نارسایی حاد کبدی شرایطی‌است که طی آن کبد به‌سرعت و طی مدت کوتاهی – چند روز تا چند هفته – عملکرد خود را از دست می‌دهد. این بیماری معمولاً در افرادی که قبلاً سابقه‌ی بیماری‌های کبدی را نداشته‌اند، رخ می‌دهد. نارسایی حاد کبدی نسبت به نارسایی مزمن کبدی (که بسیار کندتر پیشرفت می‌کند) شیوع کم‌تری دارد.
بسته به علت ایجاد نارسایی حاد کبدی، این بیماری می‌تواند با درمان‌های مختلف بهبود یابد اما در اکثر مواقع تنها راه درمان، پیوند کبدی می‌باشد.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های نارسایی حاد کبدی شامل موارد زیر می‌باشد:
- زرد شدن پوست و کره‌ی چشم (یرقان)
- درد در قسمت راست و فوقانی شکم
- تورم در ناحیه‌ی شکم
- تهوع
- استفراغ
- احساس ناخوشی عمومی
- پریشانی و دست پاچگی
- خواب آلودگی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
نارسایی حاد کبدی می‌تواند در یک فردی که از جهات دیگر سالم است ، به سرعت پیشرفت کند، و زندگی وی را تهدید کند.
اگر فردی به طور ناگهانی دچار زردی پوست و کره‌ی چشم شده باشد و یا در ناحیه شکم خود احساس درد کند و یا هر تغییر غیرمعمول در حالات روحی، شخصی و رفتاری او ایجاد شده‌است، باید سریعاً تحت بررسی پزشکی قرار بگیرد.
دلایل و عوامل ایجاد کننده
نارسایی حاد کبدی هنگامی رخ می‌دهد که سلول های کبد به طور عمده آسیب دیده و تخریب شوند و عملکرد خود را از دست بدهند.
دلایل بالقوه‌ی بیماری عبارتند از:
- مصرف بیش از حد استامینوفن (overdose): مصرف بیش از حد داروی استامینوفن یکی از شایع‌ترین دلایل ابتلا به نارسایی حاد کبدی در ایالات متحده است. نارسایی حاد کبدی می‌تواند متعاقب یکبار مصرف مقادیر بسیار زیاد استامینوفن در یک وعده یا پس از مصرف دوز‌های بیش از دوز تجویز شده در طی روز‌های متوالی، ایجاد شود.
اگر مردد هستید که شما یا یکی از اطرافیانتان بیش از حد از استامینوفن استفاده کرده‌‌اید حتما در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید و منتظر ظهور علائم ونشانه‌های نارسایی حاد کبدی، نباشید. - دارو‌های تجویز شده: بعضی از دارو‌های تجویز شده توسط پزشکان، شامل آنتی‌بیوتیک‌ها، دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی و دارو‌های ضد تشنج می‌تواند باعث نارسایی حاد کبدی شود.
- دارو‌ها و مکمل‌های گیاهی: دارو‌ها و مکمل‌های گیاهی شامل: کاوا (نوعی فلفل)، افدرا، عرق‌چین و پونه می‌توانند به نارسایی حاد کبدی منجر شوند.
- ویروس هپاتیت یا سایر ویروس‌ها: ویروس‌های هپاتیت A,B و E می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
سایر ویروس‌هایی که می‌توانند منجر به نارسایی حاد کبدی شوند، شامل: اپستین‌بار ویروس، سایتومگالو ویروس و ویروس هرپس می‌باشند. - سموم (توکسین‌ها): از سمومی که می‌توانند منجر به نارسایی حاد کبدی شوند، سم قارچ آماتیت جنگلی است که گاهی این قارچ با مواد خوراکی اشتباه گرفته می‌شود.
- بیماری‌های خودایمنی: نارسایی حاد کبدی می‌تواند در اثر هپاتیت‌های ناشی از خودایمنی ایجاد شود که در طی آن سیستم ایمنی بدن شما به سلول‌های کبد شما حمله کرده و باعث ایجاد التهاب و اسیب این سلول‌ها می‌شود.
- بیماری‌های وریدی در کبد: بیماری‌های عروقی در کبد مانند سندرم بود-چیاری (Budd-Chiari syndrome) که باعث انسداد وریدی‌های کبدی می‌شود، می‌توانند به نارسایی حاد کبدی منجر شوند.
