بیماری‌های مادرزادی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر کودکان در سراسر دنیاست. عوامل ژنتیکی در این میان نقش بسیار مهمی دارند.
اختلالات مادرزادی عامل مرگ بیش از ۳۰۰ هزار شیرخوار در دنیاست. این اختلالات عموماً شامل ناهنجاری‌های تکاملی می‌باشد؛ که از این میان می‌توان به ناهنجاری‌های لولۀ عصبی و قلب، اوتیسم (Autism) و نشانگان داون (Down Syndrome) اشاره کرد.
دانشمندان هم‌چنان در رابطه با عامل ۵۰ درصد از این نقایص مادرزادی، به نتیجۀ قطعی نرسیده‌اند؛ ولی با این وجود نقش عوامل ژنتیکی در این زمینه قطعی می‌باشد. تا کنون بیش از هزار مورد عامل ژنتیکی موثر در بروز این دسته از بیماری‌ها شناسایی شده است. ولی از آن‌جایی که فراوانی این ناختلالات تکاملی بسیار ناچیز است، [مسلماً] تعداد عدیده‌ای از عوامل بیماری‌زای مؤثر در این زمینه، از دید دانشمندان پنهان مانده است.
به تازگی مطالعۀ بزرگی تحت عنوان “رمزگشایی اختلالات تکاملی” (Deciphering Developmental Disorders) – که چندی قبل با هدف شناسایی اختلالات تکاملی در کودکان و استفاده از فناوری ژنومیک جهت بهبود تشخیص بالینی شروع به کار کرده بود – به نتایج مهم و جالب توجهی دست یافته است.
DDD بزرگ‌ترین مطالعه‌ای است که تا کنون بر بروی کودکان مبتلا به اختلالات تکاملی ناشناخته (یا به شکل صحیح‌تر، تشخیص داده نشده) انجام شده است و ۲۰۰ نسل‌شناس بالینی (Clinical Geneticist) از NHS بریتانیا در آن حضور داشته‌اند. تیم تحقیقاتی بیش از ۲۰ هزار ژن انسانی را در کودکان بیمار از ۴ هزار خانوادۀ بریتانیایی و ایرلندی را بررسی نموده است. نتایج این مطالعه در ژورنال Nature انتشار یافته است.
بررسی جهش‌های جدید در بیش از ۴ هزار کودک و خانواده‌هایشان
مطالعۀ DDD توسط محققان انستیتو Welcome Trust Sanger – در کمبریج – و تحت سرپرستی دکتر متیو هرلز (Matthew Hurles) و جرمی مک‌ری (Jeremy McRae) کلید خورده بود و هم‌اکنون به نتیجه رسیده است. اساس این مطالعه بر پایۀ “توالی‌یابی اگزوم” (Exome Sequencing) در خانواده‌هایی با حداقل یک عضو مبتلا به اختلال تکاملی مجهول بود؛ که هم‌اکنون توانسته است ۴۲۹۳ خانواده را پوشش دهد.
توالی‌یابی اگزوم روشی پرکاربرد و مؤثر است که در آن بخش‌هایی از DNA – که مسئول کد نمودن پروتئین هستند – انتخاب شده و از نقطه نظر تفاوت‌های ژنتیکی مرتبط با بیماری، بررسی می‌شود (اگزوم را با اگزون اشتباه نگیرید. اگزوم به ژن‌های فعال کدکنندۀ پروتئین اطلاق می‌شود. اگزون بخش‌هایی از رونوشت DNA است که پس از فرآیند ویرایش در mRNA بالغ باقی می‌ماند. در حقیقت به مجموع اگزون‌های یک DNA، اگزوم گفته می‌شود). اگزوم‌ها در حدود ۲/۵ درصد از DNA انسان را تشکیل می‌دهند که همین مسئله “توالی‌یابی اگزوم را به روشی کارآمد تبدیل می‌کند.
محققان طی فرآیند توالی‌یابی، روی آن دسته از جهش‌های خودبه‌خودی تمرکز کرده بودند که هنگام انتقال DNA از والدین به فرزند بروز می‌یابد. این نوع جهش‌ها – تحت عنوان “جهش‌های جدید” یا de novo – در والدین مشاهده نشده ولی در فرزندان ظاهر می‌شوند. این مسئله ناشی از تفاوت‌های ژنتیکی موجود در سلول تخمک یا اسپرم و یا حتی سلول تخم، می‌باشد.
آزمودنی‌های حاضر در این مطالعه به صورت بالینی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. محققان در نهایت اطلاعات کسب شده را با سوابق بررسی ۳۲۸۷ فرد مبتلا به اختلالات مشابه، ترکیب کردند.
نتیجه: هر سال ۴۰۰ هزار نوزاد با با جهش‌های جدید متولد می‌شوند.
این مطالعه موفق به شناسایی ۹۴ ژن با احتمال بالایی از بروز جهش‌های جدید شد. تا پیش از این، ارتباط ۱۴ ژن از مجموع این ۹۴ مورد با اختلالات تکاملی، شناخته نشده بود. در مجموع محققان به این نتیجه رسیدند که ۴۲ درصد از آزمودنی‌ها دارای تعدادی از جهش‌های جدید در اگزوم‌های خود بودند.
