی دهان مصدوم قرار دهید.
- آماده شوید تا ۲ تنفس مصنوعی بدهید. اولین تنفس را در طی یک ثانیه بدهید و حین دادن تنفس، به قفسه سینه مصدوم نگاه کنید و مطمئن شوید که حرکت کند. درصورتی که قفسه سینه حرکت کند می‌توانید تنفس دوم را نیز بدهید. درصورتی که قفسه سینه حرکت نکند، مانورهای head-tilt و chin-lift را تکرار کنید و سپس تنفس دوم را بدهید. زمانی که ۳۰ ماساژ قلبی و ۲ تنفس مصنوعی انجام شد، یک دورهی احیا کامل می‌شود. دقت کنید تا بیش از حد تنفس ندهید یا تنفس مصنوعی را با فشار بالا ندهید.
- ماساژ قلبی را تا زمان بازیابی گردش خون ادامه دهید.
- به محض این که دستگاه دفیبریلاتور خودکار خارجی که با عنوان AED شناخته می‌شود در دسترس باشد، از آن استفاده کنید. یک شوک بدهید و سپس دوره‌های احیا را تا ۲ دقیقه انجام دهید و سپس شوک دوم را بدهید. درصورت در دسترس نبودن این دستگاه، به مرحله ۵ بروید.
- دوره‌های احیا (شامل ۳۰ ماساژ قلبی با سرعت ۱۰۰ تا ۱۲۰ ماساژ در دقیقه و سپس ۲ تنفس مصنوعی) را به صورت پشت سر هم تا زمانی که نشانه‌های حرکت دیده شود یا پرسنل پزشکی در محل حضور یابند ادامه دهید.
بیشتر بخوانید: کمک های اولیه؛ امدادگر کیست؟
انجام CPR بر روی کودکان
روش انجام احیای قلبی-ریوی در کودکان از ۱ سالگی تا زمان بلوغ، اساساً همان روش بزرگسالان می‌باشد. اما AHA نیز انجام مراحل به صورت ذیل را توصیه می‌کند:
C: ماساژ قلبی (Compressions)
درصورتی که تنها هستید و لحظه از حال رفتن کودک را ندیده‌اید، ۵ دورهی احیا شامل ماساژ قلبی و تنفص مصنوعی (که حدود ۲ دقیقه طول خواهد کشید) را انجام داده و سپس با اورژانس تماس گرفته و یا به دنبال AED بروید.
درصورتی که تنها هستید و لحظه‌ی از حال رفتن کودک را دیده باشید، می‌توانید قبل از انجام فرایند احیا، با اورژلنس تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید. سپس فرایند احیا را آغاز کنید.
در هر صورت، درصورتی که کنارتان شخص دیگری وجود داشته باشد، شما باید فرایند احیا را آغاز کرده و از نفر دوم بخواهید با اورژانس و مراکز درمانی تماس بگیرد و به دنبال AED بگردد.
- کودک را به پشت بر روی یک سطح سفت بخوابانید.
- کنار شانه و گردن کودک زانو بزنید.
- پاشنه دست خود را در وسط قفسه سینه کودک قرار دهید (هم سطح با نوک سینه‌های کودک). دست غالب خود را روی دست دیگر قرار دهید. درصورتی که سن کودک پایین باشد یا قفسه سینه او کوچک باشد، می‌توانید فقط پاشنه دست غالب خود را بر روی قفسه سینه کودک قرار دهید. آرنج‌ها را صاف نگه داشته و خم نکنید تا نیرو کاملاً بر روی قفسه سینه منتقل گردد. شانه‌های خود را دقیقاً در بالای سطح دست‌های خود قرار دهید.
- با نیری کافی (نه درحد انداختن وزن خود بر روی قفسه سینه کودک) قفسه سینه کودک را حدود ۲ اینچ (معادل تقریباً ۵ سانتی متر) به داخل فشار دهید. درصورتی که مصدوم یک نوجوان باشد، مراقب باشید این فشار قفسه سینه را بیش از ۲.۴ اینچ (معادل تقریباً ۶ سانتی متر) به داخل فشار ندهد. در هر یک دقیقه حدود ۱۰۰ الی ۱۲۰ بار نیرو را وارد کنید.
