مقیاس کُمای گلاسکو (Glasgow Coma Scale/GCS) روشی برای سنجش میزان هوشیاری و عمق کُمای فرد است. این روش بر مبنای بررسی بالینی علائمی نظیر باز کردن چشم‌ها، صحبت کردن و حرکات بیمار است. بیماران در عمیق‌ترین سطح کُما:
- در برابر احساس درد واکنشی از خود نشان نمی‌دهند.
- حرف نمی‌زنند.
- چشمان خود را باز نمی‌کنند.
افرادی که در کُمای خفیف‌تر هستند، به برخی محرک‌ها پاسخ می‌دهند، تا حدی که ممکن است شخصی بیدار و هوشیار به نظر بیاید، اما برخی مشخصه‌های کُما را دارا بوده و نسبت به محیط اطراف خود عکس‌العمل کامل نشان ندهد.
جدول مقیاس کُمای گلاسکو
باز کردن چشم
| سطح خودبه‌خودی | ۴ |
| در پاسخ به صدای بلند | ۳ |
| در پاسخ به درد | ۲ |
| عدم پاسخ | ۱ |
پاسخ کلامی
| سطح جهت‌دار (هدفمند) | ۵ |
| سطح اشتباه (گیجی) | ۴ |
| بیان کلمات نامربوط | ۳ |
| بیان کلمات نامفهوم (آوا و ناله) | ۲ |
| عدم پاسخ | ۱ |
پاسخ حرکتی (در پاسخ به تحریک دردناک)
| پیروی و انجام دستورات | ۶ |
| تعیین محل درد | ۵ |
| گریز از درد | ۴ |
| خم کردن دست‌ها در پاسخ | ۳ |
| راست کردن دست‌ها در پاسخ | ۲ |
| عدم پاسخ | ۱ |
از این مقیاس به‌عنوان بخشی از پروسۀ ارزیابی اولیۀ وضیعت بیمار استفاده می‌شود، اما در تشخیص کما کاربردی ندارد. از آن‌جایی که از این مقیاس، یک نمرۀ خروجی به‌عنوان سطح کما به‌دست می‌آید، می‌توان از آن به‌عنوان روشی در ارزیابی تغییر وضیعت بیمار استفاده کرد.
کُما علل متعددی دارد، اما برای درک بیهوشی، لازم است بدانید که چرا فرد بیدار است. مغز یک ارگان بزرگ با بخش‌های متعدد است. مغز به‌طور کلی از دو نیم‌کره تشکیل شده که هرکدام از لوب‌های فرونتال، پریتال، تمپورال و اکسی‌پیتال تشکیل شده‌اند و مراکز حرکت، حس، گفتار و تفکر را در خود جای داده‌اند. مخچه در زیر نیم‌کره‌های مغزی جای گرفته و محل تنظیم تعادل و هماهنگی است. ساقۀ مغز محلی است که وظیفۀ کنترل پاسخ‌های خودکار بدن، از جمله ضربان قلب، فشار خون و تنفس را برعهده دارد. سیستم فعال‌کنندۀ مشبک (Reticular Activating System/RAS) در ساقۀ مغز جای گرفته و در حُکم کلید “روشن/خاموش” مغز است:
- برای هوشیاری، فعالیت سیستم RAS به‌همراه حداقل یکی از نیم‌کره‌های مغز لازم است.
- از دست رفتن هوشیاری شخص به معنای خاموش شدن سیستم RAS یا غیرفعال شدن هر دو نیم‌کرۀ مغزی است.
سیستم RAS در ۲ حالت غیرفعال می‌شود:
- سکتۀ ساقۀ مغز: در اثر قطع تامین اکسیژن و گلوکز سلول‌های ناحیه توسط جریان خون رخ می‌دهد، در نتیجه عملکرد ناحیه متوقف می‌شود. این شرایط در ۲ حالت ایسکمیک (قطع جریان خون) و هموراژیک (خون‌ریزی و تخریب بافت) دیده می‌شود.
- رویداد پیش از مرگ: افزایش تورم در مغز باعث ایجاد فشار بر روی ساقۀ مغز و نارسایی آن می‌شود. لازمۀ نارسایی در هر دو نیم‌کرۀ مغز، قطع جریان خون تغذیه‌کنندۀ مغز یا خون‌ریزی ناشی از اثر سم بر کل بافت مغز است.
