تکامل؛ چه عاملی سبب تمایز انسان‌ها از سایر حیوانات می‌شود؟

تئوری تکامل بر همه‌ی ابعاد انسانیت سایه انداخته است.
بسیاری از ما کنجکاو هستیم که بدانیم چه عاملی سبب شده‌است که انسان‌ها این‌گونه باشند. پاسخ این سوال می‌تواند بسیار تعیین‌کننده باشد.
با وجود این‌که شبهه‌ای در خاص بودن گونه‌ی Homo sapiens وجود ندارد، همه‌ی ما کم و بیش با نظریه‌ی تکامل آشنایی داریم؛ چه عاملی سبب تفاوت بین گونه‌ی انسان که قادر است تا ماه سفر کند و شامپانزه که در حال پیدا کردن کرم‌هایی برای غذا است می‌شود؟

مقاله‌ی مرتبط: تکاپو برای یافتن سرعت تکامل

در پاسخ به سوال مهمی که در ابتدا مطرح شد؛ چرا ویژگی‌های انسان‌ها این‌طور است؟ در ادامه، ۵ نظریه‌ی تأمل‌برانگیز برای این موضوع مطرح شده‌اند که توسط بزرگان زمینه‌ی پژوهش‌های تکاملی مطرح شده‌اند. با دکتر مجازی همراه باشید.

۱- ما میمون‌هایی ناطق هستیم (پینکر، ۱۹۹۴)

بسیاری از ویژگی‌های برجسته‌ی انسان‌ها که از توانایی تفکر منشأ می‌گیرد. بنابر عقیده‌ی استیون پارکر، زبان از نمونه‌های بی‌نظیر سازش بیولوژیکی است و مربوط به نواحی خاصی از مغز است که در انسان به تکامل‌یافته‌ترین حالت ممکن خود رسیده است و یکی از فاکتورهای بقای آن محسوب می‌شود.

+چه‌چیزی سبب خاص شدن انسان‌ها می‌شود؟ ما می‌توانیم از طریق زبان ارتباط برقرار کنیم.

۲- ما میمون‌هایی با توانایی پرتاب هدفمند هستیم (بینگهام و سوزا، ۲۰۰۹)

تا زمانی که اجداد ما در توانایی پرتاب یک تکه سنگ به سوی یکدیگر به درجه‌ی استادی نرسیده بودند، هیچ گونه‌ای از موجودات ظرفیت اعمال قدرت فیزیکی فراوانی بر هم‌نوع خود از فاصله‌ی فراوان را نداشتند! هیچ یک از انواع پریمات‌ها ساختار اسلکتی و ماهیچه‌ای سازمان یافته برای پرتاب هدفمند را ندارند. استفاده از قدرت پرتاب از فاصله‌ی دور برای کشتن یا اهداف دیگر برای نخستین بار در انسان‌ها مشاهده شد. همین توانایی به تدریج سبب ساخته‌شدن اسلحه‌هایی با توانایی اعمال اثر از فاصله‌های دور شد؛ نظیر نیزه، توپ اسلحه، موشک و … شده‌است.

+چه چیزی سبب خاص شدن انسان‌ها می‌شود؟ ما می‌توانیم اشیا را از فواصل دور با دقت و هدفمند پرتاب کنیم.

۳- ما میمون‌هایی به شدت خلاق هستیم (میلر، ۲۰۰۰)

خلاقیت انسان‌ها از وصف بیرون است! اشکال مختلف هنر، از سمفونی‌های موسیقی تا رمان‌های مختلف درام، به وسیله‌ی خلاقیت انسان تحقق می‌یابند. بنابر عقیده‌ی جافری میلر، یکی دیگر از عواملی که سبب تمایز انسان از سایر پریمات‌ها می‌شود،برنامه‌ریزی شدن مغز او برای انجام‌دادن فعالیت‌های خلاقانه است. از جمله حوزه‌های بروز این توانایی می‌توان به خلاقیت در زمینه‌ی جفت‌گیری اشاره کرد که جایگاه انسان را در روند تکامل بسیار متمایز می‌کند.

+چه‌چیزی سبب خاص شدن انسان‌ها می‌شود؟ خلاقیت ما بدون حد و مرز است.

۴- ما میمون‌هایی با توانایی مقابله‌ به مثل کردن هستیم (تریورز، ۱۹۷۱)

رابرت تریورز بیولوژیست، دارای تئوری بسیار پرطرفداری در رابطه با ویژگی متمایز انسان‌ها است؛ حس نوع دوستی! در این تعریف، نوع دوستی به معنای تمایل فردی از یک گونه به کمک کردن به افراد گونه‌ی خود است، بدون انتظار دریافت چیزی در ازای کمک کردن خود. بنا بر عقیده‌ی تریورز، این رفتار در جانداری بروز پیدا می‌کند که دارای ویژگی‌های زیر باشند:

• دارای عمری طولانی باشند
• توانایی تشخیص همنوع خود را داشته باشد
• شامل افرادی شود که بتوانند در یک گروه زندگی کنند

نوع‌دوستی متقابلانه هم‌چنین سبب می‌شود که زمانی که لطف کسی را جبران نمی‌کنیم، احساس گناه کنیم و این موضوع سبب به وجود آمدن قوانین نانوشته‌ای می‌شود که بیان می‌کنند نوع‌دوستی یک رفتار بسیار جوانمردانه است و یا زمانی که در یک گروه به کسی لطفی می‌شود، باید درصدد جبران آن برآید.

+چه چیزی سبب خاص شدن انسان‌ها می‌شود؟ نوع‌دوستی متقابلانه ذهن ما را به درجات بالایی از تکامل رسانیده است.

۵- ما میمون‌هایی متشکل از گروه‌هایی با اساس غیرخویشاوندی هستیم (ویلسون، ۲۰۰۷)

در حیواناتی که به شکل غیرخویشاوندی زندگی می‌کنند، پیداکردن همکاری بسیار نادر است اما در میان انسان‌ها، این پدیده بسیار رایج است. در حقیقت، بنابر تئوری بیولوژیست، دیوید اسلون ویلسون، کلید اصلی فهم یگانگی انسان‌ها، حقیقت شکل‌یابی گروه‌ها بر اساس شاخص‌هایی است که از مرزهای خویشاوندی فراتر می‌روند. ما تمام مدت در حال برقراری ارتباط با انسان‌هایی هستیم که کوچک‌ترین رابطه‌ی خویشاوندی با ما ندارند. در رابطه‌ی همکاری با سایرین، اجتماع و شهرها پدید می‌آیند که نوعی جهش تکاملی برای انسان‌ها هستند.

+چه‌چیزی سبب خاص شدن انسان‌ها می‌شود؟ ما گروه‌هایی را تشکیل می‌دیم که الزامی برای داشتن رابطه‌ی خویشاوندی ندارند.

نتیجه‌گیری

تئوری‌هایی که با آن‌ها آشنا شدید تنها شاخه‌ی کوچکی از علم تکامل هستند که نشان‌دهنده‌ی قدرت فراوان آن در فهم طبیعت و ماهیت انسان‌ها کمک می‌کنند. در حقیقت، پی بردن به تمام ابعاد انسانی بدون تسلط بر علم تکامل غیرممکن است!