- درصورتی که برای انجام احیای قلبی-ریوی آموزش ندیده باشید، ماساژ قلبی را تا زمان ایجاد حرکت در مصدوم یا رسیدن نیروهای امدادی ادامه دهید. اما درصورتی که آموزش دیده باشید می‌توانید مراحل A و B را پس از انجام مرحله C انجام دهید.
A: باز کردن مسیر هوایی (Airway)
درصورتی که قبلاً آموزش دیده باشید، پس از این که ۳۰ ماساژ قلبی انجام دادید، با استفاده از دو مانور head-tilt و chin-lift، راه هوایی کودک را باز نگه دارید. کف دست خود را بر روی پیشانی کودک قرار داده و به آرامی سر او را به عقب خم کنید. سپس با دست دیگر خود چانه کودک را به جلو بکشید تا راه هوایی او باز شود.
B: تنفس مصنوعی (Breathing)
۲ تنفس مصنوعی پس از انجام ۳۰ ماساژ قلبی نیاز خواهد بود (همانند بزرگسالان).
- بعد از باز کردن راه هوایی کودک با انجام مانورهای لازم، پره‌های بینی او را گرفته و مسیر بینی مسدود کنید. سپس دهان خود را بر روی دهان کودک قرار دهید.
- آماده شوید تا ۲ تنفس مصنوعی بدهید. اولین تنفس را در طی یک ثانیه بدهید و حین دادن تنفس، به قفسه سینه مصدوم نگاه کنید و مطمئن شوید که حرکت کند. درصورتی که قفسه سینه حرکت کند می‌توانید تنفس دوم را نیز بدهید. درصورتی که قفسه سینه حرکت نکند، مانورهای head-tilt و chin-lift را تکرار کنید و سپس تنفس دوم را بدهید. دقت کنید تا بیش از حد تنفس ندهید یا تنفس مصنوعی را با فشار بالا ندهید.
- بلافاصله پس از دو تنفس مصنوعی، دورهی بعدی احیا را آغاز کنید. درصورتی که دو نفر باشید می‌توانید بعد از ۲ بار تنفس مصنوعی، ۱۵ ماساژ قلبی انجام دهید.
- ماساژ قلبی را تا زمان بازیابی گردش خون ادامه دهید.
- به محض این که دستگاه AED در دسترس باشد، از آن استفاده کنید. درصورت در دسترس بودن پدهای مخصوص کودکام، برای کودکان زیر ۸ سال از آنها استفاده کنید. درصورت در دسترس نبودن پدهای مخصوص کودکان، می‌توانید از پدهای بزرگسالان استفاده کنید. یک شوک بدهید و سپس دوره‌های احیا را تا ۲ دقیقه انجام دهید و سپس شوک دوم را بدهید. درصورت در دسترس نبودن این دستگاه، به مرحله ۶ بروید.
- دوره‌های احیا (شامل ۳۰ ماساژ قلبی با سرعت ۱۰۰ تا ۱۲۰ ماساژ در دقیقه و سپس ۲ تنفس مصنوعی) را به صورت پشت سر هم تا زمانی که نشانه‌های حرکت دیده شود یا پرسنل پزشکی در محل حضور یابند ادامه دهید.
انجام CPR بر روی شیرخواران ۴ ماه و بزرگتر
بیشتر ایست‌های قلبی در شیرخواران در اثر کمبود اکسیژن رخ می‌دهد. برای مثال در اثر غرق شدگی یا خفگی. درصورتی که می‌دانید شیرخوار دچار انسداد مسیر هوایی شده است، کمک‌های اولیه برای خفگی را انجام دهید. درصورتی که نمی‌دانید چرا شیرخوار نفس نمی‌کشد، احیای قلبی ریوی را اجرا کنید.
بیشتر بخوانید:کمک های اولیه؛ خفه شدگی
برای شروع، شرایط را بررسی کنید. به کودک ضربه‌های آرام بزنید و پاسخ‌های او (مانند حرکت) به ضربه را بسنجید. دقت کنید که کودک را تکان ندهید یا نلرزانید.
درصورتی که پاسخی دریافت نکردید، مراحل C-A-B را برای شیرخواری که زیر ۱ سال می‌باشد، به شکلی که در زیر بیان می‌شود انجام دهید. دقت کنید که برای نوزادان (دورهی نوزادی عبارت است از ۴ هفته‌ی اول زندگی کودک پس از تولد) روش متفاوت از روش زیر خواهد بود.