- بیماری‌های متابولیک: بیماری‌های نادر متابولیک از قبیل بیماری ویلسون (Wilson’s disease) و نیز کبد چرب حاد ناشی از بارداری، از دلایل نادر و غیرمتداول ابتلا به نارسایی حاد کبدی است.
- سرطان: سرطان، چه سرطان کبد و چه سایر سرطان‌هایی که متاستاز داده و به کبد منتشر شوند می‌توانند باعث ابتلا به نارسایی حاد کبدی شوند.
علی‌رغم موارد ذکر شده در بالا، بسیاری از موارد نارسایی حاد کبدی فاقد دلایل آشکار و شناخته شده هستند
عوارض
نارسایی حاد کبدی می‌تواند عوارض گوناگونی داشته‌باشد؛ از قبیل:
- افزایش و تجمع مایع در مغز (ادم مغزی): وجود مایع اضافی در مغز به ساختارهای مغزی فشار وارد کرده و می‌تواند باعث تغییر مکان و جابجایی ساختارهای مغزی از محل طبیعی قرار‌گیری آنها شود که به آن فتق نیز می‌گویند. همچنین ادم مغزی می‌تواند باعث کاهش اکسیژن‌رسانی به ساختارهای مغزی شود.
خونریزی و اختلالات انعقادی: کبد نارساشده، توانایی ساخت پروتیین‌های انعقادی – که به فرایند انعقاد خون کمک می‌کنند – را به مقدار کافی را ندارد. افرادی که به نارسایی حاد کبدی مبتلا می‌شوند، دچار خون‌ریزی‌های پیش‌رونده در دستگاه گوارشی می‌شوند که این خون‌ریزی‌ها به سختی قابل کنترل هستند.
عفونت: افرادی که دچار نارسایی حاد کبدی شده‌اند نسبت به ابتلا به انواع مختلفی از عفونت‌ها از قبیل عفونت‌های خونی و عفونت در راه‌های تنفسی و ادراری در خطر بیشتری قرار دارند. - نارسایی کلیوی: نارسایی کلیوی نیز می‌تواند متعاقب نارسایی حاد کبدی ایجاد شود، این مورد به‌خصوص در نمونه‌هایی که به علت مصرف مقادیر زیاد استامینوفن (overdose) دچار نارسایی کبدی شده‌اند رخ می‌دهد زیرا مصرف مقادیر بالای استامینون باعث تخریب و آسیب کبد و کلیه می‌شود.
تشخیص
تستها و روش‌های مورد استفاده برای تشخیص نارسایی حاد کبدی عبارتند از:
- تست‌های خونی: تست‌های خونی تعیین می‌کنند که کبد شما چگونه کار می‌کند و آیا فعالیت کبد شما طبیعی است، یا خیر.
یکی از این تستها، تست وابسته به زمان پروترومبین است که طی آن مدت زمان منعقد و لخته شدن خون شما را اندازه می‌گیرند.در نارسایی حاد کبدی به علت این که کبد نمی‌تواند به درستی فعالیت کند و میزان پروتیین پروترومبین که از اجزائ لازم و ضروری فرایند انعقاد است، در خون کم است، خون به کندی لخته می‌شود. - تست‌های تصویر برداری: ممکن است پزشک شما برای تشخیص بیماری و علت و ارزیابی آن، تست‌های تصویر برداری مختلفی ازجمله سونوگرافی را برای شما تجویز کند. تست‌های تصویر برداری میزان آسیب وارد شده به کبد را مشخص کرده و باتوجه با میزان و نوع آسیب پزشک شما علت مشکل کبدی شما را تشخیص خواهد داد.
-
آزمایش بافت کبد (نمونه برداری از کبد): همچنین پزشک شما ممکن است روشی را برای شما تجویز کند که طی آن قسمت کوچکی از بافت کبد شما را جدا کرده و در ازمایشگاه بررسی کند، که به این روش نمونه‌برداری از کبد یا liver biopsy می‌گویند.بررسی بافت کبد، به پزشک در تعیین علت نارسایی کبد شما کمک خواهد کرد.
