آنورکسیا نروزا (Anorexia Nervosa) یا بی‌اشتهایی عصبی چیست؟
آنورکسیا نروسا که به اختصار آنورکسیا نیز خوانده می‌شود، نوعی اختلال روانی است که در آن فرد وزنی به‌طور غیرطبیعی پایین، وحشت بی‌اندازه از اضافه وزن و استنباطی نادرست از وزن خود دارد. این افراد اهمیت بسیاری به فرم اندام و وزن خود می‌دهند تا جایی که دربسیاری از موارد، برای فعالیت روزمره‌ی آنها اختلال ایجاد می‌شود. برای ادامه‌ی کاهش وزن یا جلوگیری از افزایش وزن، این افراد مصرف غذای خود را به‌شدت محدود می‌کنند؛ برای مثال این کنترل ممکن است با استفراغ عمدی پس از غذا خوردن، استفاده‌ی نادرست از مسهل یا داروهای دیورتیک همراه باشد. هم‌چنین ورزش افراطی برای کاهش وزن از نشانه‌های بارز این بیماری است.
آنورکسیا ارتباط چندانی با تغذیه ندارد و در دسته‌بندی اختلالات روانی جای می‌گیرد و راهی ناسالم برای کنترل سایر مشکلات عاطفی است. زمانی که فرد به آنورکسیا مبتلاست، اغلب ارزش درونی خود را با میزان لاغربودنش می‌سنجد.
غلبه بر این بیماری می‌تواند بسیار دشوار باشد اما به تدریج، با برگزیدن راه درمان مناسب، فرد عادات‌های سالم غذایی را بازیافته، حس بهتری نسبت به خود پیدا می‌کند و بسیاری از اثرات سوء این بیماری را از بین خواهد رفت.
علائم و نشانه‌ها
نشانه‌ها و علائم فیزیکی آنورکسیا مرتبط با گرسنگی‌اند اما این بیماری، علائمی دارد که مربوط به جنبه‌ی روانی آن هستد نظیر مشکلات ذهنی و احساسی که منجر به فهم نادرست فرد از وزن بدن یا وحشت از افزایش وزن می‌شود.
برخی ازنشانه‌های فیزیکی این بیماری عبارت‌اند از:
- کاهش وزن افراطی
- کم‌خونی
- خستگی مزمن
- بی‌خوابی
- گیجی یا غش‌کردن
- ریزش غیرطبیعی موها و نازک‌شدن آنها
- پیدایش رنگ آبی برای زمینه‌ی ناخن‌ها
- اختلالات عادت ماهیانه در زنان
- کاهش ترشح تستوسترون در مردان
- خشک شدن و تغییر رنگ پوست به زردی
- عدم تحمل سرما
- یبوست
- ضربان قلب نامظم
- کاهش فشارخون
- پوکی استخوان
- ورم‌کردن دست‌ها و پاها
نشانه‌های ذهنی و رفتاری
نشانه‌های رفتاری این بیماری شامل تلاش فراوان برای کاهش وزن است از جمله:
- کنترل افراطی مصرف مواد غذایی با رژیم‌های سخت و گرسنگی برای مدتی طولانی
- ورزش بیش‌از اندازه
- تلاش برای پس‌زدن ماده‌ی غذایی اضافه از طریق استفراغ عمدی ، انما، داروهای دیورتیک و مسهل و…
سایر علائم ذهنی و احساسی این بیماری ممکن‌است شامل موارد زیر باشند:
- اجتناب از غذاخوردن
- انکار حس گرسنگی
- ترس افراطی از چاقی
- شکایت مداوم از چاقی
- اجتناب از خوردن غذا در اماکن عمومی
- پوشیدن لباس‌های زیاد برای پنهان کردن فُرم بدن
- دروغ گفتن درمورد میزان غذای مصرفی
- کناره‌گیری از اجتماع
- زودرنجی
- کاهش علاقه به برقراری رابطه‌جنسی
- افسردگی
- فکر کردن به خودکشی
چه زمان باید به پزشک مراجعه کرد؟
آنورکسیا، مانند سایر اختلالات تغذیه، می‌تواند کنترل زندگی فرد را دراختیار گیرد. متاسفانه بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری، علاقه‌ای به درمان شدن، حداقل در ابتدای پروسه، ندارند چراکه آرزوی آنها برای لاغرشدن، آن‌قدر شدید است که جایی برای اهمیت دادن به وضع سلامتشان باقی نمی‌گذارد. درصورتی که احتمال می‌دهید به این بیماری مبتلا هستید، تلاشی برای پنهان کردن آن از خانواده و نزدیکان نکنید، بهتر است اعتماد به‌نفس مراجعه به پزشک را درخود ایجاد کنید. درصورتی که مشکوک هستید کسی از افراد خانواده یا دوستان به این بیماری مبتلاست، او را ترغیب کنید به متخصص مراجعه کند.