درصورتی که تنها شما در محل حضور دارید و از حال رفتن کودک را ندیده‌اید، به مدت ۲ دقیقه CPR را انجام دهید و سپس با ۱۱۵ تماس گرفته و مراتب را اطلاع دهید و به دنبال دستگاه AED برگردید. درصورتی که لحظه‌ی از حال رفتن کودک را دیده باشید، ابتدا با ۱۱۵ تماس گرفته و به دنبال دستگاه AED بگردید. سپس احیای قلبی-ریوی را آغاز کنید.
درصورتی که شخص دیگری در کنارتان باشد، از او بخواهید با اورژانس تماس گرفته و به دنبال دستگاه AED بگردد. شما نیز بلافاصله CPR را آغاز کنید.
C: ماساژ قلبی (Compressions)
- شیرخوار را به پشت بر روی یک سطح سفت مانند میز بخوابانید. کف زمین نیز محل مناسبی می‌باشد.
- بین نوک سینه‌های کودک یک خط افقی تصور کنید. دو انگشت از یک دست خود را در وسط قفسه سینه، دقیقاً زیر این خط قرار دهید.
- به آرامی قفسه سینه کودک را حدود ۱.۵ اینچ (معادل ۴ سانتی‌متر) به داخل فشار دهید.
- در هر یک دقیقه حدود ۱۰۰ الی ۱۲۰ بار نیرو را وارد کنید.
- درصورتی که برای انجام احیای قلبی ریوی آموزش ندیده باشید، ماساژ قلبی را تا زمان ایجاد حرکت در مصدوم یا رسیدن نیروهای امدادی ادامه دهید. اما درصورتی که آموزش دیده باشید می‌توانید مراحل A و B را پس از انجام مرحله C انجام دهید.
A: باز کردن مسیر هوایی (Airway)
درصورتی که قبلاً آموزش دیده باشید، پس از این که ۳۰ ماساژ قلبی انجام دادید، با استفاده از یک دست چانه را بلند کنید و با دست دیگر بر پیشانی فشار آورید و به آرامی سر را به عقب خم کنید.
B: تنفس مصنوعی (Breathing)
- بعد از باز کردن راه هوایی کودک با انجام روش فوق، دهان خود را بر روی دهان و بینی کودک قرار دهید و آنها را کامل بپوشانید.
- آماده شوید تا ۲ تنفس مصنوعی بدهید. از قدرت عضلات گونه‌ی خود استفاده کنید تا تا فوت‌های آرامی انجام دهید. از دادن تنفس عمیق با استفاده از ریه‌های خود بپرهیزید. اولین تنفس را در طی یک ثانیه بدهید و حین دادن تنفس، به قفسه سینه کودک شیرخوار نگاه کنید و مطمئن شوید که حرکت کند. درصورتی که قفسه سینه حرکت کند می‌توانید تنفس دوم را نیز بدهید. درصورتی که قفسه سینه حرکت نکند، مانورهای head-tilt و chin-lift را تکرار کنید و سپس تنفس دوم را بدهید. بازهم تاکید می‌کنیم که دقت کنید تا بیش از حد تنفس ندهید یا تنفس مصنوعی را با فشار بالا ندهید.
- درصورتی که همچنان قفسه سینه کودک شیرخوار حرکت نکند، به ماساژ قلبی ادامه دهید.
- بلافاصله پس از دو تنفس مصنوعی، دورهی بعدی احیا را آغاز کنید و ۳۰ ماساژ قلبی انجام دهید. درصورتی که دو نفر باشید می‌توانید بعد از ۲ بار تنفس مصنوعی، ۱۵ ماساژ قلبی انجام دهید.
- دوره‌های احیا (شامل ۳۰ ماساژ قلبی با سرعت ۱۰۰ تا ۱۲۰ ماساژ در دقیقه و سپس ۲ تنفس مصنوعی) را به صورت پشت سر هم تا زمانی که نشانه‌های حرکت دیده شود، گردش خون بازیابی گرددیا پرسنل پزشکی در محل حضور یابند ادامه دهید.
شک به مسمومیت
درصورت شک به مسمومیت مصدوم، مطابق با الگوی زیر عمل می‌کنیم:
الگوریتم احیا
الگوریتم احیای قلبی-ریوی به صورت پیشرفته به صورت زیر می‌باشد.
توجه کنید که این نمودار صرفا برای افراد متخصص قابل استفاده می‌باشد و دانستن آن برای عموم مردم لازم نیست.
