کواشیورکور نوع شدیدی از سوء تغذیه است. این بیماری در کشورهای در حال توسعه و مناطقی که کودکان با کمبود پروتئین در رژیم غذایی خود مواجه هستند، شایع‌تر است.
اصلی‌ترین نشانۀ کواشیورکور افزایش مایع داخل بافت‌های بدن است که منجر به تورم بافتی (ادم) می‌شود.
علائم
- کاهش تودۀ عضلانی
- بزرگ شدن شکم (شکم گلدانی)
- عفونتهای متعدد و مکرر (یا عفونتهای جدی و طولانی‌تر از شرایط عادی)
- لکه‌های متورم و سرخ روی پوست، که تیره می‌شوند، پوست می‌اندازند یا شکافته می‌شوند.
- خشکی و شکنندگی مو، تا حدی که به راحتی می‌افتد و حتی ممکن است رنگ خود را نیز از دست بدهد.
- توقف در رشد قد
- خستگی یا تحریک‌پذیری و افزایش حساسیت فرد
- ناخن‌های دندانه‌دندانه یا ترک‌خورده
در صورتی که کواشیورکور درمان نشود، می‌تواند کشنده باشد؛ چون آسیب‌پذیری کودکان نسبت به عفونت‌ها تا حد بسیار زیادی افزایش می‌یابد.
علل
اصلی‌ترین علت بروز این بیماری، کمبود پروتئین، درکنار سایر مواد مغذی مهم از جمله ویتامینها و مواد معدنی است. با وجود این که ابتلا به کواشیورکور در بزرگسالان نیز ممکن است، اما شیوع آن در میان کودکان به مراتب بیشتر است.
تشخیص
این بیماری عمدتاً از طریق بررسی وضع ظاهری و رژیم غذایی کودک قابل تشخیص است، اما برای تشخیص قطعی بررسی نتیجۀ آزمایشهای خون و ادرار – برای بررسی سطح قند و پروتئین خون و عملکرد کبد و کلیه‌ها و بررسی سطح ویتامینها و مواد معدنی موجود در خون – ضروری هستند.
بررسی‌های بیشتر، شامل بررسی شاخص تودۀ بدنی (BMI)، مقدار آب بدن، بیوپسی پوست و آنالیز کزدن مو می‌توانند به تشخیص این بیماری کمک کنند.
درمان
در صورت تشخیص به موقع این بیماری، می‌توان از طریق تغذیۀ مبتنی بر شیر با فرمولاسیون ویژه، یا مواد غذایی-درمانی آمادۀ مصرف (RUTF) نسبت به درمان آن اقدام کرد.
RUTF عمدتاً از کرۀ بادام زمینی، پودر شیر، شکر، روغن سبزیجات و ویتامینها و مواد معدنی تافزئده‌شده تشکیل شده‌است.
در موارد حاد، مانند عفونت، اقدام بیمارستانی برای درمان لازم است. درمان بیمارستانی عمدتاً شامل موارد زیر است:
- درمان یا پیشگیری از کاهش سطح قند خون
- گرم نگه داشتنن بیمار (کواشیوکور ممکن است روند گرم نگه داشتن بدن را با اختلال مواجه کند.)
- درمان دهیدراتاسیون
- درمان عفونت با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها
- درمان کمبود ویتامینها و مواد معدنی
- افزایش تدریجی میزان غذای مصرفی بیمار
- پروسۀ درمانی بیمارستانی عموماً در حدود ۲ تا ۶ هفته به طول می‌انجامد.
ماراسموس
ماراسموس نوع دیگری از سوء تغذیه است که عمدتاً کودکان ساکن مناطقی که منابع غذایی ناپایداری دارند را درگیر می‌کند. بارزترین علامت این بیماری را می‌توان کاهش چربی و عضلات بدن، بدون ایجاد ادم دانست.
ماراسموس نیز همانند کواشیورکور در اثر کمبود انواع خاصی از مواد غذایی مورد نیاز بدن ایجاد می‌شود که تمییز این دو بیماری از یکدیگر و از سایر بیماری‌های مشابه، باید از روش‌های تشخیصی و آزمایشهای مختلف بهره جُست. درمان ماراسموس مشابه درمان کواشیورکور است.