علت آنورکسیا
دلیل دقیق ابتلا به این بیماری هنوز ناشناخته است اما می‌توان عوامل دخیل را در سه دسته طبقه‌بندی کرد:
- عوامل بیولوژیکی: ممکن است در ایجاد این بیماری نقش ایفا کنند؛ هرچند ژن‌های دقیقِ آن شناسایی نشده‌اند، محققان احتمال می‌دهند ممکن است ژنی وجود داشته‌باشد که ضعف برخی افراد را در رشد این بیماری معین می‌کند یا برعکس، برخی افراد ژنهایی دارند که آنان را دربرابر آنورکسیا مقاوم می‌کند.
- عوامل سایکولوژیکی: ابتلا به برخی بیماری‌های روانی می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد؛ برای مثال زنان جوانی که از اختلال وسواس رنج می‌برند، در برابر این بیماری مقاومت کمتری از خود نشان می‌دهند یا افرادی با تفکرات کمال‌گرای افراطی، وسواس بیشتری درمورد ویژگی‌های ظاهری و تغذیه‌ی خود دارند که می‌تواند زمینه‌ی ابتلا به آنورکسیا را فراهم کند.
- عوامل محیطی: فرهنگی مدرن غربی سعی در رواج لاغری به‌عنوان کلید اصلی زیبایی دارد و همواره تاکید دارد موفقیت و سعادت در گرو داشتن اندامی لاغر است. با اعمال تاثیر رسانه در سالهای اخیر، به سادگی ابتلای تعداد بیشتر افراد خصوصا دختران جوان به این بیماری قابل توجیه است.
درمان آنورکسیا
درصورتی که وضعیت سلامت بیمار، بحرانی نباشد، بنابر تشخیص پزشک یکی از درمان‌های زیر تجویز خواهد شد:
- درمان دارویی: درصورتی که آنورکسیا موجب سوء تغذیه یا اختلال در ارگان‌های بیمار کند، درمان دارویی در اولویت است. پزشک ابتدا به درمان مشکلات ناشی از این بیماری نظیر کم‌خونی یا پوکی‌استخوان می‌پردازد. با گذراندن این دوره، پزشک به درمان ذهنی و بازگردانی وزن فرد می‌پردازد.
- مشاوره‌ی تغذیه: داشتن رژیم غذایی مناسب به بهبود علائم بیماری کمک بسیاری خواهد کرد. بیمار در این شیوه، الگوهای تغذیه‌ی صحیح، نیاز های طبیعی بدن به موادغذایی و فهم بهتری از شرایط خودرا بهدست خواهد آورد.
- روان درمانی: این روش، به برطرف کردن دلایل ذهنی آنورکسیا می‌پردازد. شناسایی دلایل این بیماری و برطرف کردن آنها، قدم مهمی در درمان آن است.
جلوگیری از آنورکسیا
شناسایی زودهنگام بیماری و اقدام سریع برای درمان آن، شاید مهم‌ترین راه پیشگیری از پیشرفت آنورکسیا باشد چراکه راه مشخصی برای جلوگیری از آن وجود ندارد. داشتن رژیم غذایی صحیح، پذیرش فرم بدنی خود و اهمیت ندادن به قضاوت دیگران نیز موثراست.