به دلیل اینکه افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی در خطر خونریزی در طی نمونه‌برداری از کبد هستتند، احتمالا پزشک عمل نمونه‌برداری را خلال وریدی یا transjugular انجام خواهد داد. در این روش یک برش کوچک در سمت راست گردن شما ایجاد می‌کند و یک لوله‌ی نازک (کاتتر)را به داخل وریدی بزرگی که در ناحیه‌ی گردن شما وجود دارد، وارد می‌کند؛ سپس کاتتر را از طریق وریدی که از کبد شما خارج می‌شود به سمت آن هدایت می‌کند. سپس پزشک شما سوزنی را که در داخل کاتتر جاگذاری شده است را، از آن خارج کرده و توسط آن نمونه برداری از کبد را انجام می‌دهد.
درمان
درمان نارسایی حاد کبدی شامل موارد زیر می‌باشد:
- دارو‌های ضد سم (پاد زهر): همانطور که ذکر شد نارسایی حاد کبدی در اثر مصرف بیش از حد از داروی استامینوفن و یا مصرف قارچ‌های سمی ایجاد می‌شود، در چنین مواردی برای درمان این بیماری از دارو‌هایی استفاده می‌شود که اثر سمی این مواد را خنثی کرده و متعاقب آن، آسیب کبد را کاهش دهد.
- پیوند کبد: هنگامی که نارسایی حاد کبدی قابل برگشت نباشد، تنها راه درمانی پیوند کبدی خواهد بود. در طی پیوند کبدی، پزشک کبد آسیب دیده‌ی شما را خارج کرده و ان را با کبد سالمی از فرد دهنده جایگزین می‌کند.
درمان عوارض نارسایی حاد کبدی
پزشک شما تلاش خواهد کرد تا علائم و نشانه‌های بیماری شما را کنترل کند و همچنین از بروز عوارض ناشی از نارسایی حاد کبدی جلوگیری کند.
این مراقبت‌ها شامل:
- کاهش فشار ایجاد شده در اثر تجمع مایع اضافی در مغز: ادم مغزی ایجاد شده در اثر نارسایی حاد کبدی می‌تواند فشار را در مغز شما افزایش دهد. دارو درمانی می‌تواند مایع تجمع یافته در مغز شما را کاهش دهد.
- غربالگری از نظر وجود عفونت: تیم پزشکی شما به صورت دوره‌ای نمونه‌های خونی از شما دریافت کرده وآن‌ها را از نظر وجود و یا عدم وجود عفونت بررسی می‌کنند. اگر پزشک شما به وجود عفونت در بدن شما مشکوک شود، برای درمان عفونت، دارو‌هایی را برای شما تجویز خوهد کرد.
- جلوگیری از ایجاد خونریزی شدید: پزشک، برای شما دارو‌هایی را تجویز می‌کند تا خطر خوریزی در شما کاهش یابد. اگر مقدار خون‌شما کاهش یابد، پزشک تست‌هایی را برای یافتن منشاء خونریزی انجام خواهد داد و همچنین در صورت لزوم برای جبران خون از دست رفته به شما خون تزریق خواهد شد.
پیشگیری
برای کاهش خطر ابتلا به نارسایی حاد کبدی میبایست از کبد خود مراقبت کنید:
- آموزش‌های مربوط به هر دارو را بررسی کنید: اگر شما از استامینوفن و یا سایر دارو‌ها استفاده می‌کنید حتما راهنمای موجود در داخل بسته را برای مطلع شدن از مقدار دوز مصرفی‌توصیه شده مطالعه کنید و بیش از آن را مصرف نکنید.
- به پزشک خود تمام دارو‌های مصرفی خود را بگویید: دارو‌هایی که بدون نیاز به نسخه فروخته می‌شوند و همچنین گیاهان دارویی مصرفی می‌تواند با دارو‌های تجویزی پزشک مداخله داشته‌باشند.
- در مصرف الکل اعتدال را رعایت کنید!: مقدار الکل مصرفی خود را محدود کنید بطوریکه مصرف الکل برای جنس مونث در تمامی سنین و افراد مذکر بالای ۶۵ سال بیش از یکبار در روز و برای افراد مذکر جوان‌تر بیش از ۲ بار در روز، نباشد.
- از رفتار‌های پر خطر بپرهیزید
- خودتان را واکسینه کنید
