شبکیه مصنوعی: هدیه بینایی به میلیون‌ها نفر

دانشمندان روشی برای جایگزینی شبکیه پیدا کردند که موفق به بازگرداندن بینایی از دست رفته در موش های صحرایی شد.برنامه دانشمندان اجرای روش در انسان در سال جاری است.
ایمپلنت ساخته شده به گونه است که نور را به سیگنال الکتریکی تبدیل می کند که نورون های شبکیه را تحریک میکند.این مسئله امید را به ملیون ها نفری که دچار دژنره شدن شبکیه(یا پیگمتنه شدن شبکیه) هستند برگردانده .در اختلالات فوق فنورسپتور های عادی بذن رو به کاهش میگذارند که منجر به کوری میشود.شبکیه در خلف چشم واقع شده و دارای ملیون ها سلول گیرنده حساس به نور می باشد اما هر گونه موتاسیون در ۲۴۰ ژن شناخته شده دخیل در دژنره شدن شبکیه باعث کاهش این تعداد سلول های می شود.این در حالی است که نورون های بینایی که در ادامه مسیر بینایی هستند دست نخورده و سالم میمانند.در گذشته دانشمندان تلاش های بسیاری برای حل این مشکل کردند مثلا تلاش برای ترمیم موتاسیون ها و جهش های ایجاد کننده کوری (مثل CRISPR gene) و یا تلاش برای تحریک مستقیم نورون های دست نخورده که متاسفانه توفیق چندانی حاصل نکردند.
اما اکنون یک تیم تحقیقاتی ایتالیایی یک رویکرد جدید را ابداع کرده است یعنی جایگزین سازی سلول های مختل شده شبکیه با سلول های مصنوعی که از لحاظ عملکرد مشابه سول های فتورسپتور رتینا هستند.این بافت مصنوعی از یک لایه بسیار نازک نوعی پلیمر هادی که بر روی یک ماده ابریشم مانند قرار گرفته و کل این دو توسط یک ماده نیمه هادی احاطه شدند.این ماده نیمه هادی همانند یک ماده فوتو ولتاژی عمل میکند به صورتی که فوتون هارا جذب میکند و سیگنالی ایجاد میکند که نورون های شبکیه را تحریک میکند.این ماده به نوعی خلا فتورسپتور هرار جبران میکند.
دانشمندان برای تست این روش شبکیه مصنوعی را در چشم موش های صحرایی که فتورسپتور های استوانه ای خود را از دست داده بودند کاشته شدند.دانشمندان برای اندازه گیری میزان حساسیت به نور از رفلکس مردمکی استفاده کردند و نتایج را با تست های موش های سالم کنترلی مقایسه کردند.در نور های پایین و در مقیاس ۱ lux(حدود نور ماه در شب) پاسخ مناسبی به تست مردمک داده نشد اما با بالا رفتن مقیاس در حدود ۴ یا ۵ lux (حدود نور گرگ و میش )پاسخ مردکی به شدت بالا تر رفت به طوری که نتیجه تست فرق چندانی با موش های سالم نشان نداد.انجام تست های دوباره در ۶ و ۱۰ ماه بعد از انجام ایمپلنت نشان دهنده کارایی شبکیه های مصنوعی بود با توجه به این که در همه موش ها اعم از نمونه ها و گروه کنترل به علت بالا رفتن سن توانایی بینایی کمتری از خود نشان دادند.
تصویربرداری PET از مغز موش های اولیه نشان دهنده افزایش فعالیت در ناحیه قشر بینایی اولیه که محل پردازش اطلاعات تصویری است در این دسته از موش ها بود.
دانشمندان این توانایی را مربوط به نورون های باقی مانده بینایی مدار بینایی می دانند اما این که دقیقا در سطح بیولوژیک رخ می دهد هنوز محل سوالی برای تیم پروژه است.
و یک سوال بسیار مهمتر :آیا این روش در انسان ها جواب خواهد داد….
مدیر گروه تحقیقاتی در این باره می گوید اولین بررسی های انسانی در نیمه دوم سال جاری شروع خواهند شد.